بحران کرونا، چه بحران‌های دیگری را به دست فراموشی سپرد؟

به گزارش الف، از اواخر سال 2019 میلادی تاکنون، جهان با بحران شیوع ویروسی مرموز با نام کرونا مواجه بوده است. این ویروس برای نخستین بار از شهر ووهان چین شیوع پیدا کرد. با این حال، با گذشت زمان، رفته رفته ابعاد وسیع تری به خود گرفت و در شرایط کنونی تقریبا تمامی کشورهای جهان را به خود گرفتار کرده است. تاکنون بیش از 2300000 نفر در جهان به ویروس کرونا مبتلا شده اند که از این میان حدودا 160000 نفر جان خود را بر اثر ابتلا به این ویروس از دست داده اند. تاکنون تحلیل های گوناگونی در زمینه ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بحران شیوع ویروس کرونا ارائه شده است. با این حال، این بحران به قدری وسیع بوده که تا حد زیادی، بحران های قبل از خود را که هر روز، تیتر اصلی روزنامه ها و پایگاه های خبری مطرح جهان را به خود اختصاص می دادند، کم رنگ کرده و آن ها را تحت الشعاع قرار داده است. از جمله مهمترین این بحران ها می توان به مواردی که در ادامه می آید اشاره کرد.

*بحران شورش های اجتماعی در جهان

قبل از اپیدمی جهانی ویروس کرونا، برخی کشورهای جهان (چه ثروتمند و چه فقیر) با شورش های گسترده اجتماعی مواجه بودند. اعتراضات در هنگ کنگ، فرانسه، شیلی، اکوادور، لبنان و عراق، تقریبا همگی (به جز مورد هنگ کنگ که با اعتراض نسبت به لایحه پیشنهادی استرداد مجرمان از هنگ کنگ به چین آغاز شد) با اعتراض نسبت به شرایط و تصمیمات اقتصادی آغاز شدند و سپس ابعاد گسترده تری به خود گرفتند که در جریان آن ها، معترضان، خواستار سقوط دولت هایشان شدند.

در میان کشورهای مذکور، یک مورد عجیب نیز وجود داشت و آن شورش در کشورهای ثروتمندی نظیر هنگ کنگ، فرانسه و شیلی بود. در واقع، معترضان در این کشورها با توجه به اینکه از اوضاع اقتصادی مناسبی برخوردار بودند، دست به شورش و اعتراض زدند که این مساله در نوع خود برای بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران عجیب بود. در این راستا، درآمد سرانه در هنگ کنگ 40 هزار دلار، در پاریس بیش از 60 هزار دلار، و در سانتیاگو (شیلی) حدودا 18 هزار دلار (سانتیاگو از جمله ثروتمندترین شهرهای منطقه آمریکای لاتین است) بوده است. با این حال، بر اساس "گزارش شادی جهانی" در سال 2019، شهروندان فرانسه، هنگ کنگ و شیلی، همگی به نوعی احساس می کردند که زندگیشان با انسداد اجتماعی و موانع مختلف رو به رو است. در واقع بر اساس آنچه که این گزارش بیان می کرد، مردم در این کشورها احساس می کردند که از آزادی کافی در زندگی شخصی خود برخوردار نیستند و عدالت اجتماعی در جوامعشان برقرار نیست. امری که به زعم بسیاری از کارشناسان، جرقه اصلی اعتراضات در این کشورها را زده است.

در کنار این دسته از کشورها، اعتراضات در لبنان، عراق و اکوادور، اساسا از نارضایتی مردم از اوضاع اقتصادی کشورهایشان و همچنین فساد حاکم بر ساختار سیاسی آن ها نشات می گرفت. مردم در این کشورها، بر این باور بودند که شرایط نامساعد اقتصادی در کشورهایشان و افزایش قیمت کالاها و خدمات در آن ها، تا حد زیادی ریشه در فساد گسترده اقتصادی و حضور نخبگان سیاسی نالایق در قدرت دارد.

با این همه، شیوع ویروس کرونا و ضرورت اجرای قرنطینه در شهرهای مختلف جهان برای مقابله با گسترده شدن این بیماری موجب شد تا این شورش ها تا حد زیادی کم رنگ شوند. برخی کارشناسان بر این باورند تاثیر منفی اقتصادی ویروس کرونا بر اقتصادهای جهان موجب خواهد شد تا در دوره پس از خاتمه این بحران، بار دیگر شاهد شورش های اجتماعی گسترده در کشورهای مختلف جهان باشیم.

*جنگ تجاری چین و آمریکا

دونالد ترامپ پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016، راهبرد اقتصادی خود را مبتنی بر این گزاره تعریف کرد که دیگر کشورها از موقعیت آمریکا در جهان سواستفاده اقتصادی می کنند و اکنون، آمریکا به جای آنکه مایه خنده و استهزا دیگر کشورها باشد، باید ثروتش را اول، خرج مردم خود کند و وی در این راستا مامور است تا "بار دیگر آمریکا را به عظمت برساند". در این راستا، ترامپ جنگ های تجاری گسترده ای را با اتحادیه اروپا، روسیه، ایران، ونزوئلا و حتی متحدان آمریکا یعنی ژاپن و کره جنوبی به راه انداخت. با این همه، جنگ تجاری که ترامپ بر علیه چین به راه انداخت، بیشترین تاثیر را بر اقتصاد جهانی و آمریکا داشت.

ترامپ بر میلیاردها دلار کالاهای وارداتی از چین تعرفه بست و در مقابل، چین نیز دست به اقدامات مقابله جویانه زد. نبرد تجاری چین و آمریکا به عنوان دو ابرقدرت اقتصادی در جهان موجب شد تا فضای اقتصاد جهانی تا حد زیادی تیره و تار شود. این فضا که ویژگی اصلی آن عدم قطعیت بود همچنین سبب شد تا چشم انداز روشنی پیش روی اقتصاد جهانی (که برای پررونق بودن، عمیقا به فضایی روشن و شفاف نیاز دارد)، وجود نداشته باشد. در این راستا، دو کشور اندکی پس از تشدید تنش ها، "فاز اول توافق تجاری" با یکدیگر را به امضا رساندند که مبنای آن آغازی برای خاتمه دادن به اختلافات تجاری دو طرفه بود. با این همه، شیوع ویروس کرونا موجب شد تا جنگ تجاری آمریکا و چین تا حدی زیادی تحت الشعاع قرار گیرد. در این فضا حتی برخی ناظران و تحلیلگران در ابتدای شیوع ویروس کرونا، با توجه به آسیب هایی که این بحران به اقتصاد چین وارد ساخت این فرضیه را مطرح کردند که شاید بحران شیوع کرونا، کار آمریکا باشد تا از این طریق رقیب خود یعنی چین را زمین گیر کند و آن را وادار به پذیرش شرایط خود در زمینه مراودات تجاری کند. با این حال، در ادامه شاهد بودیم که خود آمریکا در شرایط کنونی تبدیل به کشوری شده است که بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا دیده است (و متعاقب آن باید هزینه های گزافی را نیز بپردازد).

با توجه به تاثیرات عمیق ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی، احتمال می رود بار دیگر تنش های تجاری چین و آمریکا پس از خاتمه یافتن بحران شیوع ویروس کرونا در جهان، اوج بگیرد و دو طرف، معادلاتی را که در راستای منافع اقتصادهای بحران زده خودشان باشد، پیگیری کنند.

*بحران تغییرات آب و هوایی

یکی دیگر از بحران هایی که با شیوع جهانی ویروس کرونا تا حدی به دست فراموشی سپرده شده، بحران تغییرات آب و هوایی جهان بوده است. قبل از شیوع ویروس کرونا، اعتراضات گسترده ای در شهرهای مختلف جهان نظیر پاریس، لندن، نیویورک، نایروبی، دهلی نو و ملبورن با هدف اعتراض به رویکرد دولت های صنعتی در زمینه تولید گازهای مخرب و همچنین آلوده سازی محیط زیست، برگزار شد. معترضان نسبت به فعالیت های صنعتی سیری ناپذیری کشورهای توسعه یافته که با آلودگی هوا و محیط زیست همراه هستند و همچنین سیاست های غلط و ناکافی آن ها در حفاظت از آب و هوا و محیط زیست، اعتراض داشتند. شدت بحران تغییرات آب و هوایی تا حدی بود که برخی از کارشناسان از گرم تر شدن کره زمین (بین 3 تا 5 درجه) تا سال 2040 خبر می دادند.

در این راستا، گرتا تونبرگ فعال 16 ساله محیط زیست (اهل سوئد)، به چهره ای جهانی در مقابله با سیاست های دولت ها در مساله محیط زیست و تغییرات آب و هوایی تبدیل شد. وی بارها و بارها از مردم جهان خواست تا اعتصابات گسترده ای را در کشورهای مختلف جهان شکل دهند و دولت هایشان را مجبور کنند تا در مساله تغییرات آب و هوایی و حفاظت از محیط زیست، جدی تر وارد عمل شوند.

به طور کلی، اگرچه در نگاه اول اینطور به نظر می رسد که ویروس کرونا توانسته سایر بحران های جهانی را به حاشیه برد، اما باید به این نکته توجه داشت که بحران اپیدمی این ویروس قادر نیست صورت مساله ی دیگر مشکلات و بحران ها را برای همیشه به دست فراموشی بسپارد. دیر یا زود، بار دیگر جامعه جهانی مجبور به رویارویی با آن ها خواهد شد.