از بین بردن 12دروازه تهران اشتباهی بسیار بزرگ بود / رضاشاه بخاطر از بین بردن سابقه خودش سنگلج را تخریب کرد

استاد نصرالله حدادی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در رابطه با یکی از اشتباهات راهبردی رضاخان در تخریب نمادهای فرهنگی و هویتی تهران قدیم اظهار داشت: از زمانی که در دوره رضاشاه تصمیم گرفتند که تهران 7 یا 12 کیلومتری را به 32 کیلومتر برسانند و این شهر را از چهار محله به پنج محله افزایش دهند، مجبور به تغییراتی شدند که یکی از آنها تخریب دروازه های تهران و پرکردن گودها و خندق های اطراف پایتخت بود.

وی در ادامه افزود: این پنج محله که شامل «سنگلج» در غرب، «چاله میدان» در شرق، «بازار» در جنوب، «عودلاجان و پامنار» در وسط وجود داشتند، بعد «حصار ناصری» را به آنها افزودند با افزودن حصار ناصری از چهار دروازه طهماسبی به 12 دروازه افزایش پیدا کرد و یک محله جدید هم در تهران به نام «محله دولت» اضافه شد که درحوالی پل چوبی تا خیابان بهارستان و تا حدود خیابان کارگر؛ این محدوده به محله دولت معروف بود. نویسنده کتاب «تاریخ شفاهی نشر» در تکمیل اظهاراتش گفت: 12 دروازه تهران در سال 1246 تکمیل شد و گویا 9 سال طول کشید که خندق‌های تهران به همراه 12 دروازه را درست کنند. البته هیچ سندی در مورد زمان ساخت این خندق ها وجود ندارد یا دست کم من ندیده ام؛ اما با این وجود گفته می‌شود که 9 سال طول کشیده که دروازه ها و خندق های تهران حفر شده است. وی در رابطه با خندق های تهران عنوان کرد: گویا دهنه خندق های تهران 9 تا 10 ذرع یعنی بیش از 10 متر بوده است؛ چرا که هر ذرع 104سانتیمتر بوده و عمق خندق ها هم در حدود 7 متر بوده که از دوره ناصری این خندق‌ها محل بیتوته افراد بزهکار و بی خانمان بوده است. حدادی با بیان اینکه در این دوران محله های آسیب پذیر بسیاری در تهران داشته ایم، ادامه داد: مثلا محله "چاله میدان" که افراد با فرهنگ های مختلف در آنجا حضور پیدا می کردند یا محله "سنگلج" که از فشردگی بسیار زیادی برخوردار بود. در شبه اصلاحاتی که در دوره رضاشاه انجام شد سه دلیل را برای تخریب محله سنگلج آورده اند. اول اینکه جعفر شهری می‌گوید که برای سابقه‌ای که رضاخان در دوره میرپنجی خود در آنجا داشت. او می گوید که رضا شاه در این دوره از عمر خود شب ها در محله سنگلج شوشکه می‌کشید و عربده‌کشی می‌کرد. من شاهد دیگری برای این موضوع دارم و آن حاج هاشم لنکرانی، پسرعموی حاج حسین لنکرانی است. همشیره حاج هاشم زن آقای غلامحسین ساعدی بود. حاج هاشم برای بنده تعریف می کرد که خود من در محله سنگلج عربده کشی و شوشکه کشی رضاخان را دیده بودم. جعفر شهری می گوید رضاشاه این محله را تخریب کرد که سابقه خود را از بین ببرد. وی اضافه کرد: دومین دلیل تخریب محله سنگلج این بود که میزان بزهکاری در محله سنگلج بسیار زیاد بود؛ چرا که کوچه های پر پیچ و خم زیادی داشت و سومین دلیل که هم جعفر شهری و هم شعبان جعفری با آن اشاره کرده‌اند به خاطر بدی آب محله سنگلج بود که کیفیت پایین آبش بسیار زیاد بوده و اصلاحاتی که رضاشاه در تهران شروع می‌کند تخریب محله سنگلج را در دستور کار خود قرار می دهد. این پژوهشگر تاریخ معاصرتصریح کرد: اما اشتباه رضا شاه این بود که دروازه ها را تخریب کرد در حالی که باید دروازه های تهران حفظ می شد؛ اما خندق ها به دلیل اینکه محل بزهکاری خلافکاران شده بود باید تخریب می شد. ضمن آنکه پرکردن خندقها این الزام را به وجود آورده بود که اراضی‌ای که خارج از محیط تهران بود به شهر تهران بپیوندد. مثلاً فرض کنید اراضی بالادست خیابان انقلاب اراضی جلالیه بود، آن زمان ضمیمه شهر نبود. بعد از آنکه در سال 1306 تا سال 1309 که رضا شاه تصمیم به پر کردن این خندق ها گرفت؛ چهار خیابان کارگر در غرب، 17 شهریور در شرق، انقلاب در شمال و شوش در جنوب شکل گرفتند. این کار به علاوه و پر کردن خندق‌ها و تخریب باورهای تهران کار خوبی بود اما تخریب دروازه های تهران کار بسیار اشتباهی بود. دو دلیل برای اشتباه بودن آن وجود دارد اولا اینکه ساختار دروازه های تهران نوعی از معماری اصیل ایرانی و هنر منحصر به فرد کاشی کاری ایران بود و خوشبختانه نمونه ای از کاشی کاری دروازه دولت در حال حاضر در سالن بدنسازی ورزشگاه شیرودی وجود دارد که خود من حدود دو ماه پیش آنجا رفتم و برای چندمین بار این کاشی کاری منحصر به فرد را باز ملاحظه کردم. خوشبختانه این کتیبه کاشی کاری که از دروازه دولت به ورزشگاه منتقل شده صحیح و سالم است. در آن زمان کاشی دروازه سر در دروازه دولت را برداشتند و به ورزشگاه شیرودی انتقال دادند که نقشی از رستم در این کاشیکاری دیده می‌شود. شکل کاشی کاری دروازه های تهران بسیار متنوع بود و اگر رضاشاه این 12 دروازه را نگه می داشت الان حدود و ثغور تهران روشن بود. یعنی مشخص بود که محیط و مساحت محیط و مساحت تهران قدیم در چه حدی بوده و همین می توانست جاذبه گردشگری بسیار بزرگی امروز برای تهران به حساب بیاید. حدادی در خاتمه اظهاراتش تصریح کرد: تخریب 12دروازه تهران بی تردید اشتباهی بسیار بزرگ بود که امروزه تهران را بی‌هویت نشان می‌دهد و برای گردشگران به ویژه گردشگران خارجی این ابهام وجود دارد که تهران قدیم در چه منطقه‌ای و با چه حد و و حدودی بنا شده است. انتهای پیام /