ایران و ترکیه در قاهره

همزمان با سرعت تحولات داخلی در سوریه و معادلات منطقه‌ای معطوف به آن از به قدرت رسیدن مخالفان تحت حمایت ترکیه تا نشست عقبه برای انتقال سیاسی قدرت در این کشور عربی به میزبانی اردن، قرار است روسای جمهور ایران و ترکیه نیز به قاهره سفر کرده تا ضمن حضور در فرمت دی 8 در مصر در حاشیه این نشست با یکدیگر دیدار کنند. نشستی که طبیعتا به سوریه اختصاص پیدا خواهد کرد و پزشکیان و اردوغان می‌توانند ملاحظات خود نسبت به آینده سوریه را به‌صورت رو‌دررو مطرح کنند. در این چارچوب میدل ایست‌آی و میدل ایست نیوز دو سایت عربی روز شنبه از برگزاری این نشست و احتمال سفر روسای جمهور ایران و ترکیه به قاهره خبر دادند. میدل ایست‌آی تخمین زده که قاهره می‌تواند به عنوان میانجی بین دو طرفی که در خصوص مساله سوریه اختلافات زیادی دارند، مطرح باشد.

به گزارش میدل ایست‌آی رجب طیب اردوغان قرار است در نشست سران کشورهای در حال توسعه موسوم به D8 در تاریخ پنج‌شنبه 19 دسامبر - 29 آذر در پایتخت مصر شرکت کند. همزمان میدل ایست نیوز هم خبر داده مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران هم در نشست قاهره شرکت خواهد کرد و ژنرال السیسی امیدوار است میانجی‌گر مذاکرات بین اردوغان و همتای ایرانی اش باشد.

همچنین اردوغان با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر نیز دیداری با محوریت سوریه خواهد داشت؛ به نظر می‌رسد مصر برای رفع نگرانی‌ها در مورد دولت جدید سوریه به آنکارا روی آورده است. مقامات مصری همچنین گفته اند که قاهره قبل از سقوط بشار اسد از اردوغان دعوت کرده بود اما بعد از فروپاشی دولت سوریه خواستار برگزاری مذاکرات مستقیم السیسی با اردوغان درباره سوریه شده است.

این مقام مصری گفت که از آن زمان، مقامات مصری به دنبال تضمین سفر اردوغان بوده‌اند. این دیدار نشان می‌دهد که چگونه نفوذ منطقه ای اردوغان با خروج دولت اسد و ایجاد یک دولت انتقالی در دمشق توسط شورشیان سوری گسترش یافته است. روابط قاهره و آنکارا که از زمان کودتای السیسی علیه محمد مرسی تیره شده بود از سال 2021 پس از یک دوره تلاش های دیپلماتیک پشت پرده بهبود یافته است.

مقامات غربی و منطقه ای می گویند اردوغان از حامیان دیرینه شورشیان سوری بود و ابراهیم کالین، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه، روز پنج‌شنبه در دمشق بود و بر نقش آفرینی و نفوذ این جریانات صحه گذاشت. کالین، روز پنج‌شنبه گذشته به طور نمادین از مسجد اموی دمشق، یکی از اماکن تاریخی این شهر، دیدار کرد و در میان جمعیت حضور یافت. روابط ترکیه با شورشیان سوری به بهار عربی سال 2011 بازمی‌گردد، زمانی که ترکیه از اعتراضات مردمی علیه رهبران عرب حمایت کرد. ترکیه به طور سنتی بیشترین نفوذ را بر ارتش ملی سوریه که قبلا ارتش آزاد سوریه نامیده می‌شد، دارد.

سقوط دولت اسد، که پیش از این با رهبران عرب با وجود میزبانی از مستشاران ایرانی آشتی کرده بود، کشورهای عربی از جمله مصر، اردن، عربستان سعودی، امارات و حتی قطر را با نگرانی در مورد قدرت گرفتن شاخه سابق القاعده در سوریه عصبانی کرده است.

با این حال، این امر باعث نشد که جلسات بین دفتر امور سیاسی هیات تحریر الشام و سفرای مصر، امارات، اردن و عربستان سعودی در اوایل این هفته متوقف شود. این مقام مصری به میدل ایست‌آی گفت که تحریرالشام به آنها در مورد طرح‌هایی برای ایجاد یک دولت فراگیر که تروریست‌ها را پناه ندهد، اطمینان داد. یک مقام قطری روز جمعه به رویترز گفت که روز یکشنبه با دولت موقت سوریه دیدار خواهد کرد تا درباره بازگشایی سفارت و تسهیل ارسال کمک‌های بشردوستانه گفت‌وگو کند.

مصر پل ارتباطی ترکیه و ایران

همزمان با سفر اردوغان به مصر ظاهرا قرار است مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران هم در نشست قاهره شرکت کند و سیسی امیدوار است میانجی‌گر مذاکرات بین اردوغان و همتای ایرانی اش باشد. همچنین یک مقام ایرانی در گفت وگو با خبرنگار میدل ایست‌آی از سفر رئیس جمهور ایران به مصر برای شرکت در نشست گروه دی 8 خبر داد. وی گفت: «پزشکیان در حاشیه این نشست دیدارهای دوجانبه ای نیز با دیگر مقامات حاضر در این نشست خواهد داشت.» نشست قاهره در بحبوحه هجوم دیپلماسی منطقه ای برگزار می‌شود. اردن، که از گروه های شورشی جنوب سوریه حمایت می‌کند، روز شنبه میزبان نشست عقبه درباره سوریه با حضور دیپلمات های عرب، ترکیه و آمریکا بود. با این حال، دیدار اردوغان و سیسی احتمالا اولین دیدار بین یک رهبر عرب و اردوغان از زمان سرنگونی دولت اسد توسط مخالفان خواهد بود.

مصر نقطه نبرد منطقه ای با هدف نفوذ بود که بین آنکارا و قطر از یک طرف و عربستان سعودی و امارات از سوی دیگر در طول بهار عربی مورد نظر قرار گرفت. سیسی رئیس‌جمهور منتخب، اخوان‌المسلمین مصر را با یک کودتا برکنار کرد. اردوغان از مرسی حمایت می کرد و تا چند سال پیش از ملاقات با سیسی خودداری می کرد و به قول معروف اعلام کرد «من هرگز با کسی مثل او صحبت نمی کنم.» این دو کشور از طرف های مخالف در جنگ داخلی لیبی حمایت کردند و مصر با روسیه و امارات برای حمایت از خلیفه حفتر، فرمانده ارتش لیبی در برابر دولتی در طرابلس که از سوی نیروهای ترکیه و مزدوران حمایت می‌شود، همکاری کرد.

اردوغان و سیسی بعدا آشتی کردند و در سال 2024 دیدارهای متقابلی از کشورهای یکدیگر داشتند. اکنون شرایط و آینده سوریه می‌تواند محکی باشد برای اینکه آیا کشورهای عربی می‌توانند کینه‌های قدیمی خود را کنار بگذارند، زیرا تحلیلگران می‌گویند که احتمالا با یک دوره انتقال ناپایدار مواجه خواهیم بود.

ترکیه امیدوار است ثبات در سوریه به حدود 3میلیون پناهجوی سوری در آنجا اجازه بازگشت به کشورشان را بدهد. در کنار اعمال نفوذ سیاسی بر دولت آینده سوریه، ترکیه همچنین می‌تواند نقش مهمی در بازسازی سوریه ایفا کند که سازمان ملل آن را 400 میلیارد دلار برآورد می‌کند. مصر مدت هاست که نقشی مسلط در تلاش های بازسازی نوار غزه پس از جنگ داشته است. این مقام مصری گفت سیسی و اردوغان در مورد بازسازی گفت‌وگو خواهند کرد.