از ردپای نفوذ و ابتذال در شبکه نمایش خانگی تا ناظری که پاسخگو و سیاستگذار نیست / عادی‌سازی ناهنجاری‌ها در سبد فرهنگی خانواده ایرانی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح توس؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تغییر ماهیت محتوای تولیدات سینمایی و تلویزیونی را می توان از بزرگترین رویکرد‌هایی دانست که خانواده های ایرانی از آن استقبال کردند، چرا که تا پیش از انقلاب، داشتن تلویزیون به دلیل محتوای فسادزای برنامه‌هایش در خیلی از خانه‌ها ممنوع بود.

اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و برچیده شدن فساد، برنامه های تلویزیون هم سر و شکل تازه ای پیدا کردند و فیلمسازان نیز توجه به محتوا و ساخت آثار فاخر بدون بهره‌وری از فساد را در دستور کار خود قرار دادند. در ادامه و با گسترش رسانه های جمعی، پای شبکه نمایش خانگی هم به میدان ساخت و پخش فیلم و سریال باز شد و رشد قارچ گونه سریال‌های شبکه نمایش خانگی که صرفا آثاری «بفروش» بودند، منجر شد تا بسیاری از استانداردهای فرهنگی و خطوط قرمز کنار گذاشته شوند.

چه بسیار سریال‌های ضد ارزشی و با موضوع خانوادگی اجازه پخش پیدا کردند و بنای ویرانی بنیان خانواده ایرانی را نهادند؛ حال در این میزگرد به چگونگی اخذ مجوز پخش این آثار ضد فرهنگی و همچنین ترک فعل متولی نظارت بر تولیدات نمایش خانگی که تا کنون بین وزارت فرهنگ و ارشاد و ساترا پاس‌کاری می‌شد می‌پردازیم.

در همین رابطه محمدجواد استادی، رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد، با بیان اینکه پلتفرم نمایش خانگی در فضای کشور ما وضعیت ویژه‌ای دارد اظهار کرد: به دلیل اینکه قوانین و مقررات و سیستم سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران متفاوت با سایر کشورها است بایستی به صورت موازی در کنار ایجاد پلتفرم‌های VOD، فرهنگ تولید محتوا تصویری به هنرمندان آموزش داده شود.

وی با اشاره به دو عامل اصلی ایجاد شبکه خانگی و بعد «وی او دی‌ها» در ایران که باعث توسعه تحولات فرهنگی و تحولات فناورانه شده است افزود: دسترسی به سینما، ایجاد تکنولوژی، دسترسی راحت‌تر به آثار سینمایی و محدودیت‌های فضای سینما از عواملی است که نقش VOD را در فضای فرهنگی و سینمایی کشور برجسته می‌کند.

رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد با بیان اینکه توسعه اینترنتی در کشور باعث شد خانواده‌ها به سمت توسعه شبکه نمایش خانگی حرکت سوق داده شوند خاطر نشان کرد: یکی دیگر از مهمترین دلایل جذب مخاطبان توسط شبکه نمایش خانگی این است که به تعبیر برخی افراد نوع پرداخت به آثار سینمایی و ایده‌ها در فضای وی او دی و نمایش خانگی آزادانه‌تر است.

وی افزود: طبیعتا این احساس وجود دارد که اگر بتوانند آثار خودشان را افراد در حوزه‌ی وی او دی ارائه کنند، آزادی عمل بیشتری برایشان ایجاد می‌کند که احتمالا چه در موضوعات و چه در شکل پرداخت سراغ فضاهایی بروند که محدویت‌های کمتری داشته باشند.

استادی ادامه داد: این بحث نرم فرهنگی باعث شد که تولیدکننده‌ها به سمت شبکه نمایش خانگی حرکت کنند، یعنی هم تولیدکننده برایش جذابیت داشت که این کار را انجام بدهد و هم مصرف کننده‌ها؛ ضمن اینکه این شرایط خاص کرونایی باعث شد وی او دی‌ها در ایران رشد ویژه‌ای داشته باشند.

رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد با بیان اینکه آینده شبکه نمایش خانگی را نمی‌توان پیش بینی کرد گفت: در حوزه‌ی صدور مجوز و نظارت بر سریال‌های شبکه نمایش خانگی اختلافاتی است، از همین رو، برای برقراری تعادل بین فرهنگ اجتماعی استفاده از شبکه نمایش خانگی و نگاه نظارت سازمانی هوشمندانه به محتوای اثر‌های هنری در این بخش بایستی اختلافات درون سازمانی میان وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی و صدا و سیما جمهوری اسلامی از میان برداشته شود.

وی بیان کرد: توسعه فضای مجازی خیلی خیلی خیلی جدی‌تر از چیزی که ما پیش‌بینی می‌کردیم شده و قطعا یک بعدش بحث آثار هنری و فعالیت‌های هنری است.

استادی با بیان اینکه آسیب فناوری در غرب نسبت به کشور ما کمتر است اظهار داشت: به دلیل پیوند تاریخ تکنولوژی و اندیشه در غرب، نسبتا در مواجهه با پدید آمدن بستر‌های جدید در حوزه فرهنگ اجتماعی، خانواده‌ها راحت‌تر می‌توانند محتوای تصویری فرهنگی را که در اختیار فرزندانشانت توسط VOD ها قرار گرفته است رصد کنند.

وی افزود: ما یک سنت فکری و اندیشه‌ای داشتیم و یک دفعه فناوری وارد شد؛ پلتفرم، دیوایس و ابزار با خودش فلسفه‌ای دارد؛ الزاما ما نمی‌توانیم هر محتوایی را در هر پلفترمی پیاده کنیم.

رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد تصریح کرد: ما هنور نفهمیده‌ایم، وقتی ما می‌خواهیم فیلم تلویزیونی بسازیم با فیلم سینمایی فرق دارد و طبیعتا در پلفترم‌ها هم همین این اتفاق افتاده و اثر معکوس در جذب مخاطب دارد.

وی افزود: هر حاکمیتی یک ایده مرکزی و یک سری ارزش های بنیادین دارد؛ باید ببینیم این ارزش ها چقدر به سیاست تبدیل شده و این سیاست چقدر به کمک ابزارها و رسانه ها آمده، بحث جدی است.

آزادی رسانه‌ها در ایران به مراتب از آمریکا بیشتر است

استادی با بیان اینکه آزادی در رسانه‌های ایران از آمریکا بیشتر است گفت: چون در آمریکا هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند علیه آن ایده مرکزی کار کند، ولی ما در ایران رسانه های رسمی داریم که خیلی وقت ها علیه ایده مرکزی جمهوری اسلامی ایران کار می کنند.

وی افزود: معضل بزرگ ما در تولید محتوا این است که نهادهای بالادستی فرهنگی باید خوراک مورد نیاز را فراهم کرده باشند و خطوط قرمز را روشن کنند.

رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد تأکید کرد: در حوزه شبکه خانگی دو نکته وجود دارد؛ یکی اینکه بحث پولسازی جدی است و چون پولساز است، موردتوجه قرار می گیرد.

بحث نفوذ در شبکه نمایش خانگی جدی است

وی افزود: نکته دوم هم این است که بحث نفوذ در این شبکه جدی است؛ اینکه چه افرادی وارد عرصه تهیه شدند؛ این آدم ها از کجاها آمدند و چقدر پشتوانه فرهنگی دارند.

استادی با اشاره به کوچ هنرمندان از صدا و سیما به شبکه نمایش خانگی اظهار داشت: اینکه هنرمندان به شبکه نمیاش خانگی کوچ می‌کنند و برنمی گردند، چون جذابیت و پول در این شبکه زیاد است و از طرفی تلویزیون تهی می شود و استعدادها هم به سمت اینستاگرام و وی او دی ها سوق پیدا می کنند.

وی افزود: شبکه نمایش خانگی کم کم این را به مردم یاد می دهد که باید دو رو داشته باشیم و دو گونه رفتار کنیم و این نفاق می‌تواند بزرگ‌ترین آسیب اجتماعی را شکل دهد.

رئیس سابق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد با اشاره به دوگانگی رفتار هنرمندان با توجه به آزادی های محتوایی در شبکه نمایش خانگی تبعات فرهنگی در پی دارد اذعان کرد: امروز فضای رسانه‌ای ما که رویکرد مصرف فرهنگی را تغییر می دهد، کم کم طبقات جدید اجتماعی را شکل می دهد و این یک خطر اجتماعی بزرگ در کشور است.

وی افزود: امروز نمی‌دانیم درباره شبکه نمایش خانگی باید از کجا مطالبه کنیم؛ ارشاد در این رابطه نه قدرت پاسخگویی و نه قدرت سیاستگذاری دارد.

استادی خاطر نشان کرد: صداوسیما سرمایه دارد ولی متأسفانه برنامه‌ریزی ندارد به عنوان مثال بودجه یکی از برنامه‌های ترکیبی صداوسیما برابر با 2 سریال است و متأسفانه مدیریت فرهنگی و رسانه‌ای در این مسئله بسیار ضعیف عمل کرده است.

در ادامه محمد جهان‌پا، کارگردان و فیلم‌ساز مشهدی گفت: اقبال مردم به اینکه به رسانه دسترسی داشته باشند زیاد است و دوست دارند چیزهایی جذاب‌تر در گوشی خودشان داشته باشند و همیشه همراهشان باشد، باعث شد شبکه‌ی خانگی در بازه‌ای رشد کند.

وی افزود: کرونا توسعه شگفت انگیزی به شبکه خانگی داد؛ به اعتقاد من ما در یک بازار مکاره قرار داریم؛ یعنی اگر بخوایم بگیم که شبکه‌ی نمایش خانگی در کنار خوبی هایی که شاید دارد، معایب بیشتری داشته و تاثیری که در جامعه داشته از آن غفلت کردیم.

افراد و بازیگران در شبکه نمایش خانگی به کسی پاسخگو نیستند

این کارگردان تئاتر بیان کرد: در شبکه‌ی خانگی متاسفانه با حضور اشخاصی که ورودشان به تلویزیون سخت است، روبرو هستیم؛ چون تلویزیون هر لحظه مورد قضاوت اقشار مختلف قرار داد. از طرفی هم خیلی از بازیگرها دوست ندارند در فضای تلویزیون باشند چون دچاره یک سری سانسورهایی هستند، خوب بازیگری که در بدنه‌ی تلویزیون کار میکند باید بداند که حواسش به فضای مجازی خیلی جمع باشد و از سوی مردم رصد می‌شود، برای همین بازیگران به سمت نمایش خانگی سوق پیدا کرند چون نظارت ها پایین و به کسی هم پاسخگو نیستند و برایشان شبکه خانگی جذاب تر است و پول بهتری می‌توانند بگیرند.

ورود پول‌های عجیب و غریب به عرصه نمایش خانگی

جهان‌پا بیان کرد: تهیه‌کننده‌های عجیب و غریبی به عرصه نمایش خانگی وارد می‌شوند و پول‌های هنگفتی هم خرج می شود در نتیجه وقتی در فضای سینمای خانگی و فیلم‌هایی که پخش می‌شود به سمت تجمل‌گرایی و اشرافی‌گری می رویم و با پدیده عجیب تازه به دوران رسیده ها، واسطه گری، دلال بازی و خیانت روبرو هستیم.

وی افزود: این رفتارها تقریبا عامه‌پسند می شود و مردم و اینکه مردم کم کم رفتارهایی که در فیلم‌ها و سریال‌ها با آن مواجه هستند، تبدیل به عادی انگاری برایشان می شود. مثلا در مقابل سریال‌هایی به شدت ضعیف و عقب‌افتاده‌ای که فقط در ویلاهای 1000 متری و باغ و سفرهای عجیب‌وغریب رقم می‌خورد، هستند یک سری سریال‌هایی مثل آقازاده که دارند تلاش می‌کنند، حرفی برای گفتن داشته باشند، ولی این‌ها تک صدا هستن وصاحبان فکر ما در سینما روز به روز اقلیت می‌شوند و این برای جامعه هنری ما یک زنگ خطر است.

عادی سازی ناهنجارها توسط شبکه نمایش خانگی

این فیلم‌ساز مشهدی عنوان کرد: به هر حال تلویزیون فیلتری دارد، اما در شبکه های خانگی فیلترها وجود ندارد و بچه ها در مقابل اتفاقاتی قرار می‌گیرند که به مرور زمان برای آن ها عادی می شود. یک نکته این است که چه کسانی و قدرت های تفکری ذائقه ها را تغییر می دهند؛ کجاست کارگردانی مانند مرحوم علی حاتمی که دوباره مادر بسازد و نگاه ارزشی و اصالتی به فرهنگ ایران داشته باشد.

جهان‌پا افزود: امروز دقیقا به تعبیر رهبر انقلاب در جنگ فرهنگی قرار داریم و باید در مقابله با آن جهاد فرهنگی باید صورت گیرد. یک جریان زر و زور و تزویر وجود دارد و وقتی پول هم وارد این فضا شد، این جریانی که پول را آورده، تصمیم گیرنده است.

وی اضافه کرد: توده مخاطب ما امروز مظلوم است و مخاطب اندیشمندی نیست؛ این رهاسازی مخاطب باعث شده این نگاه کاسبکارانه شکل بگیرد. در بدنه روشنفکری و هنرمندان ما طوری القا می‌کنند که اگر از فرهنگ، اصالت، خانواده، اخلاق، مهربانی، درستکاری و راستگویی بخواهیم حرفی بزنیم، تو یک هنرمند ارزشی متصل به سیستم هستی که جایگاهی نداری و و اجازه نمی‌دهند مخاطب به سمت تو بیاید و این خیلی نقطه خطرناکی است.

شبکه خانگی دلسوز مخاطبش نیست و برای جیب خودش کار می‌کند

این کارگردان مشهدی اضافه کرد: مخاطبی که فطرتاً پاک است اگر با او صادقانه رفتار کنیم، به سمت تو می‌آید؛ شبکه خانگی دلسوز مخاطبش نیست و نه برای مخاطب، بلکه برای جیب خودش کار می‌کند.

جهان‌پا خاطر نشان شد: جریانی که سرمایه‌گذاری می‌کند تولید نهایی را تعیین می‌کند و به ندرت اتفاق می‌افتد که کسی بتواند در مقابل این مسئله ایستادگی کند. به دلیل اینکه نهادهای حاکمیتی بودجه لازم را برای ساخت و تولید برنامه‌های گوناگون ندارند نیاز به پشتیبان مالی پیدا می‌کنند و جریان بالا به‌وجود می‌آید و در عمل به ازای کمک مالی آن پشتیبان، مجوزهایی که او می‌خواهد جامه عمل پوشانده می‌شود.

وی ادامه داد: متأسفانه مسئولانی که به این روش پشتیبانی‌ها تن در می‌دهند به هیچ‌وجه به عواقب فرهنگی آن فکر نمی‌کنند و بر همین اساس وقتی جشنواره‌های مردمی مثل عمار شکل می‌گیرد، مورد تمسخر قرار می‌گیرد و برای همین در ذهن این افراد نمی‌گنجد که جایزه یک کارگردان دستکش بافته شده توسط یک مادر شهید و یا یک چفیه به یادگار مانده از یک شهید است.

جشنواره عمار برای جریان فعلی سینما زنگ خطر است

این کارگردان مشهدی تصریح کرد: جشنواره عمار برای جریان فعلی سینما زنگ خطر است، ترجیح مردم منافع فرهنگی و تربیتی خانواده خودشان است. از جمله افتخارات جشنواره عمار شبکه مردمی آن است چراکه یک فیلم در شبکه خانگی می‌تواند 7 میلیارد تومان گیشه داشته باشد ولی در شبکه مردمی عمار همان فیلم با پشتیبانی مردمی تا 12 میلیارد فروخته است.

این کارگردان مشهدی عنوان کرد: ظرفیت‌هایی در جمهوری اسلامی داریم که از آن غافل هستیم و اگر نتوانیم پشتبانی صحیح از جشنواره‌ها و کارهای مردمی داشته باشیم یقیناً ضرر خواهیم کرد.

در ادامه دلدار، منتقد سینما با بیان اینکه بایستی مسئولان نگاهی واحد به پلتفرم‌های داخلی نشر محتوای تصویری فرهنگی داشته باشند، اظهار کرد: مبحث تلویزیون وقتی در کنار پلتفرم ها مطرح می شود، باید گفت که این پلتفرم ها زیر نظر کجاست؛ و یک جنگ زرگری بین پلتفرم‌ها شکل گرفته که متولی نظارت بر شبکه نمایش خانگی صدا و سیما و یا ارشاد است.

وی با بیان اینکه مشکل ما تولید محتوا است، گفت: فیلم نامه‌هایی که در خود تلویزیون و صدا و سیما پخش می شود از یکجا خط داستانی و شخصیت پردازی ندارد، حال چه انتظاری از شبکه نمایش خانگی می‌رود که بدون نظارت دقیق بر محتوای سریال‌هایش، محتوای فاخر داشته باشد.

این منتقد سینما عدم ابتکار در تولید سریال‌های شبکه نمایش خانگی دلیل اصلی لجام گسیختگی محتوایی آن‌ها دانست و تصریح کرد: اگر در تلویزیون یک اتاق فکر درستی داشته باشیم و بخش تولید محتوا با نظارت باشد، هر سریال عجیب و غریبی تولید نمی شود.

وی افزود: تلویزیون در جایی افرادی را مطرح می کند که نباید بکند؛ جنگ مدیران در صدا و سیما اول باید تمام شود تا محتواهای ما محتواهای درستی باشد.

دلدار ادامه داد: سریال هایی که در پلتفرم ها دوبله و پخش می شود و مجوز دارد، کلیت داستان‌شان بررسی نمی‌شود و نمی دانیم به کجای فرهنگ ما آسیب وارد می‌کند، لذا پلتفرم ها در کشور ما فقط تولید شده و هیچ فکری روی آن نشده است؛ از طرفی نظارت واحدی بر آن‌ها حاکم نیست.

وی افزود: اگر مانند شبکه نسیم محتوا صدا و سیما ارائه بدهد، مخاطبان قطعا از تلویزیون استقبال می کنند؛ این سیاست شبکه نسیم که میلیون ها مخاطب را جذب می کند باید در سایر برنامه های تلویزیون هم دیده شود.

ناظر باید باسوادتر از تولیدکننده فیلم و سریال باشد

این منتقد سینما با بیان اینکه نظارت بر محتوا مسئله‌ای الزامی در حوزه فیلم و سریال است گفت: متأسفانه معنای این موضوع به درستی درک نشده و به معمولا به سطحی‌ترین مسائل محدود شده است و نظارت را باید در حوزه تولید محتوا ببینیم و وقتی به این حوزه نظارت وارد می‌شویم، ناظر باید باسوادتر از تولیدکننده باشد.

وی افزود: استانداردهای نظارتی تلویزیون شکل گرفته است ولی در سایر نهادهای فرهنگی این استانداردها شاکله نداشته و بنا به این استانداردهای گوناگون، خروجی‌های مختلفی حاصل می‌شود، ولی در اصل باید عنصر نظارت شکل بگیرد و براساس آن ناظر توان عمل پیدا کند؛ در این حالت دیگر تفاوتی ندارد که ناظر چه کسی باشد بلکه قانون در همه ابعاد مشخص است و فقط مجری آن تغییر می‌کند.

دلداری خاطر نشان کرد: استحاله خیلی از افراد را در جریان فعلی سینما شاهد هستیم، فردی با سینمای ارزشی وارد می‌شود ولی در ادامه راه در جریان تخریب ارزش‌های سینما حل می‌شود.

وی افزود: باید به کمک هنر و مخصوصا سینما بتوانیم مشکلات و معضلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را به تصویر بکشیم و برای آن به کمک محافل اندیشه‌ورزی راه‌کار ارائه دهیم.

نمایش ضدارزش‌ها در شبکه نمایش خانگی

مینا دادگستر مقدم، دکتر روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه ضد ارزش‌ها در شبکه نمایش خانگی به تصویر کشیده می‌شود اظهار داشت: دلیل استقبال مردم از شبکه نمایش خانگی این است که در 15 سال اخیر، یک سری آزادی‌ها اتفاق افتاد و مردم با یکسری ضد ارزش‌ها مواجه شدند که این ضد ارزش‌ها با یک حرکت خیلی ریز و قشنگ حساسیت‌زدایی تدریجی را در پی داشت و یک سری خیانت ها و پنهان کاری ها برای ما ارزش شد.

وی افزود: در بحث نمایش خانگی اولین چیزی که باید در نظر بگیریم این نمایش خانگی واقعا با استقبال عموم مواجه شده و همه دوست دارند، نگاه کنند.

این دکترای روانشناسی با اشاره به ضرورت نیاز سنجی در حوزه تولید محتوای تصویری در قالب فیلم و سریال خاطر نشان کرد: پشت سر هر رفتاری که از فرد سر می‌زند، یک نیاز خوابیده است؛ ما باید قبل از اینکه بیاییم در رابطه با محتوای نمایش خانگی و اینکه چه می‌سازیم صحبت کنیم، ببینیم نیاز این جامعه چه چیزهایی است و دنبال چه می گردد و چرا نمایش خانگی ما با این تجمل گرایی اغراق شده که در زندگی هر کسی نمیتوانیم پیداش کنیم.

وی افزود: هنجار شکنی به گونه‌ای در سریال‌های شبکه خانگی به خورد مخاطب داده می‌شود که انگار تولید کنندگان به خوبی ضد ارزش‌ها را شناسایی کرده و به صورت تدریجی در سریال‌هایشان نمایش می‌دهند، چرا که استمرار القای ارزش‌های منفی تبعاتی جبران ناپذیر تر از یک فیلم سینمایی با محتوای غیر اخلاقی دارد.

دادگستر تصریح کرد: نمایش خانگی یک فرصت بود که درست از آن استفاده نشد؛ رسانه در خدمت جامعه باید قرار بگیرد، چون هر جامعه ای ارزش های خودش را دارد و باید این ارزش ها را به نسل های دیگر منتقل کند.

وی افزود: وقتی در صدا و سیما بر اساس نیاز مخاطب محتوا تولید نمی‌کند، مخاطب به سمت نمایش خانگی حرکت کرده و آنجا هم هیچ نظارتی وجود ندارد و معلوم نیست چه محتوایی در اختیار قرار خواهد گرفت.

وی افزود: مطلبی دیگری هم پشت سینمای خانگی خوابیده و این است که در آدم ها حس نیاز به انتخاب و آزادی وجود دارد، از همین رو مخاطب قدرت انتخاب و حس آزادی را در نمایش خانگی به دست می‌آورد، اما در تلویزیون مجبوریم آن چیزی که بالادستی برای من تهیه کرده به خورد خانواده بدهیم.

حال با توجه به تعدد سریال‌های شبکه نمایش خانگی با محتوای ناهمسو با فرهنگ خانواده ایرانی باید دید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و متولیان امر پس از سیاست‌گذاری در بحث نظارت این حوزه می‌تواند برای ارتقاء محتوای محصولات فرهنگی کشور و پرورش هنرمندانی که می‌توانند در جهت تعالی خانواده ها در مسیر ارزش‌های اسلامی موثر باشند، اقدامی کرده و با عادی‌سازی ناهنجاری‌ها در سبد فرهنگی خانواده ایرانی برخورد متناسب داشته باشند.

انتهای پیام /