برنامه «سلامت خانواده» زیرساخت برنامه پزشکی خانواده است، نه جایگزین آن / ضرورت تقویت شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، حسین فرشیدی در گفتگو با روزنامه قدس اظهار داشت: وزارت بهداشت طی دوره‌های مختلف اقدامات گسترده‌ای داشته که از بسیاری اقدامات مردم اطلاع ندارند. در حوزه بهداشت ابتدا باید مشکلات شناسایی، سپس برای آن‌ها راه‌حل ارائه شود. به عنوان نمونه 30 سال پیش بیماری‌های عفونی عامل عمده مرگ و میر‌ها بود. اما اکنون ما سالانه 350 تا 400 هزار فوتی در کشور داریم که عامل بیش از 80 درصد این مرگ و میر‌ها بیماری‌های غیر واگیر هستند که از این 80 درصد بیش از 43 درصد به بیماران قلب‌و عروق اختصاص دارد که بیماری‌های قلب و عروق شامل عوامل خطر متعددی می‌شود، اما عمده این بیماری ناشی از پُرفشاری خون و دیابت است. بنابراین، برای کاهش آمار مرگ و میر باید راه‌کاری برای کنترل بیماری‌های غیر واگیر بویژه پرفشاری خون و دیابت بیابیم. 97 درصد جمعیت روستایی کشور تحت پوشش برنامه پزشکی‌خانواده هستند وی با اشاره به برنامه پویش ملی سلامت که با هدف شناسایی بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت اجرا شد، ادامه داد: شبکه بهداشتی و درمانی افتخار انقلاب اسلامی است که نقش موثری در کنترل بیماری‌ها، واکسیناسیون، کاهش آمار مرگ میر مادران، نوزادان و کودکان زیر پنج سال داشته است. اما با وجود آنکه 97 درصد از جمعیت روستایی کشور از طریق برنامه پزشکی خانواده تحت پوشش این شبکه هستند، متاسفانه در مناطق شهری این شبکه دچار ضعف شدید است. بر همین اساس ما با اجرای برنامه ملی پویش سلامت علاوه بر بیماری‌یابی، سه هدف اساسی دیگر، یعنی شناسایی ضعف شبکه بهداشتی و درمانی، چگونگی تقویت شبکه و کنترل بیماری‌های غیر واگیر از طریق فرهنگ‌سازی را دنبال کردیم. فرشیدی با اعلام آمار استخراج شده از مبتلایان به پرفشاری خون به عنوان یکی از دو فاکتور مورد نظر در برنامه ملی پویش سلامت، گفت: در این پویش 800 هزار بیمار مبتلا به پُرفشاری‌خون در کشور شناسایی شدند که قبل از آن خودشان از ابتلا به پُرفشاری خون مطلع نبودند و فقط در استان اصفهان 60 هزار بیمار مبتلا به پُرفشاری‌خون شناسایی شد. ضمن آنکه در این پویش 10 میلیون نفر موردِ پِره هایپرتنشن (فردی که استعداد ابتلا به پرفشاری خون را دارد) شناسایی شدند. درحالی که اگر شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری مانند این شبکه در مناطق روستایی فعال بود، نباید یک باره با این آمار مواجه می‌شدیم. به گفته معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اجرای برنامه پویش ملی سلامت به ضرورت تقویت شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری با هدف ایجاد دسترسی همه افراد بالای 30 سال به این شبکه پی بردیم که برای تحقق این مهم اجرای برنامه سلامت خانواده در مناطق شهری در دستور کار وزارتخانه قرار گرفت و مقرر شد، همه گروه‌های سنی بالای 30 سال هر 6 ماه یک‌بار برای کنترل فشارخون، دیابت و غربالگری بعضی از سرطان‌ها به مراقبان سلامت تعیین شده در برنامه سلامت‌خانواده (در واقع مراقبان سلامت در مناطق شهری مسئولیت بهورزان در مناطق روستایی و برنامه پزشکی‌خانواده را برعهده دارند) مراجعه کنند. فرشیدی در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه سلامت خانواده برنامه جایگزین طرح پزشکی‌خانواده است، گفت: اگر برنامه سلامت خانواده به طور کامل اجرا شود، برنامه پزشکی‌خانواده از آن حاصل می‌شود و در واقع با اجرای طرح سلامت خانواده، زیرساخت‌ها و زمینه اجرای برنامه پزشکی خانواده در مناطق شهری فراهم خواهد شد. ضرورت کاهش فاصله بین مردم و پایگاه‌های سلامت وی افزود: برای تقویت خدمات بهداشتی در کشور باید فاصله بین مردم و پایگاه‌های سلامت کم می‌شد که با اجرای کامل برنامه سلامت خانواده این امر مهم تحقق خواهد یافت. اما تحقق کامل این برنامه نیازمند نیروی انسانی بود. در استان‌های فارس و مازندران که برنامه پزشکی خانواده در حال اجراست به ازای هر 2 هزار و 500 نفر یک کارشناس بهداشت به عنوان مراقب سلامت داریم. اما در برنامه سلامت خانواده با افزایش تعداد مراقبان هر یک هزار و 500 نفر را تحت نظر یک کارشناس بهداشت قرار دادیم تا مراقبان سلامت درصورت شناسایی بیماران بتوانند، مانند بهورزان در مناطق روستایی به شکل فعال پیگیر سلامت افراد تحت پوشش خود باشند. وی ادامه داد: البته اعتقاد ما بر این بود که به ازای هر هزار نفر یک مراقب سلامت داشته باشیم، اما به دلیل مخالفت سازمان برنامه و بودجه برای جذب نیرو، جمعیت تحت پوشش مراقبان سلامت هزار و 500 نفر تعیین شد. معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: علاوه بر پرفشاری خون و دیابت برخی از سرطان‌ها ازجمله سرطان پستان و سرطان روده بزرگ نیز از جمله بیماری‌های غیرواگیری هستند که بخش قابل توجهی از آمار مرگ و میر کشور را به خود اختصاص داده‌اند؛ بنابراین ضرورت دارد مراقبان سلامت با انجام تست‌های تشخیصی ساده نسبت به تشخیص به هنگام این بیماری‌ها اقدام کنند تا بیماران بتوانند اقدامات درمانی مورد نیاز را قبل از انتشار بیماری دریافت نمایند. زیرا در بسیاری از موارد سرطان‌ها در موارد اولیه خاموش و بدون علامت هستند و اگر به موقع تشخیص داده نشوند و وارد فاز چهارم بیماری (انتشار سرطان در بدن) شوند اقدامات درمانی بی‌تاثیر است. مردم درک درستی از اهمیت تشخیص به موقع بیماری‌ها پیدا کنند وی اجرای موفقیت‌آمیز شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری را مستلزم فرهنگ‌سازی می‌داند و گفت: اگر سواد سلامت مردم افزایش یابد، درک درستی از اهمیت تشخیص به موقع بیماری‌ها و پیشگیری از ابتلاء به آن‌ها پیدا می‌کنند و هر چند ماه یک‌بار زمان مشخصی را به چکاپ اختصاص می‌دهند، به این ترتیب از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر و در پی آن هزینه‌هایی که ممکن است در آینده براثر ابتلاء به بیماری به افراد و نظام‌سلامت کشور تحمیل شود، پیشگیری خواهد شد. فرشیدی افزود: در حال حاضر برنامه سلامت‌خانواده در 195 شهر کشور اجرا شده و 27 میلیون نفر تحت پوشش این برنامه قرار گرفته اند و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان سال جاری باید کل جمعیت شهری کشور یعنی 28 میلیون نفر دیگر (به جز جمعیت شهری استان‌های فارس و مازندران که همچنان برنامه پزشکی خانواده در این دو استان درحال اجرا است) تحت پوشش برنامه سلامت خانواده قرار گیرند. به گفته وی تقویت شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری با هدف کنترل بیماری‌های نخستین اولویت در حوزه بهداشت و درمان است که باید به عنوان مهم‌ترین برنامه دولت آینده در این حوزه در دستور کار نظام سلامت قرار گیرد. اهمیت نظام مراقبت از بیماری‌ها معاون بهداشت وزارت بهداشت تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها را دومین اولویت در این حوزه دانست و بیان داشت: زمان شیوع کرونا سیستم بهداشتی و درمانی کشور آمادگی مقابله با این بیماری را نداشت و اگر اجرای برنامه‌هایی مثل طرح شهید سلیمانی نبود، نمی‌توانستیم با این بیماری مقابله کنیم. بر همین اساس ما تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها را نه تنها داخل کشور بلکه در کشور‌های همسایه در دستور کار معاونت بهداشتی وزارتخانه داریم تا قبل از ورود بیماری به کشور آمادگی لازم برای مقابله و پیشگیری از گسترش آن در سطح کشور را داشته باشیم. وی ادامه داد: به عنوان نمونه سال 1395، برنامه مراقبت از پشه آئدس در کشور آغاز شد و از سال 1399 که مواردی از ابتلا به بیماری عفونی «تب دنگی» در کشور پاکستان گزارش شد، ما نظام مراقبت از «تب دانگی» را در دستور کار معاونت بهداشتی وزارت بهداشت قرار دادیم، یعنی علاوه بر اقداماتی که در رابطه با شناسایی محل‌های زندگی پشه آئدس و سم‌پاشی این محل‌ها انجام می‌شد، بیماری‌یابی در مبادی ورودی کشور نیز به مراجع ذی‌ربط ابلاغ شد. فرشیدی اضافه کرد: از آغاز برنامه مراقبت از پشه آئدس تا 26 اردیبهشت سال جاری، 122 مورد ابتلا به تب‌دنگی گزارش شده، اما از 26 اردیبهشت تاکنون 92 مورد ابتلا به بیماری تب‌دنگی در کشور شناسایی شده است که بیشتر آن‌ها از کشور‌های امارات، عمان و پاکستان وارد ایران شده و البته تعدادی از این بیماران نیز ایرانیانی هستند که به کشور‌های همسایه سفر کرده و مبتلا شده‌اند؛ بنابراین اگر ما از سال 1399 نظام‌مراقبت از تب‌دنگی را در دستور کار معاونت بهداشتی وزارتخانه قرار نداده بودیم، اکنون با گسترش این بیماری در کشور دچار بحران می‌شدیم. وی با اشاره به این‌که شیوع تب‌دنگی در کشور‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رو به گسترش است و نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند، گفت: سازمان جهانی بهداشت در خصوص مراسم اربعین و حضور زائران بیش از 40 کشور در این مراسم، تقویت و به‌روز بودن نظام مراقبت از بیماری‌ها را به این کشور‌ها (به منظور تشخیص زودهنگام و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار) اخطار داده است. ابلاغ سند ملی مبارزه با پشه آئدس معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به این که پشه آئدس، عامل ابتلا به تب‌دنگی است و اگر خواهان پیشگیری از بیماری تب‌دنگی هستیم باید به دو نکته توجه کنیم، تصریح کرد: نخست این که پشه آئدس در کشور حضور نداشته باشد و اقدام دوم شناسایی زودهنگام بیماران است. ضمن‌آنکه باید توجه داشته باشیم که کنترل پشه‌آئدس و تب‌دنگی مانند مالاریا ساده نیست و نیازمند همت همه‌جانبه است. بر همین اساس سند ملی مبارزه با پشه آئدس با هدف پیشگیری از گسترش تب‌دنگی با امضای رئیس سازمان پدافند کشور به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است. فرشیدی با بیان این که ادغام آموزش پزشکی در خدمات درمانی یکی از اقدامات بسیار خوب آقای دکتر مرندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود که مورد تایید سازمان جهانی بهداشت است، اظهار داشت: دولت آینده باید تکمیل ادغام را به عنوان یکی از اولویت‌های حوزه بهداشت و درمان مورد توجه قرار دهد. وی توضیح داد: ادغام آموزش پزشکی و درمان به خوبی انجام شده، اما هنوز در حوزه بهداشت این ادغام کامل نشده است. به طوری که ما در وزارتخانه معاون بهداشت داریم، اما دانشگاه‌های بهداشت بازوی علمی معاونت بهداشتی نیستند و باید این مهم انجام شود. وی به‌روز رسانی محتوای آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اعم از حوزه بهداشت و درمان، مبتنی بر هوش‌مصنوعی و به کارگیری سیستم نرم‌افزاریِ برای ایجاد نظام خود مراقبتی را یکی دیگر از نیاز‌های ضروری حوزه بهداشت و درمان دانست و گفت: دولت آینده می‌تواند با پای کار آوردن شرکت‌های دانش‌بنیان، این امر مهم را تحقق بخشد. معاون بهداشت وزیر بهداشت با تاکید بر اهمیت حفظ ارتباط با سازمان‌های جهانی در حوزه بهداشت و درمان، اضافه کرد: بومی سازی نظریه‌های این سازمان‌ها متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما نکته حائز اهمیتی است که انتظار می‌رود مورد توجه دولت آینده قرار گیرد. اهمیت توجه به ابعاد مختلف سلامت فرشیدی با اشاره به ابعاد مختلف سلامت و نقشی که هر یک از این ابعاد در سلامت فردی افراد جامعه دارد، ابراز داشت: فرد سالم کسی است که علاوه بر سلامت جسمی از سلامت روانی، اجتماعی و معنوی برخوردار باشد و باید توجه داشته باشیم که ابعاد مختلف سلامت بر سلامت جسمی افراد تاثیرگذار است. به طوری که بیش از 70 درصد آنچه ما در حوزه سلامت با آن مواجه می‌شویم خارج از حوزه سلامت است و در واقع بخش اجتماعی سلامت محسوب می‌شود که بر بعد روانی سلامت بسیار تاثیرگذار است. وی افزود: چه بسا بیمارانی هستند که به دلیل درد‌های جسمی و علائم ظاهری بیماری قلبی یا گوارشی به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنند، اما در معاینه‌های بالینی و حتی نتیجه آزمایش‌های تشخیصی هیچ اثری از بیماری در آن‌ها مشاهده نمی‌شود و پس از بررسی‌ها مشخص می‌شود فرد به لحاظ روانی یا اجتماعی تحت فشار است که با رفع عامل فشار از زندگی این افراد، درد‌های جسمی آن‌ها نیز برطرف شده است. فرشیدی بیان کرد: بر همین اساس از سال گذشته توسعه مراکز سراج (سلامت روانی، اجتماعی) با هدف پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی و با همکاری وزارت کشور در دستور کار معاونت بهداشتی وزارت بهداشت قرار گرفت و با مساعدت شهید رئیسی تعداد این مراکز از 23 مرکز به 98 مرکز گسترش یافت تا با بررسی و انتقال مشکلات اجتماعی افراد مناطق مختلف شهر‌ها از طریق مددکاران اجتماعی این مراکز به فرمانداری‌ها و رفع این مشکلات، سلامت روان شهروندان حاصل و بخشی از سلامت مردم خارج از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تامین شود. تقویت مشارکت مردم در حوزه بهداشت معاون بهداشت وزارت بهداشت با ابراز امیدواری نسبت به ادامه اقداماتی از قبیل شروع برنامه حذف هپاتیت سی در کشور، تولید نان کامل توسط 1800 نانوایی و تعمیم آن به همه نانوایی‌های کشور با هدف کنترل و کاهش بیماری‌ها، اجرای طرح «وارنیش فلوراید تراپی» در مدارس ابتدایی تحت پوشش رایگان بیمه، درمان پوسیدگی دندان دانش‌آموزان، افزایش رقم مالیات دخانیات، الکترونیک کردن صدور شناسنامه از زایشگاه و سایر برنامه‌ها و اقداماتی که در حوزه بهداشت و درمان انجام شده است، یادآور شد: تقویت مشارکت مردم اعم از سفیران و رابطان سلامت در حوزه بهداشت از دیگر اقداماتی است که باید مورد توجه تولیت آینده نظام سلامت قرار گیرد.