بررسی افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی / تاکید بر بالا رفتن کیفیت سلامت با افزایش متناسب پزشک
به گزارش خبرنگار تشکل‌های دانشگاهی خبرگزاری فارس، نشست دانشجویی بررسی موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی با حضور جمعی از دانشجویان برگزار شد.
* کمبود و عدم دسترسی به پزشک، خصوصا در مناطق محروم مسئله واضح است
حمیدرضا دهقان مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ابتدای این نشست گفت: در زمینه کمبود پزشک و عدم دسترسی به پزشک، خصوصا در مناطق محروم مسئله واضح است. حال سؤال اینجاست که ریشه این عدم تعادل میان تعداد کادر درمان و جمعیت تحت پوشش چیست؟ آیا راهکار این مشکل، افزایش ظرفیت رشته پزشکی است؟ چگونه مسئله کمبود زیرساخت‌های آموزشی حل می‌شود؟ و اینکه آیا در شرایط فعلی افزایش ظرفیت‌ها نسبت به سایر مسائل نظام سلامت اولویت دارد یا خیر؟
* افزایش کیفیت سلامت با افزایش متناسب پزشک
امیرحسین محمودی مسئول سابق بسیج دانشجویی دانشگاه در ادامه نشست افزود: یکی از شاخص‌های اصلی نظام سلامت، سرانه پزشک نسبت به جمعیت است که به شکل تعداد پزشک به ازای هر 10 هزار نفر بیان می‌شود.
وی افزود: سرانه پزشک در کشور ما نسبت به کشورهای گروه بیست، تفاوت معناداری دارد و حتی نسبت به کشورهای منطقه نیز وضعیت مطلوبی نداریم. به طور مثال سرانه پزشک در قزاقستان 35، آذربایجان 34، اردن 33، رژیم اشغالگر قدس 32، ارمنستان 27، قطر 25 و کویت 21 در هر 10 هزار نفر است. اما در ایران 11 نفر به ازای 10 هزار نفر است.
محمودی تصریح کرد: البته این شاخص فقط یک شاخص کمی نبوده و در عمده کشورهایی که سرانه پزشک بالایی دارند، شاهد بهبود کیفیت سلامت نیز هستیم. چرا که در واقع در این کشورها به پزشک به عنوان مدیر بهداشت و سلامت یک منطقه نگاه می‌شود و به تبع آن با افزایش متناسب پزشک، کیفیت سلامت آن منطقه نیز افزایش می‌یابد.
* ظهور پزشکان خوشنام همگام با افزایش ظرفیت در اوایل انقلاب
وی ادامه داد: در کشور ما بعد از چند برنامه تحول اساسی در حوزه سلامت، نتیجه نهایی، هزینه‌های سرسام‌آور سلامت بوده و نظام سلامت را به سمت درمان‌محوری سوق داده است؛ مسئله‌ای که راه حل آن بازگشت به سلامت‌محوری و اولویت پیشگیری است.
محمودی گفت: نگرانی‌ای که از افزایش ظرفیت‌ها وجود دارد، کاهش کیفیت آموزش است؛ اما به طور مثال در اوایل انقلاب به دلیل خروج پزشکان خارجی از ایران، دچار کمبود شدید پزشک شدیم که موجب افزایش سه برابری ظرفیت رشته پزشکی در دانشگاه‌ها شد؛ با این حال شاهد افت کیفیت شدیدی در امر آموزش نبودیم و بسیاری از پزشکان خوشنام فعلی ما نیز تربیت‌یافته آن دوره‌اند.
وی ادامه داد: در واقع چون نیاز به پزشک وجود دارد؛ منابع آموزش نیز تأمین خواهد شد؛ حال در بحث افزایش ظرفیت‌ها سؤال مهمی مطرح است و آن این است که این همه موانع و مشکلات در نظام سلامت وجود دارد، ولی چرا مطالبه از تعداد پزشکان و افزایش ظرفیت آغاز شده است؟
* افت کیفیت، نتیجه افزایش شدید ظرفیت
در ادامه فرزان‌بخش معاون علمی بسیج دانشجویی دانشکده پزشکی دانشگاه شهیدبهشتی خاطر نشان کرد: قطعا هدف اصلی همه ما اصلاح نظام سلامت می‌باشد و در واقع هیچ‌کس با مسئله کمبود پزشک مخالف نیست؛ اما در بحث افزایش ظرفیت‌ها، دغدغه‌هایی وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخت.
وی افزود: در واقع سؤال اینجاست که مشکلات فعلی ما در بخش سلامت به چه میزان توسط افزایش ظرفیت اصلاح خواهد شد؟ آیا در شرایط فعلی امکان آن وجود دارد و یا اصلا این مسئله اولویت دارد؟
معاون علمی بسیج دانشجویی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی گفت: به نظر می‌رسد بایستی اقداماتی همراه با اصلاح وضعیت سرانه پزشک صورت گیرد و راه حل درست طرحی است جامع که در آن افزایش ظرفیت در کنار آموزش پزشکی دیده شود، چرا که درصورت افت کیفیت آموزش در نهایت مردم هم از چنین افزایش ظرفیتی ضرر می‌کنند.
وی ادامه داد: در عمده موارد افزایش ظرفیت شدید موجب افت کیفیت بوده است. مثلا در سال 91، تعداد دانشجویان پزشکی افزایش قابل توجهی داشت و به دنبال آن بیمارستان‌های جدیدی برای آموزش دانشجویان در نظر گرفته شدند؛ اما به دلیل نبود تجربه آموزش در این بیمارستان‌ها، در عمل کیفیت آموزش به شدت کاهش پیدا کرد.
معاون علمی بسیج دانشجویی دانشکده پزشکی دانشگاه شهیدبهشتی اظهار داشت: گفته می‌شود که تعداد هیئت علمی‌های ما برای افزایش ظرفیت کافی است. این حرف درستی است، اما آیا در عمل از این ظرفیت می‌توان استفاده کرد؟ ما حتی از ظرفیت‌های فعلی درست استفاده نمی‌کنیم، پس چطور ظرفیت را افزایش دهیم؟ ابتدا باید جمعیت فعلی را سر و سامان دهیم و سپس در دوره‌ای مثلا ده ساله افزایش ظرفیت رخ دهد. در حال حاضر راحت‌ترین و کم‌اولویت‌ترین کار، افزایش ظرفیت است.
* نگاه نامتعارف به حرفه پزشکی
در ادامه دهقان تاکید کرد: نکته مهمی که باید به آن توجه کرد؛ این است که فرض کنیم سرانه پزشک ما حتی به 50 برسد، اما وقتی این جمعیت کارا نباشد چه فایده‌ای دارد؟ طبق یکی از تحقیقات انجام‌شده در سال‌های اخیر بیش از 80 درصد دانشجویان پزشکی به دلیل کسب درآمد وارد این رشته شده‌اند. تا زمانی که این دیدگاه در بین دانشجویان باشد، مشکلات ما بسیار ریشه‌ای است.
وی ادامه داد: سؤال اینجاست که ما از افزایش ظرفیت چه می‌خواهیم؟ در حال حاضر مفهوم پزشکی تغییر پیدا کرده و به دو شاخص پرستیژ اجتماعی و کسب درآمد محدود شده است. تا زمانی که این دیدگاه وجود دارد؛ مشکلی که قرار است با افزایش ظرفیت حل شود، حل نخواهد شد.
* عامل شلوغی مطب پزشکان قدیمی و حرفه‌ای در شهرهای بزرگ، ضعف علمی پزشکان جوان است نه کمبود ظرفیت
دهقان افزود: برخی می‌گویند لابی پزشکان مانع افزایش ظرفیت شده تا انحصار ایجاد شود و درآمدشان افزایش یابد. هرچند در نگاه سطحی کم بودن تعداد پزشک به نفع عده‌ای است؛ اما باید توجه داشت که در برخی موارد، افزایش ظرفیت در کنار آموزش پزشکی ضعیف، موجب ورود تعداد زیادی پزشک ضعیف به نظام سلامت می‌شود که در رقابت با پزشکان حرفه‌ای و قدیمی حرفی برای گفتن ندارند.
وی ادامه داد: آیا صف کشیدن پشت در مطب برخی متخصصین در تهران به دلیل کمبود تعداد پزشک است؟ آمارها نشان می‌دهد که در تهران کمبود پزشک نداریم؛ این صف کشیدن به خاطر ضعف علمی برخی پزشکان جوان‌تر است.
* افزایش ظرفیت در اوایل انقلاب موجب افزایش کیفیت نشده است
وی افزود: سیستم آموزش پزشکی ما اساسا مشکل دارد؛ چرا یک چشم‌پزشک باید 11 سال درس بخواند، اما یک دندانپزشک که عنوان جراح را هم یدک می‌کشد، 6 سال درس می‌خواند؟ همین‌طور اینترن‌ها و رزیدنت‌های رشته پزشکی تحت فشار بسیار زیادی هستند.
* افزایش ورودی، پزشک کم‌کیفیت بیشتری تولید می‌کند
دهقان در نقد اظهارات محمودی اظهار داشت: نکته دیگر این است که خیلی از پزشکان دهه 60 اتفاقا کیفیت کاری بالایی ندارند و تعداد کمی از پزشکان آن دوره، افراد حاذقی هستند.
* لزوم افزایش ظرفیت با توجه به هرم سنی ایران در آینده
محمودی در ادامه دفاع از سخنان خود، عنوان کرد: دلیل اولویت و اهمیت بحث افزایش ظرفیت، دقیقا به خاطر همین مباحثی است که به دنبال آن می‌آید و موجب گفتمان‌سازی می‌شود. در واقع این بحث، نقطه حساسی است که سایر مشکلات نظام سلامت را برای ما عیان می‌کند. همچنین برای شروع تغییر، باید توده دانشجویان درگیر این مسائل شوند و مطالبه‌گری کنند و شروع آن از مسئله افزایش ظرفیت است.
وی افزود: توجه داشته باشیم که لایحه افزایش دو برابری ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی که سال گذشته از طرف یکی از نمایندگان مجلس ارائه شد، قطعا مورد تأیید فعالین و کارشناسان حوزه سلامت نیست.
محمودی یادآور شد: یکی از دلایل اهمیت بحث تعداد پزشکان هرم سنی ایران است؛ چرا که در 25 سال آینده بیشترین تعداد جمعیت مسن را خواهیم داشت و باید برای آن آماده باشیم.
* آفت‌های نگاه سرمایه‌محور
وی تاکید کرد: عده‌ای می‌گویند با افزایش ظرفیت، می‌خواهند پزشکی را مثل مهندسی کنند. خیر، مهندسی شدن پزشکی به دست افرادی است که معتقد به بازار سلامت آزاد هستند. چنین تفکری به حوزه سلامت مانند بازار نگاه می‌کند که فقط توسط قوانین عرضه و تقاضا مدیریت می‌شود. در چنین سیستمی تقاضای جمعیت موجب افزایش ظرفیت و اقبال به رشته‌ای مانند زیبایی، چشم‌پزشکی و رادیولوژی در طی ده سال اخیر می‌شود و بعد از مدتی نیز این رشته‌ها افول خواهند کرد و رشته‌های دیگر جایگزین می‌شوند.
محمودی اضافه کرد: نگاه این متولیان حوزه سلامت، نگاهی کاملا سرمایه‌محور است که حتی در بحث مناطق محروم و پزشک خانواده هم می‌گویند اگر می‌خواهید پول در بیاروید به مناطق محروم بروید و به منطقه محروم نگاه رفع نیاز ندارند.
* ورودی‌های غیرقانونی و سهمیه‌های بی‌منطق
وی تاکید کرد: بحث دیگری که از دل افزایش ورودی‌ها در می‌آید، تعداد فراوان دانشجویان سهمیه‌ای و بعضا غیرقانونی هستند. چرا باید تعداد دانشجویان یک ورودی پزشکی 1/5 برابر تعداد اعلام‌شده در دفترچه انتخاب رشته باشد؟
محمودی ادامه داد: اگر جلوی ورود غیرقانونی و همچنین سهمیه‌های بی‌منطق گرفته شود، جای خالی شده را می‌توان با افزایش ظرفیت قانونی و عادلانه پر کرد. نکته مهم این که دانشجویانی هستند که با رانت و به شکل غیرقانونی وارد این رشته می‌شوند و بعدا خیلی از آن‌ها مهاجرت می‌کنند و در واقع از ابتدا به هدف کسب درآمد وارد رشته پزشکی شده‌اند.
* افزایش ظرفیت، موتور محرک اساتید در امر آموزش
وی ادامه داد: منظور از کیفیت آموزشی چیست؟ کمبود استاد یا تخت بیمارستانی یا مهارت تدریس اساتید یا موارد دیگر؟ 30 درصد اساتید ما در بیمارستان‌ها مسئول آموزش به دانشجو نیستند؛ هرچند که به این عنوان استخدام شده‌اند. مثلا نسبت دانشجو به استاد در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی 9 به 1 است. در رشته‌های تخصص این نسبت 2 به 1 است؛ یعنی ما حدود 1500 رزیدنت داریم و حدود 750 استاد رشته‌های تخصصی. اگر این پتانسیل‌ها به کار گرفته شوند، افزایش ظرفیت امر بعیدی نیست.
محمودی اضافه کرد: مشکل فعلی ما عدم تدریس برخی اساتید و همچنین عدم شرکت آن‌ها در دوره‌های افزایش مهارت تدریس است. چه‌طور می‌توان این اساتید را ترغیب به تدریس کرد؟ اگر تعداد دانشجویان از این بیشتر شود و اینکه به صورت مداوم از سوی دانشجویان بازخورد منفی بیاید که فلان استاد تدریس نمی‌کند، بالأخره مسئله حل خواهد شد.
وی ادامه داد: دغدغه دیگری که مطرح می‌شود، این است که با افزایش ظرفیت دانشجویان ممتازی وارد این رشته نمی‌شوند؛ اما نکته اینجاست که اگر مثلا تا دیروز، فردی در رشته پزشکی دانشگاه تهران عملا تا رتبه 140 قبول می‌شد، بعد از افزایش ظرفیت منطقی، همان قبولی تا رتبه 180 میسر می‌شود، که این میزان در واقع به اندازه یک یا دو تست کنکور است.
* منافع خصوصی‌سازی در خدمت مناطق محروم یا کمبود منابع مالی؟
دهقان در پایان گفت: در حال حاضر جریانی وجود دارد که به دنبال خصوصی‌سازی آموزش پزشکی در قالب دانشجویان بین‌الملل و پردیس است تا از این طریق کمبود منابع مالی نظام سلامت جبران شود. این جریان به دنبال رفع نیاز مناطق محروم نیست؛ بلکه قصد کسب درآمد از افزایش ظرفیت‌ها را دارد که به هنگام مطالبه‌گری باید توجه کرد که این مطلب، توسط این جریان مورد سوءاستفاده قرار نگیرد.
انتهای پیام /
سلامت پزشک دانشجویان پزشکی