از بازارچه‌های نوروزی تا دهکده گردشگری چهارده / باغ‌عمارت‌های دیدنی و تمدن ارگ‌های باشکوه خراسان جنوبی در انتظار گردشگران

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از خاورستان، نسیم بهاری وزیدن گرفته و هوای تازه در جای جای شهر و روستاها قابل استشمام است. درختان دوباره در حال احیا هستند و شکوفه های بادام و آلو زودتر از بقیه به استقبال بهار آمده اند. بوی نوروز و تعطیلی ها دوباره نوید سیر و سفرهای نوروزی را می دهد. خراسان جنوبی نیز که یکی از استان های پرجاذبه گردشگری است، این روزها در حال آماده شدن برای پذیرایی از مهمانان نوروزی خودش است. شهرستان بیرجند به عنوان مرکز این استان پهناور، با جاذبه های متعدد؛ منتظر میزبانی گرم از مسافران نوروز امسال است.

موج سفرها در نوروز 1401 پس از دو سال تعطیلات کرونایی

حسن رمضانی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: در مرکز استان با تنوع مراکز پذیرایی و اسکان مسافران نوروزی از جمله بند امیرشاه، بند دره و روستاهای اطراف شهر بیرجند مواجه هستیم.

وی ادامه داد: امسال ستادهای استانی و شهرستانی خدمات سفر ویژه نوروز 1401 را فعال کرده‌ایم اما تا زمانی که ستاد ملی کرونا اعلام نکند نمی‌توان از مردم دعوت به سفر کرد، بلکه در اجرای برنامه‌های نوروزی باید تابع سیاست‌های ستاد کرونا باشیم و مصوبات ستاد ملی کرونا، تصمیم‌های وزارت بهداشت و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را باید مدنظر داشته باشیم.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبیگفت: با توجه به شیوع بیماری کرونا و دوسال خاموشی مراسم و سفرهای نوروزی و همچنینی با توجه به همزمانی و تقارن اعیاد با برکت شعبانیه با نوروز جشن بهار طبیعت و از طرفی تداخل ماه مبارک رمضان از سال آینده با ایام نوروز، امسال شاهد افزایش حجم سفرها خواهیم بود.

او افزود: ایام نوروز، فرصتی است که با بهره‌گیری از حداکثر ظرفیت‌ها زمینه معرفی هر چه بهتر و بیشتر استان و ایجاد نشاط اجتماعی بین مردم فراهم شود و باید با برنامه‌ریزی درست بتوانیم ارائه خدمات مناسب همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی را به مسافرین داشته باشیم.

رمضانی تأکید کرد: برای آن دسته از افرادی که در این ایام به دلیل شیوع بیماری کرونا سفر نمی‌کنند نیز باید با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی بتوانیم زیبایی‌های استان را معرفی کنیم تا در دوران پس از کرونا میزبان آن‌ها باشیم.

برپایی 50 بازارچه نوروزی

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی گفت: امسال تعداد 50 بازارچه دائم و موقت نوروزی در 330 غرفه در سطح استان برپا خواهد شد.

رمضانی از برپایی نوروزگاه در تمام شهرستان‌های استان خبر داد و افزود: در تمام شهرستان‌ها برای ایجاد نشاط اجتماعی مراسم نوروزگاه اجرا خواهد شد و آداب‌ورسوم محلی و سنتی به نمایش گذاشته می‌شود.

او گفت: اپلیکیشن معرفی استان نیز فعال است و در آن‌همه جاذبه‌های تاریخی، صنایع‌دستی، اسکان و... برای گردشگران معرفی شده است.

رمضانی بیان کرد: اقلام راهنمای سفر از قبیل نقشه، بروشور، کتابچه‌های راهنما و... نیز برای ایام نوروز طراحی و چاپ شده است که در ورودی شهرها و اماکن تاریخی و تفریحی شاخص استان، در اختیار مسافران و گردشگران قرار خواهد گرفت.

دهکده گردشگری چهارده آماده میزبانی از مسافران

رمضانی تصریح کرد: انتظار مسافران و گردشگرانی که از خارج استان وارد می‌شوند تامین و فراهم بودن امکانات و تجهیزات است از طرفی چون در مسیر زائران امام رضا (ع) قرار داریم این را وظیفه معنوی خود می‌دانیم.

وی بیان کرد: امسال برای نخستین بار، دهکده گردشگری چهارده بیرجند با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آماده میزبانی از مردم و مسافران نوروزی است.

در این گزارش به معرفی تعدادی از جاذبه های تاریخی و گردشگری با اهمیت شهرستان زیبا و کمترشناخته شده بیرجند می پردازیم.

قلعه بیرجند

قلعه بر فراز تپه ای طبیعی در خیابان جمهوری اسلامی بیرجند قرار گرفته، نقشه آن به شکل چهار ضلعی با چهار برج مدور در چهار گوشه و دو برج در دو ضلع غربی و شرقی است. این قلعه دارای دو در ورودی در اضلاع شمال و غربی است، مساحت آن حدود 2500 متر مربع می باشد. فضای داخل قلعه در گذشته بناها و عناصر معماری متعددی را شامل می شده است که به مرور زمان کاملا تخریب شده و فضای داخلی به شکل یک میدان و محوطه محصور در میان حصار و برج ها در آمده است. مصالح بکار رفته در آن خشت و گل و چینه می باشد. بر اساس کاوش باستان شناسی صورت گرفته در این محل می توان گفت قلعه بیرجند در دوره صفویه بنا شده و در دوره قاجاریه مورد بازسازی اساسی قرار گرفته و تعمیراتی نیز در ضلع شمالی و برج‌های آن اعمال شده است.

باغ و عمارت اکبریه

در میان آثار تاریخی بیرجند باغ و عمارت اکبریه بیش از همه نگاه پرسشگر هر بیننده ای را بسوی خود جلب می کند تا انسان را بی اختیار وادار به مدح و ستایش طراح و معمار بنای عظیم و باغ با شکوه اکبریه نماید. این باغ و بنا در زمینی به مساحت5/3 هکتار و کوشک مرکزی آن در دو طبقه مجزا مربوط به دوره های زندیه تا اوایل دوره پهلوی طراحی و احداث شده است. تزئینات آن شامل تالارآینه، میانخانه وگنبد عرقچین و تزئینات مقرنس، رسمی بندی می باشد. با توجه به کاربری اولیه بنا که به عنوان دارالحکومه مورد استفاده بوده است، باغ در گروه باغهای حکومتی قرار می گیرد. هم اکنون سفره خانه سنتی وسه گنجینه ارزشمند باستان شناسی ومردم شناسی، حیات وحش و.. برای بازدید کنندگان و مشتاقان آثار و یادگارهای تاریخی شهر کهن بیرجند دراین مجموعه گنجانده شده است.

باغ و عمارت اکبریه در سی و پنچمین اجلاس کمیته میراث جهانی (ژوئن 2011 - پاریس) در ذیل پرونده ثبت جهانی باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

 باغ و عمارت رحیم آباد

مجموعه باغ و عمارت رحیم آباد در شهر بیرجند و در روستایی با همین نام واقع شده است. باغ رحیم آباد دارای دو در ورودی است که فضای دسترسی به داخل از همین دو در میسر می باشد. مجموعه تاریخی رحیم آباد شامل حصار، برجهای نگهبانی، باغ، عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت کلاه فرنگی، اصطبل و فضاهای خدماتی است.

در سه گوشه حصار گلین باغ بقایای برج ها مشهود است و تنها برج شمال شرقی بنا با ساخت عمارت به کلی از میان رفته است. محور اصلی باغ در حدفاصل دو عمارت و در خط تقارن طولی آن می باشد. این محور با دو حوض، یک استخر و درختانی در دو سوی مسیر از سایر نقاط متمایز شده که خود جلوه ایی است از الگوی باغ ایرانی. همچنین این عمارت دارای طاقنماهای تزئینی و تزئینات رسمی بندی می باشد. قدمت این بنا حداقل به دوره زندیه بر می گردد.

در مرکز باغ عمارتی ساخته شده که ویژگی های معماری آن تداعی کننده نوع معماری اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است. در بنای عمارت تزئیناتی شامل قرنیزهای گچی که البته به عنوان سرستون نیز محسوب می شود به چشم می خورد. نقشه بنا به گونه ای طراحی شده که با تعبیه درهای متعدد، دستیابی به فضاهای گوناگون به راحتی صورت می گیرد. در مقابل عمارت، استخری در وسط خیابان اصلی باغ واقع شده است. باغ دارای دو خیابان اصلی است که عمارت مرکزی در مرکز تقاطع این دو خیابان قرار دارد. درختان باغ عمدتاً شامل کاج و سپیدار و درختان مثمری چون زردآلو و زرشک است.

باغ و عمارت شوکت آباد

مجموعه باغ و عمارت شوکت آباد در فاصله 5 کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و در روستای شوکت آباد واقع شده است و شامل حصار، برجهای دیده بانی، سردر ورودی، عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت نارنجستان، باغ، اصطبل و فضاهای خدماتی می باشد. در مجموع بناهای باغ شوکت آباد بصورت متراکم بوده و در جبهه جنوبی و شرقی باغ احداث شده است.

جبهه جنوبی اکثراً اتاق های منفرد و دارای کاربری خدماتی جهت ساکنان باغ بوده و عمارت اصلی جبهه جنوبی مخصوص حاکم و خانواده او بوده است که بعضی از فضاهای داخلی جهت تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می گرفته. عمارت احداث شده در جبهه جنوبی باغ شوکت آباد به صورت طولی و شرقی - غربی است که به لحاظ فرم نیز یکنواخت می باشد. از دیگر ویژگی های جالب این بنا ارتباط یافتن فضاهای داخلی با یکدیگر است که این ارتباط به وسیله دالان ها، راهروها و اتاق ها میسر می گردد.

عمارت نارنجستان یکی از فضاهای مهم محسوب شده و در پشت عمارت اصلی واقع شده است. این بنا اندرونی باغ بحساب می آمده که زندگی خصوصی حاکم و خانواده او در این بخش جریان داشته است. محوطه سازی باغ از نقطه نظر درختان و فرم بصورت منظم و دارای مسیرهای ارتباطی به طرف همدیگر است که تقاطع هایی را نیز در آن بوجود آورده و این بخش ها را گل هایی زینت می دهند که در حاشیه این مسیرها چشم نوازی می کند. وجود یک استخر و کانال های متعدد باعث شده که آبیاری درختان تسهیل گردد.

درختان میوه موجود در این محوطه شامل انار، سیب، انگور، گلابی واز جمله درختان تزئینی می توان به سرو، چنار، تبریزی، سپیدار و کاج اشاره نمود. تاریخ احداث باغ و عمارت شوکت آباد به دوران قاجاریه باز می گردد.

باغ و عمارت بهلگرد

باغ بهلگرد در فاصله 30 کیلومتری شمال شرقی بیرجند، در امتداد جاده بیرجند _ زاهدان و در روستای بهلگرد واقع شده است. مجموعه باغ و عمارت بهلگرد شامل بخشهای متعددی همچون ورودی، هشتی، حیاط اندرونی، محل سکونت خدمه، حیاط بیرونی و اصطبل می باشد. ورودی باغ دارای سردری ساده با درب چوبی دو تکه است که با گل میخهای کروی تزئین شده است.

طاق نماهای کم عرض و کم عمق فضای هشتی را تشکیل می دهد که بعد از ورودی قرار گرفته است. محوطه اندرونی در امتداد هشتی واقع شده و فضای نسبتا وسیعی را به خود اختصاص داده است. در میان این محوطه استخری به شکل چهار ضلعی به آن چشم می خورد و عمارت اندرونی باغ درضلع جنوبی در دو طبقه ساخته شده است. حیاط بیرونی که به محوطه اصلی باغ راه دارد شامل عمارتی با معماری ساده و زیبا است.

باغ بهلگرد با بهره گیری از شیب زمین و در جهت جنوب به شمال طراحی و ساخته شده است. برخورداری از اندرونی و بیرونی و تنوع پوشش گیاهی از شاخصه های مهم آن است. باغ و عمارت بهلگرد به عنوان تفرجگاه ییلاقی حاکم محلی، در دوره قاجار بنا شده است.

باغ و عمارت معصومیه

مجموعه معصومیه در نزدیکی غرب بیرجند قرار دارد و در دوره پهلوی احداث شده است. عمارت معصومیه که در مقابل استخری هشت ضلعی واقع شده، دارای پلان چندضلعی بوده و همچون نگینی در میان باغ معصومیه می درخشد. ورودی اصلی باغ در ضلع شرقی قرار گرفته که هم اکنون مورد استفاده نیست. در این عمارت همچون سایر بناهای تاریخی تمام فضاها و اتاقهای آن به یکدیگر راه دارند، به صورتی که امکان ورود به داخل ساختمان ازهر سوی عمارت میسر می باشد. قوسهای بکار رفته در بنا از نوع هلالی بوده و نمای بیرونی آن با هره چینی آجری مزین شده است.

در فضای زیرین این ساختمان زیرزمین بنا وجود دارد. این عمارت از جبهه شرقی به استخری مشرف است که جلوه زیبایی به آن داده است. پلان بنا در ضلع شرقی به حالت مدور در آمده و در جلوی آن بالکنی به چشم می خورد. در این مجموعه علاوه بر باغ اصلی دو باغ دیگر نیز وجود دارد که در یکی از آنها عمارتی ساده خودنمایی می کند و دیگری فاقد عمارت است. گونه گیاهی غالب در این باغ درخت کاج بوده و درختان میوه ای همچون زردآلو، زرشک و عناب نیز در آن وجود دارد.

باغ و عمارت امیرآباد

باغ و کوشک امیرآباد واقع در روستای امیرآباد، در غرب شهر بیرجند و در فاصله 5 کیلو متری جاده خوسف - بیرجند واقع شده است. اجزای مجموعه شامل باغ، کوشک و محل اسکان خدمه می باشد. باغ دارای خیابانهای متعددی است که در جهات گوناگون امتداد دارند. کوشک اصلی در وسط باغ و در دو طبقه ساخته شده است.

این بنا دارای پلان 8 ضلعی است که ورودی آن در ضلع شرقی و پس از ورودی، پلکان طبقه فوقانی قرار دارد. در امتداد ورودی، دالانی است که به یک حوضخانه در بخش مرکزی بنا منتهی می شود. طبقه فوقانی دارای یک شاه نشین با پلان چلیپایی است که دارای درگاهها و پنجره هایی با طاق نیم دایره می باشد. نمای کوشک دارای تزیینات آجری از نوع هندسی است. گونه های گیاهی سازنده باغ از تنوع زیادی برخوردار است و شامل انبوهی از درختان کاج، سرو شیراز، چنار، زرشک، انواع پسته، انجیر، عناب و.. می باشد. باغ و کوشک امیرآباد در دوره قاجاریه ساخته شده و به شماره 1969در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

باغ و عمارت منظریه

مزرعه و زمینی که این عمارت درآن ساخته شده است، در سال 1317 شمسی توسط محمد ابراهیم شوکت الملک، حاکم قاینات، به کلنل پریدوکس، کنسول دولت انگلیس، مقیم قاینات و سیستان واگذار شده است. مجموعه ساختمان کنسولیاری در داخل باغی مصفا واقع شده و به علت اینکه در شیب کوهپایه های باقران قرار گرفته برای استفاده از زمین، با استفاده از کرسی چینی سنگی در فواصل مختلف زمین را هموار و مسطح کرده اند. این بنا بر روی یک صفه به ارتفاع 90 سانتیمتر احداث شده که نمای صفه با آجرهای ایرانی بصورت راسته، تزئین شده است.

کل مجموعه در چهار جهت دارای رواقی با ستونهای قطور مستطیل و مربع است. جهت ساختمان رو به شمال شرق و درب ورودی در وسط ایوان قراردارد. در طرفین ایوان اصلی، ستون های رواق بصورت قرینه اجرا شده که فواصل بین آنها دارای تزئینات آجری است. باغ دارای دو خیابان اصلی است و با توجه به شیب زیاد زمین کرتهای باغ به شکل پلکانی است. با توجه به نحوه ساخت و طرح و نقشه مجموعه می توان گفت که روح معماری اروپایی به همراه عناصر معماری ایرانی در این مجموعه بهم درآمیخته است. تاریخ ساخت بنا به دوره پهلوی باز می گردد.

باغ وکوشک علی آباد (ارگ سپهری)

باغ و کوشک علی‌آباد در 35 کیلومتری شمال شرقی جاده بیرجند به زاهدان در دشت علی‌آباد و در روستایی به همین نام واقع شده است. وجود حصارها و برج‌های دیده‌بانی و نگهبانی در چندصد متری کوشک حکایت از اهمیت این باغ و روستا دارد. باغ و کوشک علی‌آباد متعلق به خاندان سپهری از کارگزاران حکام محلی منطقه بوده است.

بطور کلی این مجموعه شامل باغ، کوشک اصلی، بناهای بهم پیوسته جهت سکونت خدمه و کارگران و نگهبانان، حمام و مطبخ که فضای تفکیک شده‌ای را از بقیه بنا بوجود آورده است، می‌گردد. بنا در دو طبقه اول و همکف طراحی و احداث شده است. طبقه همکف این بنا به فرم چهارضلعی با فضاهایی وسیع، اتاقک‌ها، میان خانه و انباری است که به فراخور نیاز کاربری‌های مختلفی نیز داشته‌اند.

طبقه اول مجموعه نیز بیشتر شامل اتاق‌های تابستانی و زمستانی می‌باشد. باغ علی‌آباد دارای یک محور اصلی است که در دو طرف آن درختان کاج به چشم می‌خورد و کوشک با فاصله از محور اصلی باغ واقع شده است. در دو سوی خیابان اصلی باغ کرت‌ها به شکل تقریباً منظمی قرار گرفته است.

ارگ کلاه فرنگی (ارگ امیرحسنخان)

ارگ کلاه فرنگی به عنوان دارالحکومه محل حکمرانی امیر معصوم خان بوده که در اواخر دوره زندیه احداث شده است. بنای مزبور به طور کلی از نظر فرم معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است. این ساختمان در 6 اشکوب بنا شده، دو اشکوب آن فضا دار و بقیه طبقات جهت تکمیل فرم نمای بیرونی بر روی گنبد حوضخانه ساخته شده است. بخش همکف آن از یک پلان مربع شکل که اتاقهای متعددی آن را احاطه نموده تشکیل شده است. در همین طبقه 4 هشتی به شکل قرینه بچشم می خورد، که اصلی ترین بخش ساختمان یعنی حوضخانه نیز در آن واقع شده است.

حوضخانه دارای پلان هشت ضلعی است که طاقنما و سکوهایی آن را احاطه کرده اند. یک حوض در وسط و گنبد با تزئینات مقرنس، رسمی بندی و کاربندیهای زیبا به شکوه آن افزوده است. طبقه دوم شامل یک هشت ضلعی است که چند اتاق را در خود جای داده و بخش های فوقانی فقط جنبه سمبلیک و زیبایی داشته با پنجره هایی کوچک وکم عرض که جهت تأمین نور حوضخانه تعبیه شده وبه کلاه فرنگی موسوم است. بخش محوطه و باغ مجموعه بر اساس اسناد قدیمی آن به شکل چهارباغ بوده که به دلیل تغییراتی که در آن ایجاد شده شکل اصلی خود را از دست داده است.

ارگ بهارستان

احداث ارگ بهارستان به زمان امیر علم خان فرزند امیر علم خان اول بر می گردد و از وقایع مهم تاریخی آن می توان به پناهنده شدن لطفعلی خان زند و همراهانش به ارگ اشاره نمود. ساختمان اصلی ارگ به صورت هشت ضلعی است که طبقه اول شامل حجره ها و اتاقهایی مجزا و مخصوص سربازان و ماموران دولتی بوده و طبقه دوم شامل دالان مرکزی مدوری است با راهروهایی که از آن منشعب شده است. در این طبقه محلهای مخصوص برای برافروختن مشعلها و همچنین تیرکش هایی جهت دیده بانی، مشرف بر تمام قسمتهای ارگ مشاهده می شود.

اصلی ترین بخش کوشک اختصاص به فضای شاه نشین دارد که با تزئینات گچبری و آئینه کاری مزین شده است. اتاق شاه نشین علاوه بر فرم خاص معماری خود، مشرف بر کشتزارها و عنابستانهای مجاور و باغ بهارستان بوده است. کوشک مرکزی آخرین طبقه احداث شده در بنا است که به فرم چند ضلعی با نورگیرهایی گوناگون می باشد. برج اصلی بنا با آجرکاری به شیوه رگچین و از نوع طرح لوزی و به صورت نقش برجسته مزین شده است.

این شیوه آجرکاری از ویژگیهای دوره زندیه است. از دیگر عناصر معماری ارگ، حصار و برجهای مربوط به آن می باشدکه بخشی از دیواراصلی به ساختمان کوشک متصل شده و درطول دیوار ازپشت بندهایی جهت تقویت شالوده حصار استفاده شده است.

ارگ حاجی آباد

ساختمان های ارگ حاجی آباد به وسیله امیر ابراهیم علم ملقب به شوکت الملک ثانی بنا شده است. در گذشته استخر آبی در حد فاصل ارگ و در ورودی قرار داشته است. ساختمان ارگ نیز در زمان خود محلی برای اقامت های کوتاه مدت تابستانی فرمانروای قهستان یعنی شوکت الملک علم بوده است. حصار ارگ دارای چهار برج بوده که جهت نگهبانی از آن استفاده می شده است هم چنین این ارگ دارای چهار باغ بوده که به نامهای باغ بزرگ، باغ نهالی، باغ زیرین و باغ طاقی خوانده می شدند که محوطه ارگ را در میان گرفته بودند.

بتدریج با جاری شدن قنات شوکت آباد قنات حاجی آباد خشک و باغهای این محل رو به نابودی و تخریب گذارده و محل روستا خالی از سکنه شده است، تاریخ بنا نیز به اواسط دوره قاجار می رسد. ارگ حاجی آباد از دو بنای مستقل تشکیل شده که بعنوان اقامت گاه تابستانی از آن استفاده می شده است.

ساختمان اصلی که از بنای دیگر بزرگتر از دو بخش بوجود آمده، طبقه هم کف و طبقه اول بنا مشتمل بر چند دالان، سرسرا و اتاق های تشریفاتی با پذیرایی و اتاقهای نشیمن است. بنا از بیرون دارای پلانی مستطیل شکل است که دو ضلع بزرگ آن 33 متر و دو ضلع کوچکتر 18 متر می باشد. کلیه اتاقها به شکل چهار ضلعی می باشند.

بنای دوم که در فاصله 30 متری در جبهه شمال غرب بنای اصلی واقع است مخصوص اقامت خدمه، نگهبانان، مهتران و نگهداری چهار پایان بوده است. در طبقه اول تزئینات گچبری زیبایی به چشم می خورد که دور تادور اتاقهای شمالی و جنوبی را در بر گرفته (قطار بندی) که در حال حاضر تنها بخش کوچکی از آن باقیمانده و مابقی تزئینات با تخریب سقفها به دلیل نزولات جوی و باد و باران و تخریبهای انسانی کاملاً از بین رفته است. در این اتاقها روی اندود گچ نقش های هندسی بسیار ساده ای حکاکی شده است.

حمام چهاردرخت (موزه پهلوانی)

این حمام نمونه‌ای به جای مانده از حمام‌های قدیمی بیرجند است. و در حال حاضر بخشی از آن به عنوان زورخانه پوریای ولی جهت انجام ورزش باستانی تغییر کاربری داده است. حمام مذکور در محل موسوم به سرآب‌میان‌ده در جنوب میدان چهاردرخت قرار دارد و یکی از دو حمام بزرگ شهر بوده که آب آن از قنات قصبه تامین می‌شده است. ورودی حمام پایین‌تر از سطح معبر قرار دارد و از طریق یک دالان به سربینه و سپس به بینه ارتباط پیدا می‌کند. در وسط فضای داخلی بینه یک گودی هشت ضلعی به عمق یک متر دیده می‌شود بینه با یک گنبد کوچک پوشیده شده و روشنایی آن از طریق نورگیرهایی تامین و هوای آن تهویه می‌شده است. گرم‌خانه، آتشدان‌ها، انبار سوخت، انبار خاکستر از دیگر فضاهای حمام چهاردرخت به شمار می‌رود مصالح عمده بکار رفته در بنا آجر، گچ، آهک و ساروج است این حمام با وجود معماری استادانه هیچگونه تزیینات خاصی ندارد.

بند دره

بند تاریخی دره در زمان حشمت‌الملک علم بنا شده است و می‌توان احداث آن را همزمان با قدیمی ترین بنای مجموعه باغ اکبریه دانست و در واقع به لحاظ تاریخی، قدمت بند مربوط به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه است. همچنین این بند در زمان امیر شوکت‌الملک علم (1300-1364هجری قمری) حکمران قهستان در زمان قاجاریه یکبار تعمیر و مرمت شده است. ساختمان این بند با پیروی از شیارهای واقع در کوه و در مناسبترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه شکل گرفته است. بند دارای ارتفاع 5/15 متر از کف رودخانه است که طولی برابر با 35 متر دارد و برج آبگیر آن با فاصله 9 متر از لبه کوه غربی بر بدنه آن بازسازی شده است.

مدرسه شوکتیه

این بنا به سبک تک ایوانی و در دو طبقه ساخته شده و بزرگترین حسینیه تاریخی بیرجند محسوب می‌شود. عناصر معماری آن شامل: دو سر در ورودی با تزیینات مقرنسکاری، هشتی‌ها، دالانهای منتهی به صحن، صحن، حوض‌خانه، ایوان، گنبدخانه و حجره‌ها و رواق‌های اطراف صحن است.

مهمترین بخش شوکتیه ایوان آن است که دارای طاق کلیل دو گلویی است که بر روی دهانه‌ای عریض ایجاد شده است. این بنا در سال 1312 ه. ق به فرمان اسماعیل خان‌شوکت‌الملک اول به منظور برگزاری مراسم عزاداری محرم ساخته شد و در سال 1326 ه. ق پس از تاسیس دارالفنون تهران و رشدیه تبریز با ابتکار محمد ابراهیم خان شوکت‌الملک دوم جهت تاسیس نخستین مدرسه جدید بیرجند انتخاب شد. در حال حاضر از این اثر تنها به عنوان حسینیه استفاده می‌شود.

انتهای پیام /