بررسی تاثیر «واقعیت مجازی» و «واقعیت ترکیبی» بر توسعه علوم شناختی

گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، فاطمه آشوبی؛ انسان توسط حواس خود دنیای اطرافش را درک می‌کند. ترکیب همزمان دنیای واقعی و تصاویر مجازی مفهوم واقعیت افزوده را شکل می‌دهد. در واقعیت افزوده (AR) ارزش اولیه واقعیت موجود حفظ شده و اطلاعات حساس آن توسط تولیدات کامپیوتری پوشش داده می‌شوند. بدین شکل یک نمای فیزیکی زنده، مستقیم یا غیرمستقیم به عناصر دنیای واقعی افراد اضافه می‌شود. عناصر پیرامون عمدتا توسط سنسورها دریافت شده و توسط کامپیوتر پردازش می‌گردد. سپس تولیدات کامپیوتری با یک رابط تعاملی با عناصر محیطی آمیخته می‌شود، به طوری که به صورت یک دنیای واقعی درک می‌شود. به موازات فناوری واقعیت افزوده (AR)، فناوری واقعیت مجازی (VR) وجود دارد. این فناوری با ایجاد یک محیط مجازی در جلوی چشمان کاربر و بر اساس حرکت سر و بدن آن محیط مجازی تعامل برقرار می‌کند. به عبارت دیگر هنگامی که یک فرد هدست واقعیت مجازی (VR) را بر روی سر خود نصب می‌کند، محیطی را مشاهده می‌کند که بر اساس تغییر موقعیت بدنش تغییر می‌کند و ذهن انسان پس از مدتی می‌پذیرد که در یک محیط واقعی قرار گرفته است. یک محیط واقعیت مجازی در هدست واقعیت مجازی توسط اپلیکیشن‌های اختصاصی آن به وجود می‌آید. علاوه بر این با استفاده از گجت‌های دیگر می‌توان حواس دیگر را نیز تحت تأثیر قرارداد تا با ادغام احساسات مختلف تجربه کاملتری برای کاربر بوجود آورد. محتوای فناوری واقعیت مجازی (VR) می‌تواند به دو شکل محتوای 360 درجه یا شبیه‌سازی باشد.

از قابلیت‌های AR/VR در حوزه شهر هوشمند استفاده بسیاری می‌گردد. این فناوری با بهبود تجسم المان‌ها، روند برنامه‌ریزی و توسعه شهری را از نقشه‌ها و ماکت‌ها، به تخیل و ابتکار و مقایسه سناریوهای مختلف در زمان کمتر واگذار کرده است. علاوه بر این، در مقایسه با سناریوهای مختلف برنامه‌ریزی شهری، تکنولوژی VR برای دقت در مسائلی که از چشم دور می‌ماند، استفاده می‌شود. بیشترین قابلیت AR/VR در آموزش است. در کلاس‌های آموزشی با این فناوری بهره‌وری زمانی افزایش یافته و با تجسم و تعامل کاربر با عناصر موجود و شبیه‌سازی شده، فرایند آموزش جذابتر و ساده‌تر می‌شود. این قابلیت‌ها موجب شده این فناوری در حوزه آموزش‌های تخصصی و خطرناک مانند حوزه نظامی و پزشکی توسعه یابد. این فناوری در حوزه کسب و کار نیز نفوذ پیدا کرده است. شما می‌توانید با اپلیکیشن‌های AR/VR به راحتی بدون اینکه به فروشگاه بروید، لباس‌های مختلف را امتحان کنید، تغییر دکور خانه را تغییر دهید یا در خانه‌ای که هنوز ساخته نشده قدم بزنید. فروشگاه‌ها نیز با این فناوری در فضای بسیار کمتر می‌توانند محصولات خود را ارائه نمایند. در حوزه بازاریابی و تبلیغات این فناوری با ایجاد محیط متفاوت می‌توانند تجربه فراموش نشدنی برای مشتریان بالقوه خود خلق کنند. اکنون این فناوری در حال توسعه در حوزه پزشکی، درمان بیماری‌های روانشناسی (وحشت، اضطراب، اختلالات عصبی و...)، در کشاورزی (کنترل رشد گیاهان، نظارت بر تجهیزات و...)، گردشگری و سایر حوزه‌های مختلف است. این فناوری با ایجاد تجربه متفاوتی از مسیر گذشته، نوید آینده‌ای هوشمند را برای انسان‌ها می‌دهد.

به همین منظور به سراغ معصومه نصیری عضو کمیته علمی نخستین کنفرانس علوم شناختی و رسانه خبرگزاری فارس و عضو هیات مدیره انجمن سواد رسانه ای رفتیم تا از تاثیر «واقعیت مجازی» و «واقعیت ترکیبی» بر توسعه علوم شناختی از او بپرسیم که در ادامه این مطلب را می خوانید:

مهم ترین مطالب این گفت و گو را بخوانید:

*رشد تحقیقات حوزه علوم اعصاب شناختی در سال‌های اخیر با ورود فناوری واقعیت مجازی

* واقعیت مجازی تکنولوژی است که آینده دنیا را در حوزه های شناختی دستخوش تغییر و تحول جدی خواهد کرد

*واقعیت مجازی در حوزه عملکردهای اجرایی شناختی یاری گر است

*اتکا به خروجی واقعیت مجازی منجر به توانبخشی شناختی می شود

*تکنولوژی واقعیت ترکیبی و اثر آن بر دستیابی دقیق بر حوزه علوم شناختی

فارس: به عنوان اولین سوال شناخت ما نسبت به واقعیت ها چگونه به دست می آید؟

نصیری: ما در علوم شناختی به بررسی این مطلب می پردازیم که شناخت ذهن از خود و پیرامونش چگونه حاصل می شود. ما باید بتوانیم به این نکته برسیم که عوامل درونی و بیرونی تاثیرگذار بر شناخت ذهن چه عواملی هستند و چگونه ما نسبت به واقعیت ها دارای شناخت می‌شویم. برای تحقق این شناخت که مبتنی بر رفتارها حاصل می‌شود، نیاز به بررسی دقیق رفتارها و بازخوردها نیز وجود دارد. البته انجام آزمایش‌های رفتاری یکی از چالش‌های موجود در توسعه آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی است که با پیشرفت‌های جدی تکنولوژی و فناوری واقعیت مجازی و واقعیت افزوده محقق شده است. اساسا استفاده از فناوری واقعیت مجازی در تحقیقات حوزه علوم اعصاب شناختی در سال‌های اخیر رشد و گسترش چشمگیری داشته است و همین مهم نیز باعث شده است تا پاسخ‌های رفتاری با دقت بالاتری کنترل شوند.

انجام آزمایش‌های رفتاری یکی از چالش‌های موجود در توسعه آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی است که با پیشرفت‌های جدی تکنولوژی و فناوری واقعیت مجازی و واقعیت افزوده محقق شده است

در زمینه ثبت اثرات شناختی بتوان همزمان هم فعالیت عصب و هم رفتار حاصل از محرک‌ها را ثبت کرد موضوع و چالش مهم ما در زمینه علوم شناختی است. بهره گیری از فناوری واقعیت مجازی می‌تواند یکی از راه‌حل‌های غلبه بر این چالش مهم و جدی باشد.

*واقعیت مجازی تکنولوژی است که آینده دنیا را در حوزه های شناختی دستخوش تغییر و تحول جدی خواهد کرد

فارس: بیشتر از واقعیت مجازی برایمان بگویید؟

نصیری: واقعیت مجازی یا همان «VR» عبارت است از تلاش بشر برای برداشتن مرزهای بین فضای واقعی و فضای مجازی. سال هاست که محققان به دنبال راهی برای ادغام کردن فضای مجازی و فضای واقعی هستند و با فناوری واقعیت مجازی می‌توان این امکان را فراهم می‌کند. واقعیت مجازی که از آن به عنوان محیط چندرسانه ای هم یاد می‌شود، یک محیط شبیه‌سازی کامپیوتری است که می‌تواند حضور فیزیکی را در یک محل و در یک دنیای واقعی یا یک دنیای مجازی شبیه‌سازی کند.

فناوری واقعیت مجازی راه محققان برای ادغام فضای مجازی و فضای واقعی است

اغلب محیط‌های واقعیت مجازی در درجه اول، تجربه‌های دیداری هستند که یا از طریق یک صفحه کامپیوتر یا از طریق دستگاه برجسته بینی قابل رویت هستند. برخی از شبیه‌سازها دارای اطلاعات حسی دیگری مانند تولید صدا هم بوده و در موارد پیشرفته تر، دستگاه‌های فناوری لمسی شامل اطلاعات لمسی ای نیز در این حوزه وجود دارد که به عنوان نیروهای بازخورد در صنایع پزشکی و بازی سازی و نظامی شناخته می‌شوند.

واقعیت مجازی تکنولوژی است که آینده دنیا را در بسیاری از حوزه ها بخصوص در حوزه های شناختی دستخوش تغییر و تحول جدی خواهد کرد. این سیستم قابلیت اجرا برای انواع محرک‌ها در محیط‌های مختلف را دارد؛ بنابراین در بیشتر آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی می‌تواند کاربرد داشته باشد و به غنای یافته‌های علوم اعصاب شناختی نیز یاری برساند.

واقعیت مجازی در بیشتر آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی می‌تواند کاربرد داشته باشد و به غنای یافته‌های علوم اعصاب شناختی نیز یاری برساند.

بشر تصور می‌کند ادراک حسی او شناخت و تصویر دقیقی از جهان واقعی را برایش رقم می زند اما با کمی تامل شاید به این نتیجه برسد که این ادراک حسی بیشتر یک توهم ادراکی بوده است و مغز ما در حال شبیه سازی درونی جهان بیرون است.

*واقعیت مجازی در حوزه عملکردهای اجرایی شناختی یاری گر است

فارس: فناوری واقعیت مجازی چه کمک های می تواند در حوزه درمان داشته باشد؟ نصیری: انواع ترس‌های مرضی با فناوری واقعیت مجازی در کشور درمان می شود. چندی پیش این رخداد باعث شد محققان کلینیک مغز و شناخت با واردکردن واقعیت مجازی به حوزه درمان اختلالات روانپزشکی و اختلالات عصبی، راهکاری برای درمان اختلالاتی نظیر انواع ترس‌های مرضی و توانبخشی شناختی و حرکتی ارائه کنند. همان زمان اعلام شد که این فناوری در حوزه احساس و ادراک، توجه و جنبه‌های گوناگون، حافظه کاری، حوزه عملکردهای اجرایی شناختی از جمله مهار شناختی، انتقال شناختی، انعطاف‌پذیری شناختی، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و حل مساله و همچنین توانبخشی شناختی در حوزه گفتار و اختلالات هیجانی یاری گر بوده و خروجی های قابل ملاحظه ای نیز حاصل شده است.

*اتکا به خروجی واقعیت مجازی منجر به توانبخشی شناختی می شود

فارس: تاثیر واقعیت مجازی بر اختلالات شناختی را توضیح فرمایید؟

نصیری: فناوری واقعیت مجازی موجب تحریک مغز می شود. این تحریک باعث شناسایی و درمان بسیاری از اختلالات شناختی می‌شود. البته که با اتکا به خروجی این فناوری می‌توان توانبخشی شناختی نیز داشت و ضمن شناسایی و رمزگشایی جدی از رفتارها و دریافت علل آنها، به درمان اختلالات نیز کمک کرد.

واقعیت مجازی می‌تواند با قرار دادن فرد در موقعیت‌های خاص واکنش‌های او را بسنجد

وارد شدن واقعیت مجازی در درمان اختلالات شناختی گامی مهم است که سبب می‌شود بر بسیاری از امراض و ترسها و فوموها که امروزه به عنوان طاعون مدرن نیز از آنها یاد می‌شود، فائق آمد.

واقعیت مجازی می‌تواند با قرار دادن فرد در موقعیت‌های خاص واکنش‌های او را سنجیده و حساسیت زدایی کرده و بر ترس او فائق آید.

*تکنولوژی واقعیت ترکیبی و اثر آن بر دستیابی دقیق بر حوزه علوم شناختی

فارس: آیا واقعیت مجازی انواع دیگری نیز دارد که در این گفت گو بخواهید به آن اشاره کنید؟ نصیری:تکنولوژی واقعیت ترکیبی نسخه پیشرفته تری از واقعیت افزوده است. این تکلنولوژی، اشیای مجازی نه تنها به محیط افزوده می‌شوند بلکه کاربر می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. به بیان دیگر، کاربر در فضای واقعی می‌ماند، اما محتوای دیجیتالی به این فضا اضافه شده است و کاربر نیز می‌تواند بر روی این اشیای مجازی اثر بگذارد. این فناوری نیز اثرات جدی برای دستیابی به نتایج دقیق تر حوزه علوم شناختی دارد.

*توانبخشی شناختی و تاثیر واقعیت مجازی بر آن

فارس: بخش دیگری از علوم شناختی نیز وجود دارد که واقعیت مجازی بر آن تاثیر داشته باشد؟

نصیری:باید بدانیم توانبخشی شناختی یکی زیر شاخه های مهم و جدی علوم شناختی است که فناوری واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی به این بخش کمک جدی می‌کند. افراد فراوانی وجود دارند که دارای نارسایی های شناختی کوچک و بزرگ هستند مثل مشکلات توجه و تمرکز، مشکلات حافظه و بیش فعالی یا حتی کمی فراتر باید گفت مشکلات پیچیده تری مثل اوتیسم دارند. یکی از رشته های بزرگ علوم شناختی، توانبخشی شناختی است که هدفش شناسایی این افراد و افزایش بهره‌وری آنهاست.

یکی از رشته های بزرگ علوم شناختی، توانبخشی شناختی است که هدفش شناسایی افراد دارای اوتیسم و افزایش بهره‌وری آنهاست.

علوم شناختی همانگونه که مقام معظم رهبری به درستی آن را با انقلاب صنعتی مقایسه کردند تا جایی اهمیت دارد که اگر کشوری امروز در علوم شناختی و فناوری های مرتبط با آن عقب بماند، همان سرنوشت کسانی که در انقلاب صنعتی عقب ماندند را پیدا خواهد کرد یعنی استعمار شدن و زیر دست بودن. در باب اهمیت علوم شناختی و نقش بلامنازعی که در دنیای آینده دارد باید گفت این علوم قادر به توسعه بخش های ناشناخته و یا کمتر شناخته شده مرتبط با ذهن و تاثیرات شگرف آن است. نباید فراموش کنیم توسعه پایدار متکی بر توسعه منابع انسانی است. توسعه فقط فناورانه و سطحی و محصول محور نیست. توسعه پایدار در گروی توسعه منابع انسانی است. امروز مساله جدی توجه به مغز و تاثیرات آن بر شئون مختلف زندگی ماست. مغز و فرآیندهای آن تا جایی اهمیت دارد که بسیاری معتقدند مغز برتر ثروت محسوب می شود و جای اتکا بر افزایش شاخص توسعه در بخش های اقتصادی باید به افزایش شاخص توسعه سرانه مغزی اهمیت داد. ارتقای این شاخص با کمک از دستاوردهای علوم شناختی ما را در جهت توسعه همه جانبه و پایدارتر نیز یاری خواهد کرد. توانبخشی شناختی، تعلیم و تربیت شناختی و... با فناوری های نوینی مثل واقعیت مجازی و واقعیت تکمیلی قابل تحقق است.

انتهای پیام /