بازخوانی حضور زن ایرانی در هنر انقلاب / نمایشی از شکوه گُردآفریدان

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، «بافتار» یکی از زیرمجموعه‌های مرکز هنری رسانه‌ای سلوک است که مشخصاً به «هنر انقلاب» می‌پردازد و به نوعی ویترین «هنر انقلاب» محسوب می‌شود. «بافتار» در مجموعه مطالب خود به اشخاصی که هنرمند انقلابی هستند یا تولیداتی مبتنی بر «هنر انقلابی» داشته‌اند، می‌پردازد که در یکی از مطالب خود به بازنمایی زنان ایرانی پرداخته است که الهام‌بخش گزارش پیش‌رو درباره حماسه زنان ایرانی در هنر انقلاب شد.

زن ایرانی علاوه بر اینکه همیشه در جریان‌های مختلف و وقایع تاریخی نقش داشته در جایگاه مادر، همسر، خواهر و دختر نیز نقش آفریده که این مهم در زمان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بیش از پیش نمود داشته است به طوری که در آثار شاعران، نویسندگان و هنرمندان، بانوان ایرانی با القابی چون شیرزن و قهرمان نامیده می‌شدند؛ لقبی که یادآور گُردآفرید اولین شیرزن ایرانی در شاهنامه است.

هنرمندان نقاش و نگارگر در طول اعصار مختلف برای کنش‌گری اجتماعی، نقوش مردان و زنان مؤثر در جریان‌های تاریخی را بازنمایی کرده‌اند و این مساله، مشخصاً در دهه 60 که نقاشان بسیاری تحت تأثیر انقلاب و دفاع مقدس نقش می‌زدند، بیشتر بوده است. در طی سال‌های متمادی هنرمندان از تأثیر زنان انقلابی و تأثیرگذار در جریان انقلاب و دفاع مقدس، آثاری در خور توجه آفریدند که می‌توان نقش آنها را به مثابه «شکوه گُردآفریدان» دانست.

در ادامه به معرفی تعدادی از نقاشی‌هایی که با موضوع زن ایرانی، ایستادگی و مقاومت خلق شده اند، می‌پردازیم.

نام اثر: «وداع» / زنده یاد حبیب الله صادقی / 1379

در این آثار که به صورت گزیده جمع‌آوری شده است، جایگاه زنان در قالب همسر و مادر، جایگاهی ویژه قلمداد شده است و نقاشی به مثابه کنش‌گری اجتماعی، شکل‌گیری و تداوم مسیر انقلاب را محقق کرده است.

نام اثر: «تداوم» / مرتضی گودرزی / 1375

بازنمایی روان‌های لطیف اما خستگی‌ناپذیر زنان سرزمین ما، از سال‌های پایان دهه 1350 در متفاوت‌ترین جلوه‌های تاریخ نقاشی ایرانی رقم خورده است.

نام اثر: «شهید گمنام» / عبدالحمید قدیریان / 1376

بخشی از این آثار، متعلق به نسل اول گروهی از «نقاشان مسلمان» است که حوزه هنر و اندیشه اسلامی (حوزه هنری کنونی) را پایه‌گذاری کردند.

نام اثر: «کویر» / کاظم چلیپا / 1363

در این آثار، بانوان با چهره‌هایی موقر و متین و در پوشش کامل پدیدار شده‌اند، بی آنکه بر عناصری تکیه شده باشد که جذابیت‌های ظاهری زنانه را تداعی کنند.

نام اثر: «دختر خرمشهر» / ناصر پلنگی / 1359

آنها به چشم‌انتظاری یا بدرقه یا دل‌تنگی برای عزیزان خود و پشتیبانی از آنها می‌پردازند که به دفاع از سرزمین خود برخاسته‌اند.

نام اثر: «بدرقه» / زنده‌یاد حبیب‌الله صادقی / 1379

بانوان به تصویر کشیده شده در این آثار هرگز در پیکره‌بندی کالبدشان با وجود اندوه، حالتی از سرافکندگی و بی‌ثباتی نداشته و معمولاً در حال قیام و ایستاده تصویر شده‌اند و حتی در حالت نشسته هم، مقاوم بودن‌شان حس می‌شود.

نام اثر: «ایثار» / کاظم چلیپا / 1360

چنین نمود شکوهمندانه‌ای، تداوم حماسه رزمندگان را این بار با میدان‌داری زنان به خاطر می‌آورد. گاهی این حماسه، در فضای سرشار از طراوت و حتی نزدیک به آسمان به تصویر کشیده شده و طبعاً تکیه بر چنین صحنه‌پردازی‌هایی، بدون تأثیر از باورهای دینی و گرایش‌های انقلابیِ خالقانشان در آن روزگار نبوده است.

نام اثر: «بمباران مناطق مسکونی» / ایرج اسکندری / 1364

برجستگی عینی این شکوه و مقاومت را می‌توان حتی در توصیف غزاله علیزاده نویسنده و داستان‌نویس، از فراز و نشیب‌های تحول‌ساز همان دوران نیز مشاهده کرد: «من فکر می‌کنم که ملت ایران، به ویژه زنان ایرانی، تجربه‌های خارق‌العاده‌ای را مثل انقلاب و بلافاصله بعد از آن جنگ، پشت سر گذاشتند. این واقعه تاریخی [انقلاب]، باعث شد که هرکدام وضعیت جدیدی در خودمان کشف کنیم. زن، جنس اعجاب‌آوری برای تحول ژرف و پایداری در برابر آن بود. تک‌تک زنان ایرانی، در گرداب این شرایط هم جرأت خودشان را نشان دادند و هم صبوری عجین‌شده با ذات زنان را.» (گفتگو با رادیوی بین‌المللی فرانسه، 1374/6/16)