امام صادق (ع)، پایه‌گذار فراگیرترین تشکیلات بصیرت‌بخش تاریخ

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ، شناخت سبک و سیره امامان معصوم را می‌توان در فهرستی مجمل بدین اختصار برشمرد: 1- توجه پیداکردن به اصول انسانی. 2- آشنایی با معارف الهی از طریق کردار و رفتار عترت. 3- جلوگیری از تحریف در آموزه‌های قرآنی و اسلامی توسط منحرفین. 4- جلوگیری از تحریف در سنت نبوی. 5- پیشگیری از بدعت‌های ضددین. 6- آشنایی با شخصیت الهی و معنوی معصومین علیهم‌السلام. 7- اطمینان خاطر نسبت به رعایت دستورات اسلام، زیرا رفتار و کردار و گفتار معصومین (ع)، عین دستورات اسلام است. امام صادق و پدر بزرگوارشان، امام باقر، در شرائط بحرانی پس از عاشورا قرار داشتند که بنی امیه متعاقب جنایت در کربلا، مصمم بودند تا برای همیشه تشیع را نابود کنند. بدین جهت، عزم خود را جزم کردند تا با نابودی و قتل عام شیعیان، موضوع تشیع را خاتمه دهند، بدین جهت بشدت امامان بعداز سیدالشهدا علیهم‌السلام را زیر ذره بین قرار می‌دادند تا بهانه‌ای برای تکرار فاجعه مشابه عاشورا پیدا کنند. از این روی، امام زین العابدین (ع) برای خروج شیعیان از وحشت ناشی از جنایت بنی امیه در ماجرای عاشورا و بازیابی خود از سوی محبان اهلبیت (ع)، روش مبارزاتی جدیدی را ابداع فرمود که مکتب دعا و راز و نیایش‌های عالمانه و بصیرت‌بخش و سرشار از پیام‌های انقلابی است. موفقیت این تغییر تاکتیکی برای استراتژی بازیابی هویت مستقل شیعی در آن هنگامه همین بس که دشمنان اهلبیت نتوانستند نیات شوم خود را در جایگاه برتر حکومتی بمورد اجرا بگذارند و طرفه آنکه قادر نبودند در مقابل شیوه خلاقانه مبارزاتی امام سجاد (ع) کاری به پیش ببرند و از گسترش تفکر شیعه و فزونی شیعیان جلوگیری کنند. خفقان حکومتی و برخورد سخت امنیتی و پلیسی در زمان امام باقر (ع) همچنان ادامه یافت، هرچند جنگ قدرت و تغییر زودهنگام حکام، امکان فعالیت را به دو امام معصوم، امام باقر و امام صادق علیهماالسلام، داد و این دو امام معصوم توانستند از فرصت ایجاد شده حداکثر استفاده را در سازماندهی یک تشکیلات پنهان برای تربیت نسلی آگاه و بصیر بعمل آورند. امام باقر (ع) در 19 سال امامت خود با حاکمان ظالمی همچون هشام بن عبدالملک 105-125ق، یزید بن عبدالملک 101-105ق، عمر بن عبدالعزیز 99-101ق، سلیمان بن عبدالملک 96-99ق و ولید بن عبدالملک 86-96ق معاصر بود. لقب باقر از باقرالعلوم به معنای شکافنده علم گرفته شده‌است. به عقیده ابن خلدون، محمد باقر لقب باقر را به خاطر کثرت دانشی که اندوخته بود کسب کرده است. به نظر یعقوبی اما او باقر لقب گرفت به این دلیل که علم را شکافت، و به عمقش دست یافت. از امام باقر (ع)، روایات بسیاری در زمینه‌های فقه، توحید، سنت نبوی، قرآن، اخلاق و آداب نقل شده است. همچنین در دوره امامت او، تدوین دیدگاههای شیعه در رشته‌های گوناگون مانند اخلاق، فقه، کلام، تفسیر آغاز شد. طبق منابع تاریخی، امام باقر (ع) هنگام واقعه کربلا خردسال بوده و در این واقعه حضور داشته است. این رهبر بزرگ دینی در مدت امامت خود توانست شیعیان را در نقاط مختلف بلاد اسلامی سازماندهی کند و پس از شهادتش، فرزند برومند او، امام جعفر صادق (ع) کار تشکیلاتی پدر را ادامه و توسعه داد بگونه‌ای که در هیچ شهر و دیار اسلامی نبود که امام صادق (ع) دارای تشکیلات منظم از شیعیان و محبان اهلبیت (ع) نمی‌داشت. ویژگی برجسته امام صادق (ع) را می‌توان در سه محور احصاء کرد: 1- تبیین و تبلیغ مسئله امامت. 2- تبلیغ و بیان احکام دین به شیوه فقه شیعی و نیز تفسیر قرآن به روال بینش شیعی. 3- ادامه توسعه و فراگیری تشکیلات پنهانی برای فعالیت‌های ایدئولوژیکی و سیاسی. او به مدت 34 سال)(114 تا 148ق) امامت شیعیان را بر عهده داشت که با خلافت پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و دو خلیفه نخست عباسی سفاح و منصور دوانیقی هم‌زمان بود. امام صادق (ع) به جهت ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. شمار شاگردان و راویان او را 4000 نفر دانسته‌اند. بیشتر روایات اهل بیت (ع)، از امام صادق (ع) است و از این‌رو مذهب شیعه امامی را مذهب جعفری نیز می‌خوانند. امام صادق (ع) در میان پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارد. ابوحنیفه و مالک بن انس از او روایت کرده‌اند. ابوحنیفه او را عالم‌ترین فرد در میان مسلمانان دانسته است. امام صادق با وجود ضعف حکومت اموی و درخواست شیعیان، برضد حکومت قیام نکرد. او درخواست‌های ابومسلم خراسانی و ابوسلمه را برای برعهده‌گرفتن خلافت رد کرد. امام صادق (ع) در قیام عمویش زید بن علی شرکت نکرد و شیعیان را نیز از قیام پرهیز می‌داد؛ بااین‌همه روابط حسنه‌ای با حاکمان زمان خود نداشت. او به جهت فشارهای سیاسی حکومت‌های اموی و عباسی از روش تقیه استفاده می‌کرد و به یارانش نیز چنین توصیه می‌کرد. راهبرد مبارزاتی امام صادق (ع) همچون پدر و جدش، تربیت انسان‌های مهذب و آگاه که در مسیر گسترش دین و آموزه‌های آن جان‌نثاری کنند، بود. تعمیق اعتقادی مبتنی بر شناخت حقایق دینی و بصیرت‌افزایی در این مبارزه از ارکان اصولی و ارزشی مکتب مبارزاتی امام ششم بوده است. امام صادق (ع) به‌منظور ارتباط بیشتر با شیعیان، پاسخ به سؤالات شرعی آنها، دریافت وجوه شرعی و رسیدگی به مشکلات شیعیان، سازمان وکالت را تشکیل داد. فعالیت این سازمان در زمان امامان بعد گسترش پیدا کرد و در غیبت صغرا به اوج رسید. در زمان او فعالیت غالیان گسترش یافت. وی با اندیشه غلو به شدت برخورد و غالیان را کافر و مشرک معرفی کرد. در برخی منابع آمده است امام صادق (ع) به علت احضار حکومت، به عراق سفر کرده و به کربلا، نجف و کوفه رفته است. وی قبر امام علی (ع) را که تا پیش از آن پنهان بود، به یارانش نشان داد. برخی از علماء شیعه معتقدند که امام صادق (ع) به دستور منصور دوانیقی و بر اثر مسمومیت شهید شده است. برطبق منابع روایی شیعه، وی امام کاظم (ع) را به عنوان امام بعد از خود به اصحابش شناسانده بود؛ اما به‌منظور حفظ جان وی، پنج نفر، از جمله منصور خلیفه عباسی را وصی خود معرفی کرد. پس از شهادت امام صادق (ع) فرقه‌های مختلفی در شیعه شکل گرفت که اسماعیلیه، فطحیه و ناووسیه از آن جمله‌اند. از هشتصد کتاب درباره امام صادق (ع) نام برده‌اند که کتاب‌های اخبار الصادق مع ابی حنیفه و اخبار الصادق مع المنصور از محمد بن وهبان دبیلی (قرن 4) از قدیمی‌ترین آنها است. برخی دیگر از کتاب‌ها درباره امام صادق (ع) عبارت است از: زندگانی امام صادق جعفر بن محمد (ع) نوشته سید جعفر شهیدی، الامام الصادق (ع) و المذاهب الاربع نوشته اسد حیدر، پیشوای صادق از مقام معظم رهبری امام سیدعلی خامنه‌ای و موسوع الامام الصادق، تألیف باقر شریف قرشی.

محمداسماعیل امام‌زاده

انتهای پیام /