ابعاد پیدا و پنهان قاچاق آدامس در برنامه سرنخ
جویدنی‌های قاچاق جایگزین خروس‌نشان‌های نوستالژیک
برنامه سرنخ در فصل جدید خود، سرنخ قاچاق آدامس به کشور را دنبال کرد. آدامز، اولین برند جویدنی‌های خوش‌طعم‌کننده و خوش‌بوکننده دهان بود که اولین بار وارد کشور شد و نام خود را بر این محصول باقی گذاشت. تولیدکنندگان آدامس ایران بر اساس آمارهای موجود می‌گویند ایرانی‌ها رتبه اول مصرف آدامس را در جهان دارند. 81 درصد مردم ایران، آدامس مصرف می‌کنند. این آمار در کشور دوم یعنی عربستان، 79 درصد است.
آدامس پیشینه و اهمیت قابل توجهی در بازار ایران دارد. پیش از محصولات کارخانه‌ای، ایرانی‌های سقز را به‌عنوان یک صمغ گیاهی استفاده می‌کردند اما می‌توان اولین برندهای ثبت شده آدامس ایرانی را در دهه 1330 شناسایی کرد که نه تنها با استقبال مصرف‌کنندگان داخلی همراه بود بلکه به عنوان یک محصول صادرات نیز توانست به بازار سایر کشورها راه پیدا کند.
گردش مالی 12 تا 15 میلیارد تومانی آدامس در بازار ایران
جمشید مغازه‌ای دبیر انجمن بیسکویت، شیرینی و شکلات در این برنامه با اشاره به اینکه ایران یکی از کشورهای با سرانه بالای مصرف آدامس در ایران است، گردش مالی آدامس در ایران را در حدود 12 تا 15 میلیارد تومان برآورد کرد.
تولیدکنندگان آدامس در کشور، از تکنولوژی روز دنیا برای تهیه این محصول استفاده می‌کنند و انواع آدامس‌ها را تولید می‌کنند. به‌طور کلی دو نوع آدامس در بازار دنیا وجود دارد: آدمس روکش‌دار یا دراژه و آدامس استیک که به صورت ورقه‌ای در ابعاد مختلف تولید می‌شود. امروزه، هر دو نوع آدامس در کشور تولید می‌شود و وزارت بهداشت و سازمان استاندارد بر کیفیت تولید داخلی نظارت دارند.
صادرات آدامس ایرانی به کشورهای مختلف؛ از عراق و افغانستان تا روسیه و امارات!
برآوردها نشان می دهد ظرفیت تولید آدامس در کشور، سالانه حدود 20 هزار تن باشد. با اینکه به گفته فعالان صنفی، تولید کارخانه‌های کشور در سطحی پایین‌تر از ظرفیت است اما محسن صفدری، مدیر کل دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت از صادرات بیش از 5500 تن آدامس در سال 1399 خبر داده است. بر این اساس، بیش از نیمی از صادرات آدامس کشور یعنی حدود 55 درصد، به مقصد عراق انجام شده است. علاوه بر عراق و افغانستان، آدامس به کشورهایی مثل روسیه و امارات هم صادر می شود!
جولان آدامسهای لوکس قاچاق در بازار!
با وجود اینکه ایران یکی از کشورهای صادرکننده آدامس است اما سالانه حدود 6 هزار تن آدامس به‌صورت قاچاق به کشور وارد و توزیع می‌شود. این حجم تقریباً به اندازه ظرفیت خالی تولید آدامس کشور است و ارزش تقریبی آن، 4800 میلیارد تومان برآورد می‌شود که با آن می‌توان سالانه 24 کارخانه تولید آدامس در کشور راه‌اندازی کرد و 10 هزار نفر را به صورت مستقیم و غیر مستقیم مشغول به کار کرد.
بررسی میدانی از فروشگاه‌های سطح شهر نشان می‌دهد با اینکه قیمت آدامس خارجی قاچاق، به‌طور میانگین 2 تا 3 برابر قیمت آدامس داخلی است، متاسفانه مشتریان زیادی بین مردم دارد! فروشندگان خرد مثل سوپرمارکت‌ها می‌گویند خرید عمده خود را از بازار انجام می‌دهند و درباره نحوه واردات قانونی یا قاچاق، اطلاعی ندارند.
فروش و توزیع آزادانه آدامس تاریخ گذشته در بازار!
جستجوی شیوه توزیع آدامس قاچاق در برنامه سرنخ نشان داد که با وجود ممنوعیت واردات آدامس به کشور، قاچاق آدامس جایگزین واردات قانونی شده است. آدامسهای خارجی قاچاق با اینکه در بین مشتریان پرطرفدار هستند اما یا به تاریخ انقضای خود نزدیک هستند و یا محصولاتی هستند که بدون درج تاریخ، به کشور آورده می‌شوند.
حاشیه سود فروش آدامسهای قاچاق، بالا و در حدود 60 تا 70 درصد است و شبکه توزیع گسترده‌ای نیز در کشور دارند تا جایی که تقریباً در همه سوپرمارکت‌ها، فرودگاهها و حتی در فروشگاه‌های آنلاین دیده می‌شوند.
توزیع آزادنه آدامس و کالای قاچاق با ماشینهای شوتی و اسکورت!
امیرمحمد پرهام فر، مدیرکل دفتر پیشگیری در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در این برنامه عنوان کرد که سرنخ آدامسهای قاچاق به شهرهای جنوبی کشور و در مواردی، مناطق آزاد می‌رسد. بررسی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد قاچاق آدامس به آسانی و با خودروهای سواری انجام می‌شود. عبدالمجید اجتهادی، مدیرکل پیشگیری و نظارت بر قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی نیز ریسک قاچاق آدامس را به دلیل کوچک بودن آن و حمل و نقل آسان آن با ماشینهای شوتی، پایین عنوان کرد.
قسمت دوم این برنامه، با گفتگویی جالب با راننده یک ماشین شوتی آغاز شد. در این گفتگو، شرایط حمل بار شوتی آدامس قاچاق به تشریح بیان شد و جالب آنکه، این بارها به صورت تضمینی توسط ماشینهای شوتی به نقاط مختلف کشور حمل می شود. عجیب و تاسف بار آنکه در این برنامه به وضوح نشان داده شد که این ماشینها به صورت گروهی و همراه با اسکورت، بارها را به نقاط مختلف کشور حمل می کنند.
ورود آدامس قاچاق از مبادی رسمی؛ دور از چشم گمرک!
در این برنامه عنوان شد که مافیای قاچاق، حتی از طریق سامانه مجازی گمرکی نیز می‌توانند رابط‌های خود را پیدا کنند و کالای قاچاق را از مبادی رسمی و حتی بدون بازشدن پلمپ، به کشور وارد کنند. با این حال فریده زبیدی، سرپرست معاونت حقوقی و نظارت گمرک جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد که چنین ادعاهایی از طرف افرادی مطرح می‌شود که با تشریفات گمرکی آشنایی ندارند و امکان قاچاق از طریق مبادی رسمی به کشور وجود ندارد.
در این برنامه برای رسیدن به سرنخهای اصلی قاچاق آدامس، در اتفاقی جالب، با یکی از شرکتهایی که نام آن در بسته بندی فارسی یک از آدامسهای قاچاق معروف در بازار بود، تماس گرفته شد و جالب آنکه این شرکت با وجود ممنوعیت واردات آدامس خارجی، خود را نماینده رسمی شرکت تولید کننده آدامس قاچاق در بازار عنوان کرد!
بی تفاوتی آشکار وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در مقابل توزیع آدامسهای غیراستاندارد و قاچاق!
در برنامه سرنخ دکتر هاشیمان، جراح دندانپزشک یکی از دلایل افزایش بیمارهای دهان و دندان را مصرف آدامسهای قاچاق و غیر استاندارد در کشور عنوان کرد. اما در حالی که آدامس قاچاق، سلامت مصرف‌کننده و کسب‌وکار تولیدکننده داخلی را نشانه گرفته است، محمد حسین عزیزی، رئیس وقت سامان غذا دارو در اظهارات عجیبی عنوان کرد که سازمان غذا و دارو و دیگر دستگاهها هیچ مسئولیتی در قبال آسیبها و بیماریهای ناشی از مصرف کالاهای قاچاق مثل آدامس خارجی توسط مردم ندارند!
در ادامه، سرهنگ جلال امینی، رئیس پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز ناجا درباره عملک در 9 ماه نخست سال 1399، 466 درصد افزایش کشفیات در زمینه مواد غذایی صورت گرفته و آدامس نیز بخشی از آن بوده است. عبدالمجید اجتهادی، مدیرکل پیشگیری و نظارت بر قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی نیز می‌گوید تعداد پرونده‌های مربوط به آدامس زیاد نیست و در سال 1400به 230 فقره رسیده است با این حال نمی‌توان این همه قاچاق آدامس را جزئی از این 230 فقره پرونده در نظر گرفت. به گفته وی، مبارزه نرم افزاری با قاچاق، کد کالا و رهگیری نظارت هوشمند از بدو ورود تا مصرف از برنامه‌هایی بودند که می‌توانست قاچاق انواع کالارا کنترل کند اما این سامانه‌ها یا ایجاد نشده‌اند و یا هنوز تکمیل نشده‌اند.
حمایت از توزیع کالای قاچاق به بهانه اشتغال در استانداریها! سرهنگ امینی: در سال گذشته 177 نفر در اثر تصادف با ماشینهای شوتی در جاده ها کشته شده اند!
به گفته علیرضا رستمی، مدیرکل بازرسی و مبارزه با قاچاق کالای سازمان حمایت در این برنامه، برخی از کالاهای قاچاق به‌صورت قانونی می‌توانند از طریق ملوانی و ته‌لنجی به کشور وارد شوند اما با وجودیکه خروج این کالاها از استانداریهای مرزی ممنوع است، اما برخی از استانداران اجازه خروج این قبیل کالاها را از استان می‌دهند. محمد حسین عزیزی، رئیس سابق سازمان غذا و دارو نیز، دلیل وفور آدامس و کالای قاچاق در بازار را حمایت ضمنی استانداریها از این مساله به بهانه ایجاد اشتغال و رفع بیکاری در استانهای مرزی دانست!
در ادامه سرهنگ امینی؛ رئیس پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز پلبس امنیت اقتصادی، استاندار بوشهر را برای جملاتی که خطاب به رانندگان شوتی بیان کرده بود، مورد انتقاد شدید قرار داد و عنوان کرد که بر اساس آمارها، در اثر تصادف خودروهای شوتی با عابرین پیاده یا سایر خودروها، تنها در سال 1399، 177 نفر جان خود را از دست داده اند! در حالی که می توان با انجام اقداماتی مثل اتصال سامانه های هوشمند مبارزه با قاچاق کالا به یکدیگر و مبارزه جدی با عرضه آدامسهای قاچاق مشهود در سطح خرده فروشی ها، جلو این نابسامانی ها را گرفت اما ادامه این بی تفاوتی، منجر به ناامیدی تولیدکنندگان و تهدید سلامت عمومی مردم شده است!
برنامه سرنخ؛ کاری است از گروه سیاسی شبکه سه سیما به تهیه کنندگی اکرم اسدی و کارگردانی محسن محمدازده که فصل جدید آن با موضوع قاچاق آدامس در روزهای آخر هفته گذشته روی آنتن رفت.