اقدامات دستگاه قضا در حوزه مراودات بین‌المللی طی یک سال گذشته

به گزارش مشرق، دستگاه قضائی جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم تلاش در حوزه وظایف خود در داخل کشور، از اقدامات حقوقی و قضائی در حوزه بین‌المللی نیز غافل نمانده و در سال‌های اخیر مخصوصاً در سال 1403 به طور جدی‌تری به این مقوله پرداخته است.

در این زمینه علاوه بر سفر رئیس قوه قضائیه به کشور قطر و انعقاد تفاهم‌نامه و توافق‌نامه‌های حقوقی و قضائی در جریان این سفر و حضور نمایندگان دستگاه قضائی در نشست چهل‌وهشتم گروه کاری یو. پی. آر سازمان ملل، می‌توان به سفر رئیس دیوان‌عالی عمان در رأس یک هیئت عالی قضائی به ایران و دیدار با رئیس قوه قضائیه، حضور رئیس سازمان ثبت و املاک کشور در کنفرانس دیپلماتیک منابع ژنتیکی و دانش سنتی مرتبط در ژنو، سفر هیئت قضائی عراق به ایران و بازدید از مراجع و مراکز قضائی کشور و اقدامات انجام شده از سوی ستاد حقوق بشر و معاونت امور بین‌الملل قوه قضائیه، در زمینه صیانت، حمایت و دفاع از حقوق اتباع و شهروندان ایرانی به عنوان مهمترین اقدامات دستگاه قضا در حوزه مراودات بین‌المللی و ارتقای مناسبات و روابط خارجی در یک سال گذشته اشاره کرد.

در این گزارش مهمترین اقدامات قوه قضائیه در حوزه روابط خارجی و مراودات بین‌المللی به منظور گسترش ارتباطات و تعاملات، ارتقای مناسبات قضائی و ایجاد توافقنامه و تفاهم‌نامه حقوقی و قضائی و پیگیری و استیفای حقوق ایرانیان خارج از کشور در سال 1403 بیان خواهد شد.

سفر رئیس قوه قضائیه به قطر (22 خردادماه 1403)

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، در راستای گسترش دیپلماسی قضائی و توسعه تعاملات قضائی جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورها و با هدف گسترش ارتباطات و تعاملات میان ملل و دولت‌های اسلامی به دعوت رئیس شورای عالی قضائی قطر، 22 خردادماه 1403، در سفری یک روزه عازم این کشور شد.

برنامه‌های سفر رئیس قوه قضائیه به قطر

دیدار رئیس قوه قضائیه با امیر قطر، دیدار با دادستان کل و رئیس شورای عالی قضائی این کشور، دیدار با ایرانیان مقیم قطر، امضای یادداشت تفاهم همکاری قضائی و انعقاد موافقت‌نامه معاضدت قضائی در امور کیفری میان دو کشور، اهم برنامه‌های سفر رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران به قطر بود.

الف) دیدار رئیس قوه قضائیه با امیر قطر

موضوعات گفت‌وگوی رئیس قوه قضائیه ایران و امیر قطر:

تداوم روابط جمهوری اسلامی ایران و قطر

توسعه مناسبات حقوق و قضائی دو کشور و درخواست عفو یا انتقال برخی محکومان

ضرورت اتخاذ تدابیر منسجم‌تر کشورهای اسلامی در موضوع غزه

تسهیل توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی دو کشور

ب) دیدار رئیس قوه قضائیه با دادستان کل قطر

در جریان سفر حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای به قطر «عیسی بن سعد النعیمی» دادستان کل قطر با حضور در محل اقامت رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، با وی دیدار و گفت‌وگو کرد.

موضوعات مورد گفت‌وگوی رئیس قوه قضائیه ایران و دادستان کل قطر:

عملیاتی‌سازی موافقت‌نامه‌های منعقده میان ایران و قطر

تأکید دادستان قطر بر روابط پایدار و قوی دو کشور

امضای موافقت‌نامه معاضدت حقوقی متقابل در امور کیفری

درخواست دادستان کل قطر بر افزایش دیدارهای کارشناسی مقامات قضائی دو کشور

ضرورت همکاری‌های ایران و قطر در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه مقوله حقوق‌بشر

تأکید دادستان قطر بر صیانت از غزه و فلسطین

تقدیر دادستان کل قطر از رئیس قوه قضائیه

ج) دیدار رئیس قوه قضائیه با رئیس شورای عالی قضائی قطر

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، در جریان سفر به کشور قطر، با «حسن بن لحدان الحسن المهندی» رئیس شورای‌عالی قضائی قطر دیدار و گفت‌وگو کرد.

موضوعات مورد گفت‌وگوی رئیس قوه قضائیه و رئیس شورای‌عالی قضائی قطر:

استقبال رئیس شورای‌عالی قطر از توسعه روابط دو کشور خصوصاً در حوزه قضائی

رایزنی رئیس دستگاه قضا در مورد خانواده‌های زندانیان ایرانی در قطر

انعقاد یادداشت تفاهم همکاری قضائی بین کشور

عملیاتی‌سازی تفاهم‌نامه‌های منعقده میان ایران و قطر

همکاری دو کشور در حوزه هوشمندسازی فرآیند قضائی

د) دیدار صمیمانه رئیس قوه قضائیه با ایرانیان مقیم قطر

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای در اولین برنامه رسمی خود در جمع ایرانیان مقیم قطر در دوحه، حضور پیدا کرد و از نزدیک به استماع مسائل، دغدغه‌ها و نقطه‌نظرات آنها پرداخت.

رئیس قوه قضائیه با ایرانیان مقیم قطر در زمینه‌های مختلفی همچون: راهبردهای اساسی ایران در حوزه ارتباط با همسایگان، یادآوری اقدامات متقابل ایران و قطر در کمک به یکدیگر، توسعه ارتباطات حقوقی و قضائی به موازات توسعه ارتباطات سیاسی دو کشور، استماع نظرات و دغدغه‌های برخی فعالان اقتصادی ایرانی مقیم قطر، اهتمام ویژه قوه قضائیه به رفع مشکلات حقوق و قضائی اتباع ایران در همه کشورها و منشأ اثر بودن همکاری ایران و قطر در جهت منافع مردم فلسطین گفت‌وگو کرد.

دستاوردهای سفر رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران به کشور قطر

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، پس از این سفر، طی مصاحبه‌ای به بیان اهداف و دستاوردهای سفر به قطر، پرداخت.

دستاوردهای سفر رئیس عدلیه به قطر:

دیدار با مقامات قطری (امیر قطر، دادستان کل و رئیس شورای‌عالی قضائی این کشور)

تقویت روابط دو کشور و تاکید امیر قطر بر راهبردی بودن روابط

تبادل تجربیات و اطلاعات در حوزه هوشمندسازی فرآیندهای قضائی و فضای مجازی و سایبری در دیدار با مقامات قضائی قطر و اعلام آمادگی ایران برای انتقال این اطلاعات با استقبال طرف قطری

پیگیری مسائل و مشکلات حقوقی و قضائی ایرانیان ساکن قطر به منظور رفع این مشکلات در دیدار با مقامات قضائی قطر

رایزنی رئیس قوه قضائیه درباره ایرانیان زندانی در قطر و تسهیل شرایط خانواده‌های آنان و همچنین بهره‌مندی آن‌ها از ارفاقات قانونی متناسب با ضوابط و دریافت قول مساعد از طرف قطری

انعقاد یادداشت تفاهم همکاری‌های قضائی در 11 بند

انعقاد موافقتنامه 14 ماده‌ای در باب معاضدت حقوقی متقابل امور کیفری با تاکید بر تسریع در جنبه عملی و اجرای این توافقات

تبادل نظر در مقوله «حقوق بشر» و ضرورت نیل به سازوکاری واحد در این عرصه، به ویژه مقوله فلسطین و غزه، در دیدار با مقامات قطری

پیگیری مسائل مرتبط با سایر شوؤن ایرانیان مقیم قطر که مستقیماً به قوه قضائیه مربوط نمی‌شود، و انتقال آن به بخش‌های ذیربط در داخل و انجام اقدامات لازم برای رفع این مشکلات

ابراز خرسندی طرف قطری از توسعه مناسبات میان تهران و دوحه طی حدود سه سال اخیر در دوران و تأکید بر استمرار این روند

حضور نمایندگان دستگاه قضائی در نشست چهل‌وهشتم گروه کاری یو. پی. آر سازمان ملل (بهمن 1403)

هیئت بلندپایه حقوق بشری ایران چهارم بهمن ماه 1403، به سرپرستی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و همراهی نمایندگان سه قوه مقننه، قضائیه و مجریه به‌منظور شرکت در نشست 48 گروه کاری یوپی‌آر و تبیین چهارمین گزارش ملی حقوق بشری کشورمان عازم کشور ژنو شد.

سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی (UPR) به‌عنوان رکن نظارتی شورای حقوق بشر سازمان ملل با هدف بررسی وضعیت حقوق بشر تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل به‌صورت برابر و غیرگزینشی، یک فرآیند منحصربه‌فرد است که شامل بررسی دوره‌ای سوابق حقوق بشر در تمام 193 کشور عضو سازمان ملل می‌شود.

هیئت اعزامی کشورمان در جریان این سفر، ضمن ارائه گزارش ملی کشور و پاسخ به سوالات نمایندگان سایر کشورهای جهان، با مقامات شورای حقوق بشر سازمان ملل و همچنین سفرا و نمایندگان اعزامی سایر کشورهای جهان دیدار و گفت‌وگو کردند.

حجت‌الاسلام والمسلمین علی مظفری، معاون قضائی قوه قضائیه در این نشست به تشریح اقدامات حقوق بشری دستگاه قضائی پرداخت.

برگزاری نشست یو. پی. آر، نقطه آشکارساز دیپلماسی حقوق بشری جمهوری اسلامی ایران در نظام بین‌الملل محسوب می‌شود؛ روایت‌گری مستند و جامع در قبال مسئله حقوق بشر در ایران، طرح مطالبات حقه ایران از غرب و نظام بین‌الملل، مستندسازی از تعارض‌های حقوق بشری نهادها و کشورهای ضد ایرانی، طرح دعاوی مستند علیه اقدام‌های ضد ایرانی غرب و پاسخگویی به شانتاژهای سیاسی و تبلیغاتی علیه مقولات حقوق بشری در ایران، جملگی از مؤلفه‌های مهم دیپلماسی حقوق بشری ایران محسوب می‌شود.

سفر رئیس دیوان‌عالی عمان در رأس یک هیئت عالی قضائی به ایران و دیدار با رئیس قوه قضائیه (25 آذر 1403)

رئیس دیوان‌عالی سلطنت عمان که در رأس یک هیئت عالی قضائی (25 آذر 1403) به ایران اسلامی سفر کرد با رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، در جریان دیدار با این مقام قضائی کشور عمان و هیئت عالی همراه، اشتراک مبانی قضائی دو کشورِ ایران و عمان و ابتنای آنها به آموزه‌های دین مبین اسلام و همچنین تشابهات ساختارهای قضائی دو کشور را مورد تصریح قرار داد و گفت: در جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، تأسیسات ارفاقی مهمی در قانون برای بهره‌مندی زندانیان و محکومین واجد شرایط پیش‌بینی و تعبیه شده است؛ از جمله این موارد، تجویز پابند الکترونیکی برای زندانیان واجد شرایط است، تا مابقی محکومیت خود را تحت ضوابط خاصی در بیرون از زندان سپری کنند.

رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: ما در داخل زندان‌ها نیز برای باز اجتماعی کردن و اصلاح زندانیان، برنامه‌های تربیتی و آموزشی متنوعی تدارک می‌بینیم و حتی زمینه‌های کارآموزی و اشتغال آنان را هم فراهم می‌آوریم؛ همچنین یکی از شرایط بهره‌مندی زندانیان از ارفاقات قانونی، حُسن رفتار و سلوک آنها در داخل زندان و اطمینان یافتن از تنبه آنان است.

رئیس قوه قضائیه گفت: حمایت از خانواده‌های زندانیان نیز یکی از دستورکارهای ثابت ما در نظام زندانبانی است و برای این مهم، سازوکارهایی را تعبیه کرده‌ایم. هدف ما آن است که بواسطه محکومیت فرد (بویژه اگر آن فرد، سرپرست خانوار باشد) خانواده او از جهات گوناگون، بویژه جهات مرتبط با اداره زندگی خود، در مضیقه قرار نگیرند.

رئیس دیوان‌عالی سلطنت عمان نیز در این خصوص تصریح کرد: حمایت‌هایی که در ایران از خانواده‌های زندانیان به عمل می‌آید، توجه ما را بسیار جلب کرد. ما اینجا شاهد بودیم که شما حتی به ازدواج فرزندان زندانیان نیز کمک می‌کنید؛ ما در عمان چنین سازوکاری را برای حمایت از خانواده زندانیان نداریم و بسیار نادر است که دولت، ورود مستقیم به چنین امری داشته باشد؛ البته وزارتی تحت عنوان وزارت توسعه اجتماعی برای این قبیل امور داریم.

همچنین در این سفر، هیئت قضائی عمانی راستای تبادل تجربیات از دیوان عالی کشور و مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه بازدید کردند.

دیدار رئیس مجلس جمهوری عراق با رئیس قوه قضائیه (15 بهمن 1403)

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه (15 بهمن 1403) با «محمود المشهدانی» رئیس مجلس جمهوری عراق که به ایران سفر کرده بود، دیدار و گفت‌وگو کرد.

رئیس دستگاه قضا در این دیدار بیان داشت: هر دو کشور ایران و عراق از جریان استکبار و تروریست‌ها که اذناب مستکبران هستند ضربه خورده‌اند و شخصیت‌های ارزشمندی از هر دو طرف قربانی جنایات تروریست‌ها شده‌اند؛ با این همه، هر دو کشور از ظرفیت‌های بالایی برای مقابله با جریانات تروریستی و ایجاد و تحکیم امنیت در منطقه برخوردارند؛ فلذا به نظر ضروری می‌رسد که دو کشور هر چه بیشتر در مسیر مبارزه با جریانات تروریستی به همگرایی و تبادل اطلاعات و تجربیات بپردازند.

در این دیدار، رئیس مجلس نمایندگان عراق نیز با اشاره به اشتراکات فراوان عقیدتی و فرهنگیِ مردم دو کشور ایران و عراق اظهار کرد: هدف از این سفر، گفت‌وگو با سران جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل فی‌مابین، منطقه‌ای و بین‌المللی است.

وی همچنین بر اجرای به موقع تفاهم‌نامه‌ها و موافقت‌نامه‌های منعقد شده میان مقامات ایران و عراق از سوی دولت‌های دو کشور تاکید کرد.

دیدار رئیس قوه قضائیه با رئیس شورای عالی قضائی عراق (5 خرداد 1403)

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، شنبه (5 خرداد 1403) با «فائق زیدان» رئیس شورای عالی قضائی عراق که به همراه سایر مقامات عالی عراقی به ایران سفر کرده است، دیدار و گفت‌وگو کرد.

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حمزه خلیلی معاون اول قوه قضائیه، محمدرضا صارمی رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه و کاظم غریب‌آبادی معاون بین‌الملل قوه قضائیه نیز در همان روز با فائق زیدان رئیس شورای عالی قضائی عراق و هیئت همراه دیدار کردند.

حضور رئیس سازمان ثبت در کنفرانس دیپلماتیک منابع ژنتیکی و دانش سنتی مرتبط در ژنو (خرداد 1403)

رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور برای تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس دیپلماتیک منابع ژنتیکی و دانش سنتی در مقر سازمان جهانی مالکیت فکری حضور یافت.

در جریان این سفر، متن سند معاهده مربوط به منابع ژنتیک و دانش سنتی مرتبط در ژنو بعد از 24 سال کار کارشناسی و نشست‌های مختلف طولانی، سوم خردادماه 1403 با حضور فعال هیئت اعزامی ایران با ریاست حسن بابایی رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در کنفرانس دیپلماتیکی که به همین منظور تشکیل شده، نهایی شد و متن نهایی آن به امضا رسید.

یکی از مباحث مهم این سند مربوط به حمایت از حقوق کشورهای در حال توسعه در مقابل کشورهای توسعه یافته در ارتباط با منابع ژنتیک و دانش سنتی مرتبط و مالکیت فکری آنها با الزام به افشای مبدا در اسناد ثبت اختراع است.

رئیس سازمان ثبت در حاشیه کنفرانس دیپلماتیک حمایت‌های حقوقی از مالکیت‌های معنوی منابع ژنتیکی و دانش سنتی مرتبط در ژنو، با دارن تانگ، رئیس سازمان جهانی مالکیت معنوی (وایپو) دیدار و گفت‌وگو کرد.

سفر هیئت قضائی عراق به ایران و بازدید از مراجع قضائی کشور (آذر 1403)

هیئت قضائی 10 نفره کشور عراق به ریاست قاضی احمد هاشم عباس حمادی العمیدی، قاضی و عضو دادگاه کیفری بابل از دیوان عالی کشور، به ایران سفر کردند و در راستای تبادل تجربیات قضائی ضمن دیدار با مسئولان قضائی کشور از مراکز و مراجع قضائی ایران بازدید کردند.

هیئت قضائی عراقی در تاریخ 22 آذرماه 1403 از ساختمان کاخ دادگستری و دیوان عالی کشور بازدید کردند و از نزدیک ضمن بحث و تبادل نظر با معاون قضائی و سایر مسئولان دیوان عالی کشور از چگونگی روند کار این مرجع آشنا شدند.

هیئت قضائی کشور عراق (19 آذر 1403) از دادسرای امور بین‌الملل بازدید کردند و در جریان فعالیت‌های این دادسرا قرار گرفتند.

این هیئت در تاریخ (19 آذر 1403) نیز از پژوهشکده قوه قضائیه بازدید کردند. همچنین هیئت قضائی کشور عراق در تاریخ 20 آذر 1403 از مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی بازدید کردند و در جریان فعالیت‌های این مجتمع قرار گرفتند.

هیئت قضائی کشور عراق (21 آذر 1403) از مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه نیز بازدید کردند و در جریان فعالیت‌های این مرکز قرار گرفتند.

آزادی حمید نوری با پیگیری معاونت امور بین‌الملل قوه قضائیه (26 خرداد 1403)

یکی از وظایف و مسئولیت‌های اصلی ستاد حقوق بشر و معاونت امور بین‌الملل قوه قضائیه، حمایت و دفاع از اتباع و شهروندان ایرانی خارج از کشور در هر کجای دنیا است.

در همین راستا کاظم غریب‌آبادی، معاون وقت امور بین‌الملل رئیس قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر در تاریخ 26 خرداد 1403 در پیامی از آزادی حمید نوری، شهروند ایرانی که در سوئد به‌طور غیرقانونی بازداشت شده بود، خبر داد.

وی در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: خرسندم به اطلاع ملت عزیز ایران برسانم که آقای حمید نوری که از سال 98 در سوئد در بازداشت غیرقانونی به سر می‌برد، آزاد و تا ساعاتی دیگر به کشور بازخواهد گشت؛ این موفقیت مرهون تلاش همکارانم در قوه قضائیه، وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه، به‌ویژه برادرم، شهید امیر عبداللهیان، است.

برخی دیگر از اقدامات قضائی ایران در حوزه بین‌المللی و در راستای حمایت از شهروندان ایرانی در خارج از کشور در یک سال گذشته شامل این موارد می‌شود:

رایزنی‌های ایران برای استرداد 3 منافق بازداشت شده در فرانسه

آزادی بشیر بی‌آزار؛ هنرمند و خبرنگار مستقل که به دلیل حمایت از جمهوری اسلامی و مردم مظلوم غزه در فرانسه بازداشت شده بود.

پیگیری برای بازگشت مهدی کیاستی به کشور

این موارد تنها بخشی از اقدامات دستگاه قضائی در سال 1403 در حوزه روابط خارجی و مراودات بین‌المللی به منظور تبادل تجربیات و ارتقای مناسبات و همچنین تلاش‌های دیپلماتیک، حقوقی و قضائی در حمایت و صیانت از حقوق شهروندان ایرانی خارج از کشور بوده است و مسلماً این روند در سال جاری به طور جدی‌تری از سوی دستگاه قضائی کشور ادامه خواهد داشت.