از توافق امنیتی با عربستان تا احیای سازش / بایدن به دنبال چیست؟
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، نخستین سفر «جوزف بایدن»، رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه پیامد‌های امنیتی، اقتصادی، بین المللی و سیاسی متفاوتی برای دولت‌های مختلف این منطقه و به ویژه رژیم اسرائیل و منازعه اسرائیل و فلسطین در پی خواهد داشت.
سفر بایدن به منطقه از حدود 6 ماه قبل برنامه‌ریزی شد و از آن هنگام تا کنون طرف‌های ذی‌نفع به شدت در حال مذاکره بر سر وقایع و دستاورد‌های احتمالی این سفر بوده اند. در این میان «یائیر لاپید» که از روز اول ژوئیه 2022 و در پی انحلال کنست و تصویب برگزاری انتخابات زودهنگام، جانشین «نفتالی بنت» شده و بر کرسی صدارت تکیه زده نیز می‌کوشد با رونمایی از دستاورد‌های این سفر جایگاه خود را در آستانه انتخابات ترمیم کرده و مانع بازگشت «بنیامین نتانیاهو» به قدرت شود. با این وجود نباید تصور کرد که سفر بایدن به منطقه برای لاپید و رژیم اسرائیل سراسر دستاورد خواهد داشت و بایدن در این سفر هیچ فشاری به اسرائیل نمی‌آورد. در نوشتار پیش رو دستاورد‌ها و پیامد‌های منفی سفر بایدن به خاورمیانه برای رژیم اسرائیل و کابینه لاپید را از نظر خواهیم گذراند.
* دستاورد‌های سفر بایدن به منطقه برای اسرائیل
نخستین و مهم‌ترین پیامد مثبت سفر بایدن برای رژیم اسرائیل و به طور مشخص کابینه موقت لاپید، رونمایی از «توافق احتمالی امنیتی» میان تل آویو و ریاض است. اگرچه روند ارتباط‌گیری میان رژیم اسرائیل و عربستان سعودی در سال‌های اخیر به سطحی غیر قابل انکار رسیده بود، اما میان دو طرف هنوز هیچ گونه ارتباط علنی و رسمی به وجود نیامده است؛ لذا در صورتی که از این توافق رونمایی شود، پروژه «عادی سازی روابط تل آویو و عربستان سعودی» چند گام بسیار بزرگ به جلو خواهد رفت. از آنجا که از اوت 2020 به بعد پی رو توافقات ابراهیم، عادی سازی روابط اسرائیل با برخی کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس آغاز شده و شدت گرفته، اما در زمینه علنی سازی روابط با ریاض هنوز شاهد گام بزرگی نبوده ایم. از این رو برداشتن یک گام عملیاتی بزرگ در زمینه عادی سازی روابط با عربستان سعودی، در شرایط کنونی که شبح احیای برجام نیز بر منطقه سایه افکنده، برای اسرائیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
در واقع سفر بایدن از سوی دیگر می‌تواند تکمیل کننده یکی از اضلاع نظم منطقه‌ای جدیدی باشد که محور‌های مخالف سیاست جمهوری اسلامی ایران درصدد شکل دادن به آن برای مهار ایران هستند.
مشخصاً بیشترین میزان منافع این دستاورد به اعضای کابینه کنونی و به ویژه شخص نخست وزیر فعلی خواهد رسید؛ همچنانکه در روز‌های نخست وزیری لاپید نظرسنجی‌ها از افزایش کرسی‌های حزب متبوع وی یش عتید روبه افزایش نهاده و از 20 به 23 رسیده و انتظار می‌رود اگر همه چیز خوب پیش رود این میزان به بالاتر از 25 نیز برسد.
* پیامد‌های منفی احتمالی سفر بایدن برای اسرائیل
همانطور که قبلاً نیز تاکید کردم، سفر بایدن به سرزمین‌های اشغالی برای رژیم اسرائیل تنها پیامد‌های مثبت در پی ندارد، بلکه مواضع جو بایدن و اعضای کابینه او از پاره‌ای اختلافات با هیئت حاکمه اسرائیل نیز حکایت می‌کند. مهم‌ترین وجه اختلافی میان کابینه بایدن و دولت اسرائیل، موضوع «بازگشایی سفارت آمریکا برای فلسطینیان در قدس شرقی» است که از زمان به قدرت رسیدن بایدن مرتباً از سوی واشنگتن مطرح شده است. بهترین زمان برای پیگیری این مهم، سفر بایدن به سرزمین‌های اشغالی خواهد بود. کابینه اسرائیل در یک سال گذشته همواره با درخواست واشنگتن مخالفت کرده، اما اکنون بنت از صدر حکومت کنار رفته و لاپید نخست وزیر شده که آمادگی بیشتری برای امتیازدهی به فلسطینیان دارد. واگذاری چنین امتیازی از سوی لاپید به بایدن می‌تواند بسیج شدن جناح راست علیه او کمک کند و در نظرسنجی‌ها علیه او اثر منفی بگذارد.
همچنین بایدن اعلام کرده در قدس شرقی با «محمود عباس»، رئیس تشکیلات خودگردان دیدار خواهد کرد و 100 میلیون دلار نیز به دو بیمارستان کمک خواهد کرد. وی همچنین درصدد است تا کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس را به ترمیم روابط خود با تشکیلات خودگردان وا داشته و از آن‌ها برای سرمایه گذاری در کرانه باختری دعوت کند. تا کنون امارات متحده عربی برای اختصاص یک بسته 25 میلیون دلاری به این امر موافقت کرده است. همچنین گفته می‌شود شاید بایدن کابینه اسرائیل را برای بازگشت به مدار مذاکرات مستقیم صلح با تشکیلات خودگردان سوق دهد؛ خود این امر نیز برای طرف اسرائیلی که از سال 2014 به بعد حاضر به واگذاری هیچ گونه امتیاز مهمی در جریان مذاکرات نشده و مدام سیاست‌های اشغالگرانه خود، از جمله در زمینه شهرک سازی‌ها و یهودی سازی مناطق عرب نشین قدس را تشدید کرده اهمیت زیادی دارد.
گزارش از منصور براتی، پژوهشگر مسائل اسرائیل در اندیشکده جریان