افزایش ارزآوری با ورود هوش مصنوعی به بیمارستانها
در جهان امروز، تحولات به سرعت در حال رخ دادن هستند و افزایش هزینه‌های حوزه سلامت باعث فشار قابل توجهی بر جامعه شده است. اما با هوشمندسازی بیمارستانها، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، می‌توان به افزایش درآمدهای کشور نیز دست یافت.
در حال حاضر علم پزشکی در حال پیشروی به سمتی است که بخشی از خدمات مراقبتی، مانند سنجش فشار خون، قند خون، سطح اکسیژن خون و حتی نوار قلب، که در گذشته تنها در بیمارستانها ارائه می‌شد، به خانه‌ها منتقل شده است. این به معنای آن است که افراد دیگر نیازی به مراجعه به درمانگاه‌ها و بیمارستانها برای دریافت بسیاری از این خدمات ندارند.
بر این اساس باید از طریق هوشمندسازی، مراقبت‌های بهداشتی، درمانی و خودمراقبتی را به افراد آموخت تا از این مسیر هم بار هزینه های درمان و هم میزان مراجعه به مراکز درمانی کاهش یابد که لازمه آن دسترسی آسان به مراقبت‌های هوشمند در فضای الکترونیک است.
برگزاری نخستین همایش کشوری «هوش مصنوعی در سلامت و طب رزم» در مشهد، طی واپسین روزهای آذرماه امسال، فرصتی بود تا صاحبنظران و برخی از مسوولان کشور در خصوص اهمیت حوزه هوش مصنوعی و ضرورت رفتن بخش درمانی به این سمت سخن بگویند.
10 درصد تولید ناخالص کشور صرف هزینه سلامت می‌شود
رییس ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری در این همایش گفت: هم اکنون 10 درصد تولید ناخالص ملی برای حوزه سلامت هزینه می‌شود و دولت قادر نیست هزینه بیشتری در این حوزه صرف کند، با این حال پزشک با ادعای پایین بودن تعرفه‌ها، سازمان بیمه‌گر به دلیل خالی بودن صندوق و بیمار به دلیل ارائه خدمات نامطلوب رضایت ندارد.
دکتر مصطفی قانعی، کاهش 40 درصدی بار مالی هزینه های حوزه سلامت کشور را با هوشمندسازی سلامت امکانپذیر دانست و افزود: باید به سمتی رفت که با پرداخت پول کمتر، خدمات بیشتری ارائه شود و در کنار آن برای کشور سودآوری و ارزآوری هم داشته باشد.
کاهش 40 درصدی بار مالی هزینه های حوزه سلامت در کشور با هوشمندسازی سلامت امکان پذیر است
وی با بیان اینکه بیمارستان هوشمند، به لطف تحول دیجیتال در صنعت مراقبت‌های بهداشتی، بهره‌وری را به حداکثر می‌رساند و رضایت بیماران را افزایش می‌دهد، ادامه داد: هوشمندسازی بیمارستانها نیازمند ایجاد زیرساخت‌ها و فناوری‌های لازم است.
تعریف بیمارستان و مراقبت های بهداشتی هوشمند
فرمانده بهداری نیروی زمینی سپاه نیز در این همایش که به میزبانی بیمارستان امام حسین (ع) سپاه در مشهد برگزار شد، گفت: "بیمارستان هوشمند"، مرکزی درمانی است که از فناوری‌های پیشرفته به ویژه مبتنی بر اینترنت اشیا (IOT)، رایانش ابری و هوش مصنوعی به منظور بهینه سازی فرآیندها و بهبود روش‌های مراقبت از بیمار و سیستم‌های تصمیم‌یار بالینی هوشمند بهره می‌گیرد.
سردار احمد اخوان افزود: انبوهی از فناوری‌ها مانند جراحی روباتیک، هوش مصنوعی در پزشکی، پزشکی دقیق، پزشکی از راه دور و ژنومیک اکنون می‌توانند در ارائه خدمات ادغام شده و منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش دقت و کارآیی شوند.
وی بیان کرد: "مراقبت‌های بهداشتی هوشمند" یک مجموعه خدمات بهداشتی است که از فناوری‌های نوین مانند دستگاههای پوشیدنی، اینترنت اشیا و اینترنت موبایل برای دسترسی پویا به اطلاعات، ارتباط افراد، مواد و موسسات مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی و سپس مدیریت فعال و پاسخگویی به نیازهای اکوسیستم پزشکی به شیوه‌های هوشمند استفاده می‌کند.
وی ادامه داد: امروزه خدمات مراقبت بهداشتی به عنوان مجموعه مراقبت‌های ضروری که اولین سطح تماس فرد، خانواده و جامعه با نظام سلامت هر کشور است و باید برای همه افراد جامعه و خانواده ها در دسترس باشد، با سه مساله حیاتی شامل افزایش سریع جمعیت جهان، هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، روند پیری جمعیت با تغییر در سبک زندگی و نیز افزایش خطر مولفه های سلامت روبه رو است.
اخوان افزود: بنابراین رهیافت جلوگیری از این قبیل مشکلات ایجاد شبکه های مراقبت بهداشتی هوشمند است.
اجزای کلیدی یک بیمارستان هوشمند
رییس انجمن متخصصان ریه ایران، اینترنت اشیا، سوابق الکترونیک سلامت، هوش مصنوعی، پزشکی از راه دور (تله مدیسین)، سیستم های توزیع خودکار دارو، فناوری های کارآمد انرژی را اجزای کلیدی یک بیمارستان هوشمند عنوان کرد.
دکتر قانعی افزود: بیمارستان‌های هوشمند، به طیف وسیعی از دستگاههای "اینترنت اشیا" مانند ردیاب‌های سلامت پوشیدنی، تختخواب‌های هوشمند و سایر دستگاههای پزشکی متصل مجهز هستند. این فناوری هوشمند در مراقبت‌های بهداشتی برای جمع‌آوری مداوم داده‌های بیمار و انتقال آن به ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی برای نظارت و تجزیه و تحلیل در زمان کوتاه استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: "سوابق الکترونیک سلامت" ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی را قادر می‌کند به اطلاعات بیمار به طور ایمن و کارآمد دسترسی داشته باشند که این سوابق دیجیتالی وظایف اداری را ساده، خطاها را کاهش و ایمنی بیمار را افزایش می‌دهد.
وی بیان کرد: الگوریتم‌های مبتنی بر "هوش مصنوعی" برای تجزیه و تحلیل حجم وسیعی از داده های پزشکی استفاده شده و به تشخیص، پیش‌بینی نتایج بیمار و حتی پیشنهاد طرح‌های درمانی کمک می‌کند. الگوریتم‌های یادگیری ماشینی به متخصصان این بیمارستانها کمک می‌کند تا تصمیات سریع‌تر و دقیق‌تری بگیرند.
رییس ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری اظهار داشت: بیمارستان‌های هوشمند از پلتفرم‌های پزشکی از راه دور (تله مدیسین) برای ارائه مشاوره از راه دور و مراقبت‌های بعدی استفاده می کنند که با حضور بیمار در منزل و عدم مراجعه، بار امکانات بستری و مراجعه را کاهش می‌دهد.
وی افزود: "سیستم‌های توزیع خودکار دارو" در بیمارستان های آینده تجویز دقیق و به موقع داروها را به بیماران تضمین می کنند و خطاهای مرتبط با فرایندهای دارویی را کاهش می‌دهند.
قانعی ادامه داد: "فناوری‌های کارآمد انرژی" شامل روشنایی هوشمند و سامانه های گرمایش و سرمایش برای کاهش مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های عملیاتی از دیگر اجزای کارآمد بیمارستان‌های هوشمند به شمار می‌روند.
کاهش صف انتظار از مزایای بیمارستان هوشمند
رییس ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری با بیان این که نخستین شاخص و ویژگی یک بیمارستان هوشمند کاهش زمان انتظار و دسترسی به اطلاعات است، گفت: 40 درصد مشکلات بیمارستانها مربوط به مدت زمان طولانی انتظار بیماران است.
40 درصد مشکلات بیمارستانها مربوط به مدت زمان انتظار بیماران است
قانعی، اولویت دادن به راحتی و رضایت بیمار از طریق ارائه مراقبت شخصی، کاهش زمان انتظار و دسترسی آسان به اطلاعات را از جمله مزایای بیمارستان های هوشمند خواند و افزود: در این بیمارستانها، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی با داده‌های بلادرنگ و بینش‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، تشخیص‌ها و تصمیمیات درمانی دقیق‌تری دارند.
وی ادامه داد: ساده سازی عملیات بیمارستان از طریق اتوماسیون و تجزیه و تحلیل داده‌ها، بهینه سازی تخصیص منابع و کاهش هزینه های اداری و اجرای اقدامات لازم امنیتی سایبری قوی برای محافظت از داده های بیمار از دیگر مزایای بیمارستان‌های هوشمند به شمار می‌رود.
رییس انجمن متخصصان ریه ایران گفت چیزی که یک بیمارستان هوشمند را از یک بیمارستان قدیمی متمایز می‌کند، استفاده از شبکه دستگاههای هوشمند متصل است که کارایی مراقبت‌های بهداشتی را افزایش داده و در نهایت مراقبت از بیمار را بهبود می‌بخشد.
قانعی افزود: تا تمام اجزای بیمارستان از جمله تخت، اکسیژن رسانی، حمل و نقل و غیره، هوشمند نشود، بیمارستان هوشمند شکل نمی‌گیرد، چرا که هوشمندی از اجزا می‌آید نه از یک نمادی که ما اسم آن را هوشمند بگذاریم.
امکانات بیمار در بیمارستان هوشمند
رییس ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: خدمات نوبت دهی برخط، کیوسک بیماران، هدایت وضعیت بیماران، سکوی نوبت دهی، نسخه دهی برخط، داروخانه و تشخیص برخط از جمله خدمات و امکاناتی است که بیمار در بخش سرپایی یک بیمارستان هوشمند از آن بهره مند می‌شود.
قانعی افزود: بستر پذیرش واحد، تخت های متصل (اینترنت اشیا)، گزارشهای برخط و بررسی زنده وضعیت آی. سی. یو، پرونده الکترونیکی پزشکی و سلامت نیز از امکاناتی است که در بخش بستری برای بیمار ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: در بخش "هوشمند از راه دور" سرویس کلینیک‌های ماهواره‌ای، اینترنت اشیا برای دستگاههای تشخیص علایم حیاتی بیمار، به اشتراک‌گذاری گزارش های وضعیت بیمار، پزشکی از راه دور با هدایت بیمارستان، نسخه نویسی از تجویز داروی برخط از خدماتی است که در بیمارستان هوشمند برای بیمار ایجاد می‌شود.
رییس انجمن متخصصان ریه ایران گفت: در آمبولانس‌های هوشمند که متصل به بخش اورژانس بیمارستان هستند نیز امکاناتی همچون اینترنت اشیا برای دستگاههای سنجش علایم حیاتی بیمار، مشاوره پزشکی در مسیر، با اشتراک گذاری گزارشهای وضعیت بیمار برای بیماران در بیمارستان هوشمند فراهم می شود.
قانعی افزود: خدمات پزشکی از راه دور، اینترنت اشیا برای دستگاههای سنجش علایم حیاتی بیمار، تختهای خانگی با اتصال اینترنت اشیا و متصل، نمایش برخط و زنده وضعیت بیمار از جمله امکانات مراقبت‌های در منزل است که از طریق بیمارستان هوشمند در اختیار بیمار قرار می گیرد.
وی ادامه داد: "تجهیزات پزشکی متصل به اینترنت اشیا" شامل گوشی‌های پزشکی، نومومترها، دستگاه فشار خون، اسپیرومترها، الکتروکاردیوگرافی ها، پالس اکسیمترها، گجت های پوشیدنی، ایمپلنت های بیماران، ونتیلاتورها، سنجش گلوکوز خون، تزریق داخل وریدی، جراحی های رباتیک، پمپ های سرم و سرنگ، پمپ های سرنگی نیز از دیگر امکاناتی است که به بیماران این بیمارستانها ارائه می شود.
این مسوول افزود: اتاق های عمل هوشمند در این بیمارستان ها به اینترنت اشیا وصل است که کاملا "بیمارمحور" بوده و با کمک به بیماران برای ایفای نقش فعال‌تر در مراقبت‌های بهداشتی خود، تجربه اقامت بیمار در بیمارستان هوشمند را بهبود بخشد.
پیاده‌سازی شبکه یکپارچه در بیمارستان هوشمند
رییس انجمن متخصصان ریه ایران گفت: ایجاد بیمارستان‌های هوشمند نیازمند پیاده‌سازی یک شبکه یکپارچه از ابزارهای پوشیدنی، موبایل و تجهیزات پزشکی و ایجاد شبکه‌ای واحد از دستگاههای متصل از جمله گوشی‌های همراه با قابلیت اندازه گیری گلوکز و پوشیدنی مانند مانیتورهای دمای بدن بی‌سیم برای جمع‌آوری داده‌های لبیومتریک، نظارت بر بیماران از راه دور و نیز بهبود مدیریت است.
دکتر قانعی افزود: پیاده‌سازی شبکه داده‌های کلان برای تجزیه و تحلیل داده‌ها با کمک هوش مصنوعی در فرایند تشخیص، پیش‌بینی سیر بسیاری از بیماری‌ها، کاهش خطر ابتلا به عوارض جدید، کاهش بار نظام مراقبت‌های بهداشتی، استفاده راهبردی از داده‌ها و ساده سازی گردش کار، از دیگر پیش نیازهای ایجاد بیمارستان‌های هوشمند به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: پیاده‌سازی دستیاران جراحی رباتیک با هدف بهبود نتایج برای بیماران مانند فیبروم رحم، سرطان پروستات، بیماری قلبی و غیره، بهبود مدیریت مراقبت بیماری های مزمن، توسعه نرم افزار نظارت بر بیمار از راه دور و ارتقای مدیریت پیشگیرانه سلامت، از دیگر عوامل مورد نیاز برای ایجاد بیمارستان‌های هوشمند محسوب می‌شود.
ملزومات راه اندازی و ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی هوشمند
فرمانده بهداری نیروی زمینی سپاه نیز تعیین استانداردهای ساختار، محتوا و تبادل داده‌ها برای سیستم‌های اطلاعاتی، طراحی و استقرار سامانه هوشمند برای ارائه خدمات بهداشت خانواده‌ها، مادران، زنان باردار و فرزندان، طراحی و پیاده‌سازی فرآیندهای هوشمند مراقبت اورژانس را از جمله ملزومات راه‌اندازی و ارائه خدمات مراقبت های بهداشتی هوشمند برشمرد.
اخوان افزود: طراحی و استقرار سامانه مدیریت و پایش هوشمند بیماری‌های مزمن، طراحی و پیاده‌سازی فرآیندهای هوشمند مراقبت در منزل، بازطراحی فرایندهای مراقبت بهداشتی، نظام مدیریتی و حتی زیرساخت‌های مراکز ارائه خدمات بهداشتی را از دیگر ملزومات راه‌اندازی و ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی هوشمند هستند.
کاربردهای هوش مصنوعی در فعالیت‌های بیمارستانی
فرمانده بهداری نیروی زمینی سپاه در خصوص کاربردهای هوش مصنوعی در فعالیت‌های بیمارستانی به چهار کاربرد اصلی اشاره کرد و گفت: هوش مصنوعی در شبکه های مراقبت از راه دور شامل کلینیک برخط، پرونده الکترونیکی بیمار، سیستم‌های معاینه از راه دور از طریق ویدئوکنفرانس، سامانه داروخانه رباتیک هوشمند، نوبت دهی و جوابدهی الکترونیکی کاربرد دارد.
اخوان افزود: از دیگر کاربردهای هوش مصنوعی استفاده از آن در شبکه های کنترل دسترسی و احراز هویت شامل برچسب‌ها و دستبندهای هوشمند، اسکنرهای بیومتریک، سامانه های مکان‌یاب برای ارزیابی بیماران، دوربین‌های نظارت تصویری با قابلیت تشخیص و احراز هویت است.
وی ادامه داد: از هوش مصنوعی در شبکه های اطلاعات بالینی شامل سامانه های اطلاعات بیمارستانی، آزمایشگاهی، رادیولوژی، داروخانه، پاتولوژی و نیز آرشیو تصاویر و شبکه های ارتباطی می‌توان بهره گرفت.
وی بیان کرد: هوش مصنوعی در ساختمان‌ها و تاسیسات هوشمند شامل سامانه های کنترل برق و تهویه‌های هوشمند، حسگرهای تنظیم دما و تامین گاز پزشکی، سامانه‌های هوشمند مدیریت تاسیسات بیمارستان و اتاق عمل، سامانه‌های هوشمند ارتباطی بیمارستان و اتاق عمل، سامانه موقعیت‌یابی پرستاران، پزشکان و بیماران، شبکه های کنترل ناوگان آمبولانسی کاربرد دارد.
اقدامات راهبردی مرتبط با حیطه بیمارستان و مراقبت‌های بهداشتی درمانی هوشمند
فرمانده بهداری نیروی زمینی سپاه اظهار داشت: پیاده‌سازی راه حل‌های کلان داده و داشبوردهای اطلاعلات سلامت، طراحی، توسعه یا پیاده سازی دستیاران جراحی رباتیک، پیاده‌سازی نرم‌افزارهای نظارت از راه دور بیمار، استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در خدمات پزشکی و درمانی بیمارستان و نیز بهره‌گیری از قابلیت کلینیک مجازی برای ویزیت بیماران، از جمله اقدامات راهبردی مرتبط با حیطه بیمارستان هوشمند است.
اخوان افزود: استقرار، بهره برداری و پشتیبانی از نرم افزارهای نسخه‌نویسی الکترونیکی، فراهم‌سازی زیرساخت‌های پزشکی دقیق و شخصی‌سازی روند مراقبت از بیمار، راه‌اندازی واحدها یا مراکز پزشکی از راه دور (تله مدیسین) از دیگر اقدامات راهبردی مرتبط با حیطه بیمارستان هوشمند است.
وی ادامه داد: ایجاد سامانه هوشمند خدمات الکترونیکی بهداشتی، درمانی و دارویی، سامانه هوشمند اطلاع‌رسانی بیمارستانها و مراکز درمانی، سامانه هوشمند تعیین وقت پزشکان، طراحی و پیاده‌سازی پرتال خانواده، توسعه پرونده سلامت الکترونیک، پیاده‌سازی نظام سلامت الکترونیکی، طراحی و اجرای سامانه آموزش سلامت عمومی و نیز بهره‌برداری از سامانه‌های هوشمند تصمیم‌گیری بالینی از جمله اقدامات راهبردی مرتبط با حیطه مراقبت‌های بهداشتی درمانی هوشمند به شمار می‌روند.
ایجاد درآمدزایی از طریق هوشمندسازی سلامت
رییس ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: طبق نظرسنجی صورت گرفته، سهم اهمیت دارایی‌های حیاتی در بیمارستان‌های هوشمند شامل سهم ساختمان و بنا 10 درصد، تجهیزات شبکه 42 درصد، شبکه های اطلاعات کلینیکی پیوسته 67 درصد، سامانه های شناسایی افراد 20 درصد، داده‌ها 30 درصد، سامانه های مراقبتی از راه دور 40 درصد، تجهیزات پزشکی شبکه‌ای 67 درصد است که این موارد نیز پول ساز هستند.
قانعی افزود: هوشمندسازی بیمارستان دارای یک بازار جهانی به گونه‌ای که این موضوع در سال 2021 حدود 29 میلیارد دلار درآمدزایی داشته است که برآورد می‌شود در سال 2026 به حدود 60 میلیارد دلار برسد و این جهش در هیچ یک از حوزه‌های اقتصادی قابل مشاهده نیست.
ساخت نرم افزارهای مختلف بیمارستان هوشمند و افزایش درآمدزایی
رییس انجمن متخصصان ریه ایران گفت: فضای ذخیره سازی ابری و تحت وب مراقبت‌های سلامت بیمارستان شامل بیمار، پزشک، داروخانه، کلینیک های آموزشی، آی. سی. یو و اتاق های جراحی، آزمایشگاه پاتولوژی، مراکز عکس برداری، آمبولانس ها، بانک خون، بیمارستان ها در موقعیت های مختلف، دستگاههای مختلف (اینترنت اشیا) است.
قانعی، نرم افزارهای داروخانه، مراکز تماس، نمایشگر وضعیت بیمار، نمایشگر صف بیماران، میز پذیرش، کیوسک های بیماران، پزشکان، ادمین بیمارستان، ارتباط ماهواره ای کلینیک ها، مراقبت در منزل، بیماران بین المللی، اتاق های آی. سی. یو، پذیرش اورژانس، آمبولانس‌ها و بخش تشخیص را از جمله اپلیکیشن‌های مورد استفاده در بخش‌های مختلف بیمارستان های هوشمند در بررسی 2021 عنوان کرد.
وی ادامه داد: ساخت این اپلیکیشن‌ها سفارشی است و بیمارستان باید آن را سفارش دهد و در شبکه خدمات دهی خود پیاده کند و پس از کسب نتیجه با فروش آن به سودآوری و ارزآوری برسد.