از دشمنی با نوری المالکی تا اقامت در ایران؛ مقتدی صدر کیست؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - احمد رضاپور؛ نشریه ضد ایرانی نشنال (The National) امارات در گزارشی تحت عنوان «مقتدی صدر - روحانی شیعه پیروز در انتخابات عراق کیست؟» نوشت: خط مشی مقتدی صدر جایگاهی برجسته او در میان کسانی داده است که حاکمیت و استقلال عراق را در برابر مداخلات آمریکا و ایران (!) ارجح می‌دانند. پس از سقوط صدام درپی حمله ائتلاف تحت رهبری آمریکا در سال 2003، صدر در مصاحبه با برنامه شصت دقیقه شبکه CBS با اشاره به ایالات متحده گفت: «مار کوچکی رفت و مار بزرگی آمد.»

جنبش صدری‌ها از سوی پدر و پدر زن مقتدی ایجاد شد. هر دو نفر توسط رژیم صدام کشته شدند. جنبش صدر با تمرکز بر کمک رسانی به معترضان عراقی توانسته جایگاه برجسته‌ای برای خود نسبت به دیگر جنبش‌های شیعه بدست آورد. همین موضوع باعث شد تا در دوران حکومت صدام قبل از سال 2003 که اقتصاد عراق تحت تحریم‌های بین المللی فروپاشیده بود، حامیان فداکار زیادی را بدست آورد. اما جشن سقوط صدام برای صدری‌ها دیری نپائید.

جنبش صدر به عنوان اسلامگرایان پر حرارت مشاهده کردند که آمریکا و متحدان غربی آن درتلاش برای تغییر جامعه عراقی به سمتی هستند که مغایر با آموزه‌های منحصر به فرد اجتماعی و مذهبی آن‌هاست. میلیون‌ها عراقی با اشتیاق از فرامین مقتدی صدر برای «مقاومت علیه اشغال» پیروی می‌کردند. هواداران صدر عمدتا از کشاورزان فقیر و آوارگان شیعه‌ای هستند پس از [شکست] قیام علیه صدام در دهه 90 به محله‌های فقیرنشین گریختند.

[پس از سقوط صدم] جنبش صدر از خانواده‌های فقیر حمایت می‌کرد و در همین حال نیرو‌های وفادار صدر به نیرو‌های آمریکا و ارتش انگلیس حمله می‌کردند. جنبش صدر در نهایت ارتش انگلیس را مجبور کرد که از شهر نفتی بصره در سال 2007 عقب نشینی کند. [پس از هرج و مرج‌های شهر بصره] نوری المالکی - نخست وزیر وقت و رقیب اصلی مقتدی صدر دستور داد که ارتش عراق شهر بصره را [از دست نیروهای صدر] پس بگیرند.

نشریه «نشنال» امارات متحده عربی در ادامه نوشت: مقتدی صدر پس از آن به ایران گریخت و برای چندین سال در این کشور (تا سال 2012) اقامت داشت.  صدر پیش از بازگشت به عراق وعده داد که در قامت یک رهبر سیاسی ایفای نقش کند و نه یک جنگ سالار.

شبه نظامیان مقتدی صدر تحت عنوان «جیش المهدی» در دوران اشغال عراق از سوی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا مقاومت شدیدی از خود علیه نیروهای خارجی نشان دادند. [از سویی] به صورت گسترده متهم به ربایش و قتل صدها شهروند شدند که عمدتا از وابستگان به حزب بعث بودند.

بدترین قسمت ماجرا در این زمان وقتی بود که جیش المهدی در سال 2006 وزارت بهداشت عراق را به تصرف خود در آورد. کارکنان به نفع حامیان صدر پاکسازی شدند. خدمات درمانی عراقی به سرعت کاهش پیدا کرد و بدتر از همه، شبه نظامیان مقتدی صدر متهم به کشتن رقبا در بخش‌های بیمارستان شد. پس از بازداشت حکیم زمیلی - معاون وزیر وقت بهداشت از سوی نیرو‌های آمریکا در سال 2007 نیز درگیری خونباری شکل گرفت. با این حال، هنوز زمیلی به عنوان یک صدری در حاکمیت عراق حضور دارد و گفته می‌شود که حامیان مقتدی صدر همچنان بر وزارت بهداشت و بسیاری از جایگاه‌های کلیدی حکومت تسلط دارند.

مقتدی صدر طی سالیان اخیر با آگاهی از جنجال‌های روزافزون پیرامون جنبش وی تلاش کرد که از خود یک چهره غیر فرقه‌ای به تصویر بکشد و از نیروهای رسمی حکومت به جای شمار زیادی از شبه نظامیان در عراق پشتیبانی کند. اما مقتدی صدر هرگز به طور کامل ارتباط خود را با گروه‌های شبه نظامی را قطع کرد. با این حال اما بعید است که منازعه جدیدی را آغاز کند. مقتدی گفته است که نیروهای آمریکایی باید عراق را ترک کنند و در صورت رد آن، نیروهای مسلح می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.

نشریه «نشنال» نوشت: مقتدی صدر هنچنین پس از خشونت‌های فرقه‌ای سالیان 2005 تا 2009 که عراق را به لرزه درآورد، با طیف مختلفی از رهبران سنی ارتباط برقرار کرده است. صدر روز دوشنبه در سخنرانی پیروزی خود در انتخابات از همه سفارت‌خانه‌های خارجی مستقر در عراق مادامیکه از امور داخلی و فرآیندهای سیاسی عراق احتزار کنند، استقبال کرد. صدر در سخنرانی خود گفت: «زمان آن است که مردم در صلح، بدون اشغال، تروریسم، شبه نظامیان و آدم ربایی زندگی کنند.»

حامد مالک - عضو موسسه «خاور نزدیک» واشنگتن گفت: «مقتدی صدر جنبش خود را بزرگترین بلوک عراق خطاب کرد و در توصیف آن گفت که یک بلوک عراقی می‌باشد، نه شرقی (ایران) است و نه غربی (آمریکا)» صدر در ادامه ظاهرا پیرامون عادی سازی روابط با اسرائیل نیز گفت: «امروز روز پیروزی مردم بر فساد، عادی سازی، شبه نظامیان، فقر و بردگی است.»