امام باقر (ع) از دعای ابراهیم نبی برای توجه مردم به اهل‌بیت می‌گوید

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، عصر امام محمدباقر (ع) و امام صادق (ع) در تاریخ حدیث شیعه به «عصر طلایی حدیث» شناخته می‌شود. امام باقر (ع) با علم کاملی که از اوضاع و شرایط زمان خویش داشت، در جهت شناختن اساس فکری جامعه، نهضتی علمی، فقهی، فلسفی و کلامی بنیاد نهاد. تبیین نظریه امامت به‌شکل کامل آن و مبارزه با افکار توجیه‌گرای مرجئه و سایر جنبش‌های انحرافی بخشی از اقدامات آن حضرت است، از این جهت احادیث و روایت‌هایی که از این دو امام بزرگوار باقی مانده است، در مقایسه با سایر امامان بسیار زیاد است.

برپایی جلسات مناظره با ادیان و مذاهب مختلف از شیوه‌هایی بود که امام محمد باقر (ع) در گسترش علم پیش گرفتند تا گوشه‌ای از علم بی‌کران اهل‌بیت وحی را در معرض همگان قرار دهند و از این طریق اهل حق را به صراط مستقیم الهی دعوت کنند. بازخوانی این مناظرات ضمن آنکه می‌تواند ما را با علم بی‌کران اهل‌بیت آشنا کند، شیوه مناسبی را برای فراگیری مدل مناظره با اهل باطل فرا روی اندیشمندان قرار می‌دهد.

درباره یکی از مناظرات امام باقر (ع) می‌خوانیم: «قتاده بن دعامه» به حضور امام علیه‌السلام رسید. امام به او فرمود: فقیه اهل بصره تویی؟ عرض کرد: بله، اینطور می‌گویند. امام فرمود: به من گفته‌اند که تو تفسیر قرآن می‌گویی. عرض کرد: بله؛ امام فرمود: تفسیر تو از روی علم است یا جهل؟! عرض کرد: نه، از روی علم است. امام فرمود: خدای تعالی در سوره سبا می‌فرماید: «و قدرنا فیها السیر سیروا فیها لیالی و أیاما آمنین؛ و در میان آنها مسافت را به اندازه مقرر داشته بودیم. در این [راه] ها، شبان و روزان آسوده‌خاطر بگردید.» (سبأ آیه18)

قتاده گفت: این آیه درباره کسی است که از خانه خود با زاد و توشه و مرکب حلال به سوی خانه کعبه حرکت می‌کند. خداوند می‌فرماید او در امن و امان است تا به خانه خود برگردد. امام باقر علیه السلام فرمود:«آیا تا به حال پیش نیامده کسی با زاد و توشه‌ی حلال به زیارت خانه خدا برود ولی در راه، دزدان او را بگیرند و اموالش را ببرند و او را چنان بزنند که دیگر نتواند به راه خود ادامه دهد؟» قتاده گفت: چرا؛ امام فرمود: وای بر تو ای قتاده، اگر قرآن را از پیش خود تفسیر کنی! (یعنی تو که گفتی هر کس به سوی خانه‌ی خدا برود، تا موقع برگشتن در امان است، پس این همه دزدی‌ها و غارت‌ها در راه و در داخل شهر مکه چیست؟) در این صورت هم خودت هلاک شده‌ای و هم دیگران را هلاک کرده‌ای.

این آیه در مورد کسی است که از خانه خود با زاد و توشه‌ی حلال حرکت کند و به زیارت خانه خدا بیاید و به حق ما ائمه معصومین آگاه باشد و قلبش ما را طلب کند و در سرش هوای ما باشد. همان‌طور که خدای تعالی هم فرموده: «فاجعل أفئد من الناس تهوی الیهم؛ پس دل‌های برخی از مردم را به سوی آنان گرایش بده» (سوره ابراهیم آیه 37)

در این آیه منظور خداوند شوق خانه‌ی کعبه نیست وگرنه می‌فرمود: «تهوی الیه». ابراهیم عرض می‌کند خدایا دلهای گروهی از مردم را متوجه خاندان من بکن منظورش دوست داشتن خانه نیست اگر منظور خانه بود می‌فرمود (تهوی الیه) دوست بدارند آن را نه اینکه بفرماید (تهوی الیهم) دوست بدارند آنها را بخدا سوگند منظور از دعای ابراهیم ما بودیم که اگر با دل ما را دوست داشته باشند حج آنها قبول میشود و گر نه قبول نخواهد شد اگر چنین بود آن وقت از عذاب جهنم در روز قیامت ایمن خواهد. قتاده عرضکرد بخدا دیگر همین طور تفسیر خواهم کرد. فرمود ای قتاده، منظور قرآن را کسانی درک می‌کنند که با آنها صحبت شده و طرف خطاب قرآن هستند. (الکافی (ط - الاسلامی)، ج8، ص311)

دخل قتاد بن دعام علی أبی جعفر ع فقال یا قتاد أنت فقیه أهل البصر فقال هکذا یزعمون فقال أبو جعفر ع بلغنی أنک تفسر القرآن فقال له قتاد نعم فقال له أبو جعفر ع بعلم تفسره أم بجهل قال لا بعلم فقال له أبو جعفر ع فان کنت تفسره بعلم فأنت أنت علی أبی جعفر ع فقال یا قتاد أنت فقیه أهل البصر فقال هکذا یزعمون فقال أبو جعفر ع بلغنی أنک تفسر القرآن فقال له قتاد نعم فقال له أبو جعفر ع بعلم تفسره أم بجهل قال لا بعلم فقال له أبو جعفر ع فان کنت تفسره بعلم فأنت أنت فقال قتاد ذلک من خرج من بیته بزاد حلال و راحل و کراء حلال یرید هذا البیت کان آمنا حتی یرجع الی أهله فقال أبو جعفر ع نشدتک الله یا قتاد هل تعلم أنه قد یخرج الرجل من بیته بزاد حلال و راحل و کراء حلال یرید هذا البیت فیقطع علیه الطریق فتذهب نفقته و یضرب مع ذلک ضرب فیها اجتیاحه قال قتاد اللهم نعم فقال أبو جعفر ع ویحک یا قتاد ان کنت انما فسرت القرآن من تلقاء نفسک فقد هلکت و أهلکت و ان کنت قد أخذته من الرجال فقد هلکت و أهلکت ویحک یا قتاد ذلک من خرج من بیته بزاد و راحل و کراء حلال یروم هذا البیت عارفا بحقنا یهوانا قلبه کما قال الله عز و جل - فاجعل أفئد من الناس تهوی الیهم و لم یعن البیت فیقول الیه فنحن و الله دعو ابراهیم ع التی من هوانا قلبه قبلت حجته و الا فلا یا قتاد فاذا کان کذلک کان آمنا من عذاب جهنم یوم القیام قال قتاد لا جرم و الله لا فسرتها الا هکذا فقال أبو جعفر ع ویحک یا قتاد انما یعرف القرآن من خوطب به.