از التماس ماهانه دانشگاهها برای دریافت بودجه تا سوء استفاده رانت جویان از حمایتهای بیضابطه
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، فرهاد دانشجو رئیس دانشگاه تربیت مدرس چندی قبل در نامه ای به رئیس جمهور نسبت به کمبود بودجه دانشگاهها، ناکارآمدی نحوه تخصیص و به دنبال آن افول کیفیت آموزشی، پژوهشی و فناوری هشدار داد، این نامه پس از بررسی به وزیر علوم، رئیس سازمان برنامه و بودجه و رئیس مرکز بررسیهای استراتژیک برای پیگیری و اعلام نتیجه ارسال شد.
این نامه بهانهای شد تا به واسطه آن با وی به گفتوگو بنشینیم، در این گفتوگو دانشجو نسبت به احتمال استفاده رانت جویان و حذف کار آفرینان واقعی با حمایتهای بیضابطه فعلی از شرکتهای دانشبنیان هشدار داد و از اتفاقهایی گفت که این روزها دور از شان و جایگاه علمی دانشگاههای کشور رخ میدهد و تاکید کرد که نباید مفت و راحت نخبگان کشور را از دست داد چرا که آنها سرمایههای کشور هستند.
فارس: شرکتهای دانشبنیان جزء اولین بند نامهای بود که به رئیسجمهور دادهاید و در آن تاکید داشتید که دوپینگ این شرکتها در آیندهای نزدیک احتمال استفاده رانت جویان و حذف کار آفرینان واقعی را در پی دارد، این شرکتها که اکثرا نوپا و نیازمند حمایت هستند.
دانشجو: بله، زمانی که بحث ایجاد شرکتهای دانش بنیان مطرح بود، هدف اشتغال و تولید دانش بنیانی بود و تاکید بر اینکه دانشبنیانها در تولید فعال شوند و سهم داشته باشند، لذا حمایت های خاصی را می طلبیدند. با زیاد شدن تعداد این شرکتها افراد زیادی درگیر میشدند و در نهایت بحث اشتغال زایی هم مهیا بود ضمن اینکه فهم و درک جامعه علمی در بحث وظایف شرکت های دانش بنیان در اقتصاددانش محور بیشتر تقویت میشد.
اما الان از آن مرحله گذشته ایم و به مرحلهای رسیدهایم که شرکتهای دانش بنیان متعددی در پارک های علم و فناوری دانشگاه ها مشغول فعالیت هستند، مثلا در پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس 171 شرکت دانش بنیان یا مستعد دانش بنیان وجود دارد که در حال فعالیت هستند، با توجه به محدودیت بودجهای که وجود دارد باید توازنی بین شرکتهای دانش بنیانی که الان هستند و ایجاد شرکتهای دانش بنیان جدید و حمایتهایی که صورت میپذیرد، ایجاد شود.
شرکتهایی که الان در پارکهای علم و فناوری هستند، نیازمند حمایت ویژه و بیشتر از نظر مالی و قوانین و مقررات هستند لذا الان باید به این موضوع بیشتر توجه داشته باشیم.
با عملکرد فعلی و روند حمایتی که از شرکتهای دانشبنیان در پیش گرفتهایم در آینده نزدیک برای پارکهای علم و فناوری و دانشگاهها مشکلات زیادی به وجود میآید و احتمال استفاده رانت جویان و حذف کار آفرینان واقعی، دور از ذهن نیست.
در بحث حمایت هم باید دقت کنیم. وقتی به پارکها وام میدهیم و کمک بلاعوض میشود باید توجه بیشتری هم داشته باشیم، مثلا در 2 3 سال گذشته حدود 10 میلیارد تومان کمک بلاعوض و همین مقدار هم وام به شرکتهای دانش بنیانی که داخل پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس هستند داده شده اما با توجه به الزامات اقتصاد و صنعت و مباحث بهره وری استفاده بهینه از این وام ها باید بررسی شود، ضمن اینکه این شرکتها نباید خیلی وابسته به این کمکها شوند و باید فرایند گذار از این وابستگی را بتوانند به خوبی طی کنند.
* احتمال استفاده رانت جویان و حذف کار آفرینان واقعی با حمایتهای بیضابطه فعلی از شرکتهای دانشبنیان
با عملکرد فعلی و روند حمایتی که از شرکتهای دانشبنیان در پیش گرفتهایم در آینده نزدیک برای پارکهای علم و فناوری و دانشگاهها مشکلات زیادی به وجود میآید و احتمال استفاده رانت جویان و حذف کار آفرینان واقعی، دور از ذهن نیست.
باید نوع، نحوه و ساختار این نوع حمایتها بازنگری شود، باید این نگرش حاکم شود که شرکت های موجود را به تولید برسانیم، شرکت هایی هستند که مراحل تی آر ال را طی کردند، به تولید نمونه هم رسیده اند اما به تولید اقتصادی و انبوه نرسیدند، باید به آنهایی که به تولید نمونه نرسیدند کمک شود به تولید نمونه و آنهایی که به تولید نمونه رسیدند کمک شود به تولید انبوه برسند.
فارس: چه تعدادی از شرکتهای دانشبنیان دانشگاه تربیت مدرس به تولید رسیدهاند؟
دانشجو: 46 شرکت دانش بنیان دانشگاه تربیت مدرس به تولید نمونه رسیدند، نیمی از این شرکتها نیز به تولید انبوه رسیدند، باید کمک کرد شرکتهایی که به تولید انبوه میرسند، مستقل از کمک مالی و دولتی و خودکفا شوند.
حدود 120 شرکت دانشبنیان دانشگاه تربیت مدرس به حتی تولید نمونه نرسیدند و این در حالی است که پارک دانشگاه تربیت مدرس از پارک های بسیار خوب در بین پارک های وابسته به دانشگاه های کشور است، این آمار، آمار بسیار خوبی در بین دانشگاههاست و شاید رتبه یک را دارد، شرکتهایی که به تولید نمونه رسیدند، نیازمند وامهای کلان بانکی برای تولید انبوه هستند.
* نخبگانمان را مفت از دست میدهیم
فارس: در نامهای که به رئیسجمهور نسبت به خطر مهاجرت اساتید جوان و نخبه کشور هشدار دادید و تاکید کردید که این آمار قابل کتمان نیست.
دانشجو: من قبلا هم نسبت به مهاجرت اساتید هشدار داده بودم و باز هم نسبت به خطر مهاجرت اساتید جوان و نخبه کشور هشدار میدهم و تاکید میکنم که این خطر واقعی و غیر قابل کتمان است و باید تا قبل از وخیمتر شدن اوضاع نسبت به حل این مسئله اقدام عاجل صورت گیرد.
ما اساتید را با حرف نمیتوانیم نگه داریم و متاسفانه ما مفت این گونه افراد را داریم از دست میدهیم، خیلی زحمت کشیدیم که این افراد به اینجا برسند، آنها سرمایههای کشور هستند. افرادی داریم که 20 ساله 25 ساله اینجا هستند، هرکدامشان میتوانند 5 تا آدم علمی تربیت کنند و به راحتی داریم، ناراحت و اذیتشان میکنیم، از هرجا میزنیم از اینجا نزنیم. طبق بیان رهبر معظم انقلاب از هر جا یک صفر کم میشود، دانشگاه آخرین جا باشد. حالا دانشگاه اولین جایی است که دارند کم میکنند.
من معتقدم در بحث مهاجرت نخبگان، این بحث چه دانشجویی و چه اساتید به شرایط اقتصادی کشور بر میگردد، ما بیش از 20 سال است که با مهاجرت نخبگان دانشجویی رو به رو هستیم، در بعضی از این مهاجرتهای دانشجویی شخص ترجیح می دهد که محل دیگری را برای فعالیت خودش انتخاب کند نه از بعد اینکه در داخل کشور امکانات ندارد یا وضعیت اقتصادی ایجاب می کند که برود، نه، بعضیها سلیقه شخصی و نوع نگاهشان به این موضوع این است که در کشوری دیگر شانس خودشان را امتحان کنند یا میخواهند تحصیلات مرتبه های بالاتر را در دانشگاه های خارج از کشور تجربه کنند. هر کاری هم در داخل کشور انجام دهیم این انگیزه همواره هست و تغییری نمیکند و بعضی از این مهاجرت های دانشجویی و اساتید در تمام جاهای دنیا حتی در جوامعی که اقتصاد خوبی دارند هم وجود دارد.
اما بحثی که مورد نظر من هست موردی هست که شرایط فرد را مجبور به مهاجرت میکند، شرایط اساتید حقوق و مزایای آنها کفاف هزینههای جاری را نمیدهد، یک استادیار با 4 یا 5 سال سابقه کار، حقوق 15 میلیونی دارد و دریافتی وی حدود 13 میلیون تومان است، هم باید اجاره بدهد و هم باید ماشین بگیرد و بعضا مستاصل میشوند که چگونه زندگی خودشان را بگردانند و مهمترین این نیازها هم نیاز مسکن است، اگر نیاز مسکن این اساتید برطرف شود بخش عمدهای از دغدغه این اساتید برطرف میشود.
* صاحبخانه شدن احتمال مهاجرت این اساتید را به کمتر از 20 درصد میرساند
این اساتید، نخبههای کشور ما هستند، پیشنهادهای بسیار خوبی از خارج کشور دارند و به راحتی میتوانند در کشورهای دیگر فعالیت کنند، صاحبخانه شدن احتمال مهاجرت این اساتید را به کمتر از 20 درصد میرساند، یعنی 80 درصد آنها در داخل کشور می مانند و افتخار آفرینی میکنند.
شرایط اقتصادی فعلی به گونهای است که بیش از 80 درصد حقوقها هزینه اجاره میشود، توصیه میکنم کمیتهای بحث مسکن اعضای هیات علمی را ویژه مورد مطالعه قرار دهد، خیلی هم وقت نیست، باید فوری و سریع مشکل را حل کند، من با توجه به شناختی که از آقای رئیسی دارم، این نامه را نوشتم، ایشان دنبال حل مشکلات جامعه علمی کشور هستند، چون اعتقاد دارم که دولت پیگیر حل مشکلات هست این نامه را ارایه دادم و پیشنهادهایی هم دادم.
باید توجه داشته باشید که اگر الان خروج اساتید نخبه از کشور 10 یا 20 درصد است به سرعت به بالای 50 درصد می رسد و به نظر من حتی حل مشکل اساتید در بحث مسکن خروج اساتید از کشور را تا 80 درصد کاهش میدهد.
فارس: به جز تشکیل کمیتهای برای حل مشکل مسکن اساتید، چه پیشنهاد دیگری ارایه دادید؟
دانشجو: پیشنهاد دادم که شهرداریها اجازه بدهند بخشی از زمینهای دانشگاهها تغییر کاربری دهند و برای ساخت مسکن اساتید اختصاص یابد البته با هزینه های خیلی کم و تا قبل از آن وام هایی را متناسب با محل زندگی آنها درنظر بگیرند، مثلا در تهران حدود یک میلیارد تومان برای رهن مسکن لازم است با مدت خواب مثلا 4 ساله، اگر وام میدهند نباید همان زمان هم بازپرداخت بخواهند، اساتید امکان بازپرداخت ندارند، کسی که حقوق 15 یا 20 میلیون تومان دارد هزینه های زندگیش بیشتر از حقوقش است.
وامی که به اساتید اختصاص مییابد باید بدون بهره و کارمزد و خواب 4 ساله باشد، با این اقدام میتوان جلوی این شیب خروج اعضای هیات علمی نخبه را که واقعا دغدغه واقعی است و قابل کتمان نیست را گرفت.
باید توجه داشته باشید که اگر الان خروج اساتید نخبه از کشور 10 یا 20 درصد است به سرعت به بالای 50 درصد می رسد و به نظر من حتی حل مشکل اساتید در بحث مسکن خروج اساتید از کشور را تا 80 درصد کاهش میدهد و بعد در این مدت مسئولان فرصت دارند در یک بازه چهارساله تدبیری بیاندیشند.
دانشجویی می خواهد کار آزمایشگاهی انجام دهد، هم دانشجو و هم استاد نخبه هستند و اگر بخواهند، میتوانند طی یک یا 2 ماه آینده از دانشگاه های خارجی پذیرش بگیرند، حالا ین افراد به غیر از انگیزه پولی، انگیزه علمی هم دارد، وقتی آزمایشگاه به روز نباشد، تجهیزات این امکان را ندهد که پاسخگوی انگیزه های علمیشان باشد، هم دانشجو و هم استاد از کار علمی ناامید می شوند.
فارس: البته خیلی از دانشگاهها امکانات خوب و به روزی دارند.
دانشجو: بله، خیلی از امکانات دانشگاهها به روز است اما خیلی از امکانات هم به روز نیستند و باید به روز شوند. علم در حال پیشرفت است، اگر قرار است در مرز علم حرکت کنیم باید مایحتاج آن را هم داشته باشیم، نمیتوان دست خالی کار کرد.
از طرف دیگر ما قبول کردهایم به دانشگاهها تغذیه بدهیم، وقتی پول این تغذیه خیلی کم است، مثلا دولت برای این تغذیه شاید یک سوم ارزش چیزی که باید به دانشجو اختصاص یابد را پرداخت میکند، مثلا 20 هزار تومان برای هر پرس غذا تامین میکند در حالی که هزینه غذا 60 یا 70 هزار تومان است لذا غذا با معیارهای حداقل و متوسط به دانشجو داده میشود، یا باید از کمیت غذا کاسته شود یا از کیفیت غذا و در این شرایط دانشجو احساس میکند که منزلتش را حفظ نکردهایم.
ما در تهران خوابگاه درجه 4 یا 5 داریم که این خیلی بد است، الان اکثر دانشگاههای خوب ما تربیت مدرس، شریف، امیرکبیر دهها خوابگاه درجه 4 و حتی درجه 5 دارند، آرامش داخل این خوابگاهها نیست، در یک خوابگاه شاید 6 تا 8 نفر در یک اتاق زندگی کنند، این خوابگاه حالت پادگانی پیدا میکند.
من فکر میکنم که برای این قضیه باید از 8 سال قبل فکری می شد، دولت قبل حالا به هر دلیلی کاری نکرده، ولی این دولت که دغدغه این مسایل را دارد باید هم به صوت کپسولی برای حل الان این مشکل بودجهای درنظر بگیرد و هم برای دراز مدت اعتباری اختصاص دهد که مشکل برطرف شود.
اینکه برای ساخت خوابگاه دانشگاه 50 درصد پول بپردازد و 50 درصد وزارت علوم قابلیت اجرا ندارد، دانشگاهها پول ندارند که بخواهند پرداخت کنند، خوابگاهی که 200 میلیارد تومان بودجه ساخت دارد، دانشگاه از کجا 100 میلیارد تومان بیاورد؟ شرایط دانشگاهها به گونهای است که در پرداخت حقوق و مزایای اساتید و کارکنان و تغذیه دانشجوها مانده اند. واقعیتهای موجود روی زمین نباید کتمان شود.
آرامش داخل خوابگاههای درجه 4 و 5 نیست، در یک خوابگاه شاید 6 تا 8 نفر در یک اتاق زندگی کنند، این خوابگاه حالت پادگانی پیدا میکند.
فارس: چند درصد از بودجه دانشگاهها برای پرداخت حقوق و مباحث جاری هزینه میشود؟
دانشجو: ما نه تنها در دانشگاههای کشور کمبود بودجه داریم، بلکه در نحوه تخصیص بودجه هم ناکارآمدی میبینیم، بیشتر بودجه دانشگاهها برای پرداخت حقوق و مزایای اعضای هیأت علمی و کارمندان قراردادی و شرکتی و تغذیه دانشجویی و امور خوابگاهها و ساخت ساختمانهای نیمه تمام صرف میشود.
عملاً میزان ناچیز و بسیار کمی یعنی بین 10 تا 20 درصد از بودجه برای امور آموزشی، پژوهشی، فناوری، تعمیر و تجهیز آزمایشگاهها، روابط بین الملل و دیپلماسی علمی، فرصتهای مطالعاتی نه به منابع علمی و امور فرهنگی و دانشجویی باقی میماند.
* التماس ماهانه دور از شان دانشگاهها برای دریافت بودجه مصوب از سازمان برنامه و بودجه
فارس: فقط 10 تا 20 درصد بودجه؟
دانشجو: بله، ضمن اینکه نحوه تخصیص همین بودجه ناکافی مصوب دانشگاهها توسط سازمان برنامه و بودجه نیز مشکل دارد. هر ماه دانشگاه باید عاجزانه و دور از شأنش، پیگیر دریافت بودجه ماهانه از سازمان برنامه و بودجه باشد تا شرمنده اساتید و کارکنان برای پرداخت حقوق نشود.
ادامه روند کمبود بودجه برای امور دانشگاه قطعاً باعث افول کیفیت آموزشی پژوهشی و فناوری، فرهنگی و کاهش رضایتمندی در بین دانشگاهیان میشود.
فارس: بحث آخر درباره 13 دانشگاه برتر کشور و توجه ویژه به آنها بود.
دانشجو: همه دانشگاههای کشور نیازمند توجه ویژه تر هستند، در این دو سال گذشته خصوصا وقتی بحث همطرازی حقوق ها مطرح شد، واقعا دانشگاه ها نیازمند توجه ویژه هستند، اما همه دانشگاه ها که یک ماموریت ندارند، الان دانشگاه شریف را نگاه کنیم و یک دانشگاه در شهرستان با جمعیت کمتر را ببینم، شاید دانشگاه شریف خیلی جلوتر از دانشگاه شهرستانی باشد، امکانات بیشتری هم دارد، آن دانشگاه باید ماموریتش رسیدن به دانشگاه شریف باشد و ماموریت دانشگاه شریف باید رسیدن به سطح دانشگاههای برتر دنیا باشد. ماموریت دانشگاههای برتر کشور رسیدن به 100 دانشگاه برتر دنیا و حل مشکلات پیچیده کشور است.
سیزده دانشگاه برتر کشور امکان ارتقای جایگاه جهانی آموزش عالی کشور را بیشتر از سایر دانشگاهها دارند. این دانشگاهها به عنوان دانشگاههای برتر و مساله محور با حمایت ویژه میتوانند افتخارات علمی و فناورانه کشور را راحتتر رقم بزنند و به عنوان دانشگاههای مسئله محور در رفع مشکلات علمی و فناورانه کشور و تربیت اساتید و نیروهای متخصص مؤثرتر باشند. باید حمایت ویژه و توجه ویژهای به این دانشگاهها شود، باید براساس ماموریت دانشگاهها، بودجه بندی صورت بپذیرد.
انتهای پیام /