بنیاد سینمایی فارابی؛ آغازگر و الگوساز سینمای مقاومت
تهران - ایرنا - سینمای دفاع مقدس که حالا به عنوان یک ژانر بومی از آن یاد می‌شود، دوران پرفرازونشیبی را طی چهار دهه پشت سر گذاشته است. مسیری که بنیاد سینمایی فارابی در سینمای ایران آغازگر و الگوساز آن بوده و همواره به عنوان یکی از حامیان ارتقای آن نقش آفریده است.
روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، به مناسبت چهل سالگی آغاز دفاع مقدس در گزارشی تحلیلی به شکل‌گیری این ژانر سینمایی و نقش بنیاد سینمایی فارابی و فیلمسازان سینمای ایران طی چهار دهه در پیشرفت و ارتقای آن پرداخته است. سینمای دفاع مقدس، فتح‌الفتوح سینمایی انقلاب اسلامی است. پدیده‌ای که در دنیا بی‌نظیر است و بر اساس مولفه‌هایش، مختصات یک ژانر سینمایی را دارد و منحصر به‌فرد است، ضمن آن که به واسطه وجوه عقیدتی‌اش، بسیاری از فیلمسازان نوجو را در این سال‌ها در دل خود تربیت کرده است. ساخت فیلم‌هایی درباره جنگ تحمیلی از همان سال‌های ابتدایی تجاوز دشمنان به کشور آغاز شد؛ همچنان که انقلاب اسلامی، بستر موضوعی بسیاری فیلم‌های برجسته ایرانی را ایجاد کرده است. سینمای داستانی و مستندسازان سینما و تلویزیون در این زمینه فعالیت‌های پرشمار و چشمگیری داشتند و بخشی از تاریخ ثبت شده بصری انقلاب و دفاع مقدس را رقم زدند. مقاومت مفهوم دیگری بود که عقیده، آرمان و سینما را به هم پیوند داد و در سینمای ملی، کارکرد راهبردی پیدا کرد. آن بخش از سینمای ایران که قرار بود به هویت و تاریخ و باور و عقیده پایبند باشد و از روی دست کسی ننویسد، در این مفاهیم عمیق و انقلابی متبلور شد.
سینما هم‌پای مردم
مرور امروزین فیلم‌های دو، سه سال آخر دهه پنجاه و اوایل دهه شصت به ما نشان می‌دهد سینما، چقدر هم‌پای مردم و تحولات اجتماعی پیش رفته است. در بسیاری فیلم‌های آن دوره ردپای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را می‌توان یافت. نکته جالب‌تر آن که بسیاری از آن فیلم‌ها، در بخش خصوصی و با امکانات موجود دفاتر فیلمسازی ساخته شده بودند اما به واسطه مردمی بودن، مانند عقاب‌ها حتی به فیلم رکوردشکن تاریخ سینمای ایران بدل شدند و مخاطبان گسترده‌ای را به سالن‌های سینما کشاندند. فیلم‌هایی که به واسطه خلق اکشن در قالب فیلم‌های انقلابی و جنگی و خلق شمایل قهرمان، سال‌ها حتی در اکران‌های دو و سه نیز همچنان مخاطب داشتند، گرچه بسیاری از آنها در قالب ژانر اکشن، جنگی یا پلیسی دسته‌بندی می‌شدند و روح زمانه و روح دوران دفاع مقدس در ترسیم روابط و شخصیت‌های آن فیلم‌ها، دیده نمی‌شد.
افق و دیده‌بان؛ آغازگران تحول در سینمای دفاع مقدس طبعا تولید فیلم درباره انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، با تولید یک فیلم ملودرام خانوادگی یا کودک متفاوت بود و به طور منطقی، اقتضائات شکلی و اجرایی ایجاب می‌کرد سینما (به عنوان یک هنر - صنعت گران) قواعد حرفه‌ای بازی را بپذیرد. در کنار بخش فرهنگی بنیاد مستضعفان و جانبازان، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، شبکه‌های سیما، سیمافیلم و سایر نهادها و تشکل‌ها، به ویژه نهادهای نظامی، بنیاد سینمایی فارابی به عنوان بازوی حمایتی سینمای کشور حضوری پررنگ در این تعریف از تولید فیلم‌های ژانر مقاومت برعهده داشت و به نوعی اولین گام‌های جدی را در این سینما برداشت. در اولین دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از واگذاری امور به صنوف سینمایی و تغییر سیاست‌های حمایتی، هدایتی از سوی متولیان سینمایی کشور، همه راه‌ها به بنیاد سینمایی فارابی ختم می‌شد. تخصیص نگاتیو و پزیتیو تا وسایل فیلمبرداری، اختصاص میزهای تدوین و تخصیص تسهیلات و وام و بعدتر، خرید رایت (حق پخش) آثار. بر این اساس، مجموعه مدیریتی سینمایی کشور در پیدایش، شروع، رونق و اوج‌گیری سینمای انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت نقش داشته‌اند.
فیلم‌هایی که در ابتدای سینمای پس از انقلاب به شکل تعاونی یا در بخش خصوصی ساخته شدند، یا متأثر از وقوع انقلاب و جنگ تحمیلی بودند، یا نیم‌نگاهی به جبهه داشتند یا از سر و شکل یک فیلم اکشن جنگی برخوردار بودند. به عبارتی دیگر بسیاری فیلم‌های ساخته شده در آن دوران را می‌توان فیلم‌هایی درباره انقلاب یا درباره جنگ دانست، اما در ادامه با حضور فیلمسازان برجسته‌ای چون مرحوم رسول ملاقلی‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا مجال برای تولد سینمای دفاع مقدس به وجود آمد. ملاقلی‌پور بعد از حضور پررنگ در جبهه‌ها و ساخت یکی دو فیلم با پرواز در شب (1365) چهره شد و پس از خرید حق پخش این فیلم، توسط واحدجنگ بنیاد سینمایی فارابی، افق (1367) را ساخت. حاتمی‌کیا هم مانند رسول ملاقلی‌پور، این مسیر را طی کرد تا واحد جنگ بنیاد سینمایی فارابی، ساخت فیلم دیده‌بان (1367) را به او محول کرد و این دو فیلم به نوعی آغازگر تحول در سینمای دفاع مقدس شدند و اوج‌گیری سینمای دفاع مقدس (به عنوان سینمای ترسیم‌کننده روح اتفاقات و تصویرگر ملموس شخصیت‌های جنگ هشت ساله) از همین جا تبلور یافت.
الگوسازی با واحد جنگ بنیاد سینمایی فارابی از بدو تأسیس (1362) در تولیداتی که به سینمای ایران عرضه کرده است، با راه‌اندازی واحد جنگ در نیمه دوم دهه 60، دو اثر درخشان سینمای دفاع مقدس را به ثبت رساند که هر دو فیلم (افق ساخته زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور و دیده بان ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا) در سال 67 تهیه شد. علی‌اکبر اورعی (از اعضای گروه چهل‌شاهد) موسس واحد جنگ بنیاد سینمایی فارابی بود که به پیشنهاد سیدمحمد بهشتی مدیرعامل بنیاد، این واحد را با ترسیم راه رسیدن به هدف «ماندگاری دفاع مقدس با زبان هنر» بنا گذاشت و محمدحسین حقیقی و محمدمهدی عسگرپور با او همکاری می‌کردند. او قرار بود در رابطه تنگاتنگ با عبدالله اسفندیاری در بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی به انتخاب فیلمنامه‌های دارای قابلیت در این زمینه بپردازد و با برنامه‌ریزی اجرایی، امور این واحد را پیش ببرد. پیشنهاد تولید فیلم افق از سوی اورعی و برمبنای اطلاعات حمله ایران به اسکله نفتی الامیه، ابتدا به سیف‌الله داد و سپس به رسول ملاقلی‌پور داده و در دشوارترین روزهای حملات موشکی رژیم صدام، فیلم ساخته شد. تولید فیلم دیده‌بان هم شرایطی مشابه افق داشت. تحقیقات موجود اورعی درباره شهدا با ایده اقتباس از آخرین گرای دیده‌بان چاپ شده در مجله جهاد تلفیق شد تا یکی از فیلم‌های مهم سینمای دفاع مقدس خلق شود. کمک به ارتقای فهم و درک سینمای جنگ و جلوگیری از ساخت فیلم‌هایی که به نام جنگ می‌خواست ساخته شود ولی تعلق به جنگ ایران و عراق نداشت، از هدف‌گذاری‌های ترسیم شده در واحد جنگ بنیاد سینمایی فارابی بود. در واقع بنیاد سینمایی فارابی وظیفه خود را ساختن فیلم جنگی نمی‌دانست بلکه می‌خواست فیلم‌های الگو و نمونه بسازد یا به ساخت آنها کمک کند که جهت سینمای جنگ مشخص شود؛ و این امر محقق شد.
گام‌های اولیه فیلمسازی در ژانر بومی مانند حاتمی‌کیا و ملاقلی‌پور بسیاری از فیلمسازان سینمای ایران، کار خود را با سینمای انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس شروع کرده‌اند. جمشید حیدری با کرکس‌ها می‌میرند درباره انقلاب و مرز اولین فیلم درباره جنگ، رسول صدرعاملی با رهایی درباره جنگ، مهدی صباغ‌زاده با آفتاب‌نشین‌ها و بعد سناتور و پرونده درباره انقلاب، سعید حاجی‌میری با آوای غیب درباره جنگ و توهم درباره انقلاب، حسن کاربخش با دیار عاشقان درباره جنگ، اکبر حر با ما ایستاده‌ایم درباره جنگ، رحیم رحیمی‌پور با دوله‌تو درباره جنگ، علی شاه‌حاتمی با گودال درباره انقلاب و بعد تعقیب سایه‌ها، علی‌اصغر شادروان با عقود درباره جنگ و بعد تیرباران و بحران درباره انقلاب، احمدرضا درویش با آخرین پرواز درباره جنگ، کمال تبریزی با عبور درباره جنگ، محسن محسنی‌نسب با باز باران درباره جنگ، حسین قاسمی جامی با تا مرز دیدار درباره جنگ، عزیزالله حمیدنژاد با هور در آتش درباره جنگ، شهریار بحرانی با پرچمدار درباره جنگ، جمال شورجه با روزنه درباره جنگ و بعد شب دهم درباره انقلاب و جنگ، جواد شمقدری با بر بال فرشتگان درباره جنگ و بعد توفان شن درباره انقلاب، سعید سهیلی با مردی شبیه باران درباره جنگ، محمدحسین لطیفی با سرعت درباره جنگ، محمدعلی باشه‌آهنگر با نیمه گم‌شده درباره جنگ، پرویز شیخ طادی با دفتری از آسمان درباره جنگ، مسعود ده‌نمکی با اخراجی‌ها درباره جنگ، مریم دوستی با دریاچه ماهی درباره جنگ، منیر قیدی با ویلایی‌ها درباره جنگ از جمله کارگردان‌هایی بودند که اولین ساخته‌های خود را یا در بخش خصوصی یا با حمایت بنیاد مستضعفان، حوزه هنری، مرکز گسترش، شبکه‌های تلویزیونی و بخشی از آنها با حمایت بنیاد سینمایی فارابی کارگردانی کردند.
سینمای پرمخاطب در اکران داخلی به همان نسبت که در ژانرهای مختلف سینمایی پرمخاطب‌شدن در اکران سینماها به ثبت می‌رسد، در سینمای انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت نیز فراز و نشیب‌های دستیابی به مخاطب انبوه وجود داشته است. با این وصف به فراخور زمانه، فیلم‌هایی درباره انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، در دهه شصت در گیشه سینماها پرمخاطب بوده‌اند. پس از آن هم ساخت فیلم خوب، پخش خوب و توجه به سلایق مخاطبان انبوه، علاوه بر اکشن‌های جنگی شاخصی چون عقاب‌ها (به عنوان فیلم پرچمدار گیشه‌ها)، شاهد فیلم‌های موفقی چون افق، پرواز از اردوگاه، لیلی با من است، آژانس شیشه‌ای، دوئل، چ، ماجرای نیمروز یک و دو، به وقت شام، شبی که ماه کامل شد و... بوده‌ایم که بخشی از این آثار از محصولات تولیدی یا مشارکتی بنیاد سینمایی فارابی بوده‌اند. نکته مهم‌تر ماندگاری این آثار در توده جامعه است. در واقع فراتر از ارزیابی بلیت‌فروخته شده، در بررسی میزان و عمق این ارتباط مانا، می‌توان به موفقیت این آثار در پخش‌های متعدد تلویزیونی و شبکه خانگی و سامانه وی‌اودی اشاره کرد. این زمینه‌های ارتباطی در بستر پلتفرم‌های جدید، ظرفیت ارتباط مخاطب داخلی با این دست آثار را گسترش بخشیده است.
اثر متقابل جریان نقد و سینمای مقاومت رابطه جریان نقد فیلم و سینمای مقاومت در طول چهار دهه حیات این ژانر بومی، مبتنی بر اثرگذاری و اثرپذیری و یک رابطه سازنده و موثر بوده است. بخشی از چهره‌شدن سرشناسان سینمای مقاومت مانند ابراهیم حاتمی‌کیا و رسول ملاقلی‌پور توسط جریان نقد و رسانه شکل گرفت. نوع نگاه شهید مرتضی آوینی (1326 تا 1372) و مسعود فراستی در ماهنامه سوره به اولین کارهای حاتمی‌کیا و اثرگذاری منتقدانی چون خسرو دهقان در این زمینه مثال‌زدنی است. بعدها هم هر گاه اثر خلاقه و مهمی در این ژانر به ثبت می‌رسید، منتقدان و جریان رسانه، اولین واکنش‌های مثبت و جریان‌ساز را رقم می‌زدند و موجب تثبیت شرایط این فیلم‌ها در سینمای ایران و مخاطبانش می‌شدند. سفر به چزابه (رسول ملاقلی‌پور)، آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا) و در سال‌های اخیر ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)، از جمله آثاری هستند که به این دلیل بیشتر به آنها توجه شد و با تأیید طیف‌های مختلف جریان نقد در سینمای ایران قرار گرفتند.
سینمای دفاع مقدس بعد از پایان جنگ هشت ساله، به تدریج به مفهوم مقاومت پیوند خورد و امروز همه آثاری را که از مقاومت در برابر تعدی به مرزهای ایران و جهان اسلام ساخته می‌شود، دربرمی‌گیرد. در اواسط دهه 70 شمسی ثبت اثر شاخصی چون بازمانده اثر زنده‌یاد سیف‌الله داد، راهی روشن برای سینمای مقاومت ترسیم کرد و در چهلمین سالگرد آغاز دفاع مقدس، می‌توان آثاری چون روز صفر، شبی که ماه کامل شد، به وقت شام و... را به عنوان آثار طراز سینمای مقاومت مثال زد. بخشی از آثار زیرمجموعه سینمای مقاومت در این سال‌ها با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساخته شده‌اند.
آینه تولید و حمایت از آثار دفاع مقدس در بنیاد سینمایی فارابی در مروری تاریخی بر محصولات تولیدشده یا مشارکتی بنیاد سینمایی فارابی با موضوعات انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس از سال 63 تا سال 98، به 71 عنوان می‌رسیم که بخشی از فیلم‌های مهم، موفق و پرمخاطب سینمای ایران با این سه موضوع را شامل می‌شود. فیلم‌هایی که اکثرا در جشنواره فیلم فجر، جشنواره مقاومت و سایر محافل داخلی دیده شدند و گاه در محافل و اکران‌های منطقه‌ای و جهانی به عنوان نمایندگان سینمای بومی ایران به چشم آمدند. در بررسی آثار تولید شده یا مشارکتی بنیاد سینمایی فارابی با موضوعات انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس طی سال 62 تا 98، بیشترین فیلم (24 فیلم) در دولت یازدهم و دوازدهم /// ساخته شده است و البته آمار احتمالی تولید یا حمایت از تولید فیلم‌های جدید در سالجاری در این حوزه در بنیاد سینمایی فارابی (از جمله یدو که فیلمبرداری آن به تازگی به پایان رسیده و آثار دیگری که در مرحله نگارش یا پیش‌تولید هستند)، آمار دوره اخیر را بالاتر از این خواهد برد. بر این اساس، سال‌های 87 و 89 در دوره مدیریت مجید شاه‌حسینی و سیداحمدمیرعلایی با ثبت 12 فیلم (6 و 5 فیلم)، پرکارترین دوره‌های بنیاد سینمایی فارابی در عرصه سینمای انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس بوده است. همچنین با بررسی تعداد فیلم‌های تولید شده بنیاد سینمایی فارابی با مضمون انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس در دوره هر کدام از مدیران عامل بنیاد سینمایی فارابی، در دوره مدیریت علیرضا تابش تا پایان سال 98، 20 فیلم به ثبت رسیده که از این حیث یک رکورد به شمار می‌رود //. آثاری که با مضمون انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس در بنیاد سینمایی فارابی تولید یا در تولید آنها مشارکت شده، به تفکیک سال‌ها به شرح زیر است: سال 1367 (2 فیلم): افق (رسول ملاقلی‌پور)، دیده بان (ابراهیم حاتمی‌کیا) سال 1369 (1 فیلم): آتش در خرمن (سعید حاجی‌میری) سال 1370 (1 فیلم): هور در آتش (عزیزالله حمیدنژاد) سال 1371 (1 فیلم): کودکانی از آب و گل (عطاالله حیاتی) سال 1372 (5 فیلم): راه افتخار (داریوش فرهنگ)، سجاده آتش (احمد مرادپور)، جای امن (مجتبی راعی)، کودک قهرمان (کمال تبریزی) و پرواز از اردوگاه (حسن کاربخش) سال 1373 (1 فیلم): روز شیطان (بهروز افخمی) سال 1374 (3 فیلم): لیلی با من است (کمال تبریزی)، برج مینو (ابراهیم حاتمی‌کیا) و هفت گذرگاه (جمشید حیدری) سال 1375 (4 فیلم): سجده بر آب (حمید خیرالدین)، سرزمین خورشید (احمدرضا درویش)، سرعت (محمدحسین لطیفی)، نامزدی (ناصر غلامرضایی) سال 1376 (3 فیلم): شمارش معکوس (اکبر حر)، آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا) و حماسه 2519 (کامران ملکی) سال 1377 (2فیلم): پرواز خاموش (عبدالحسن برزیده)، هیوا (رسول ملاقلی‌پور) سال 1378 (1 فیلم): لانه عقاب‌ها (کوپال مشکوه) سال 1379 (3 فیلم): ستاره‌های سربی (مهدی ودادی) و سفر سرخ (حمید فرخ‌نژاد)، موج مرده (ابراهیم حاتمی‌کیا) سال 1381 (1 فیلم): روایت‌های سه‌گانه - شوخی‌های خدا (عبدالحسن برزیده) سال 1382 (2 فیلم): دوئل (احمدرضا درویش) و مزرعه پدری (رسول ملاقلی‌پور) سال 1385 (1 فیلم): دست‌های خالی (ابوالقاسم طالبی) سال 1386 (2 فیلم): مثل یک قصه (خسرو سینایی)، آن مرد آمد (حمید بهمنی) سال 1387 (6 فیلم): کودک و فرشته (مسعود نقاش‌زاده)، نفوذی (احمد کاوری و مهدی فیوضی)، به کبودی یاس (جواد اردکانی)، عصر روز دهم (مجتبی راعی)، کیمیا و خاک (عباس رافعی)، یک گزارش واقعی (داریوش فرهنگ) سال 1389 (5 فیلم): 33 روز (جمال شورجه)، گلوگاه شیطان (حمید بهمنی)، شورشیرین (جواد اردکانی)، ملکه (محمدعلی باشه آهنگر) و محرمانه تهران (مهدی فیوضی) سال 1391: (3 فیلم): گام‌های شیدایی (حمید بهمنی)، ماه وش (محمد درمنش)، دلتنگی‌های عاشقانه (رضا اعظمیان) سال 1392 (4 فیلم): پنجاه قدم آخر (کیومرث پوراحمد)، پری دریایی (مسعود آقاباباییان)، چ (ابراهیم حاتمی‌کیا)، روباه (بهروز افخمی) سال 1393 (4 فیلم): به بادبادک‌ها شلیک نکنید (حسین قاسمی‌جامی)، تا آمدن احمد (صادق صادق دقیقی)، تگرگ و آفتاب (رضا کریمی)، حکایت عاشقی (احمد رمضان‌زاده) سال 1394 (3 فیلم): امکان مینا (کمال تبریزی)، جشن تولد (عباس لاجوردی)، نفس (نرگس آبیار) سال 1395 (4 فیلم): دریاچه ماهی (مریم دوستی)، صدای منو می‌شنوید (صادق پروین‌آشتیانی)، ماجرای نیمروز (محمدحسین مهدویان)، ویلایی‌ها (منیر قیدی) سال 1396 (3 فیلم): امپراطور جهنم (پرویز شیخ‌طادی)، سروزیرآب (محمدعلی باشه‌آهنگر)، ماهورا (حمید زرگرنژاد) سال 1397 (3 فیلم): ماجرای نیمروز2: ردخون (محمدحسین مهدویان)، کنجانچم (یاسمن نصرتی)، مستطیل قرمز (حسین و حسن صیدخانی) سال 1398 (3 فیلم): بی تار (جمیل رستمی)، سینماشهرقصه (کیوان علیمحمدی - علی‌اکبر حیدری)، مهران (رقیه توکلی) صرفا آثاری که محصول بنیاد سینمایی فارابی هستند یا به صورت مشارکتی ساخته شده‌اند، در این فهرست آمده‌اند. همچنین آثار جدیدی که در سال 99، در مرحله عقد قرارداد نگارش فیلمنامه یا پیش‌تولید هستند و فیلم یدو (مهدی جعفری) که فیلمبرداری آن به تازگی به پایان رسیده، در این فهرست لحاظ نشده‌اند.
حمایت از فیلمسازان زن در سینمای ایران، انسیه شاه‌حسینی بیشترین فیلم ژانر مقاومت را در کارنامه دارد و پس از او نرگس آبیار با سه فیلم شیار143، نفس و شبی که ماه کامل شد قرار دارد ضمن آن که رخشان بنی‌اعتماد سازنده یکی از بهترین این فیلم‌ها (گیلانه) است. اما در چند سال اخیر، بنیاد سینمایی فارابی ضمن حمایت از نرگس آبیار و فیلم نفس، از چند فیلمساز زن تازه‌نفس سینمای دفاع مقدس حمایت کرده است؛ دریاچه ماهی ساخته مریم دوستی، ویلایی‌ها ساخته منیر قیدی و کنجانچم ساخته یاسمن نصرتی هر سه، مضامین دفاع مقدسی دارند و در کنار مهران فیلم دوم رقیه توکلی، چهار فیلمی است که در این سال‌ها توسط کارگردان‌های زن تازه‌نفس سینمای ایران در سینمای دفاع مقدس ساخته شده است.
چشمه جوشان سینمای مقاومت چشمه سینمای مقاومت همچنان جوشان است و پرچم سرفراز سینمای راوی شهادت و حماسه، باید توسط نسل جدید و تازه‌نفس سینما به آیندگان انتقال یابد. بنیاد سینمایی فارابی در شش، هفت سال اخیر در حمایت از فیلمسازان جدید و جوان، سینماگرانی که فیلم اول یا دوم خود را در این ژانر جلوی دوربین بردند، دغدغه داشته است که از این بین می‌توان به سینماگرانی چون مریم دوستی، منیر قیدی، رقیه توکلی، عباس لاجوردی، یاسمن نصرتی و حمید زرگرنژاد اشاره کرد. سینماگران بادغدغه‌ای که قطعا در آینده هم در صورت حمایت، راوی ناگفته‌های این سینمای بومی و باهویت خواهند بود.
حمایت از فیلمنامه‌نویسان و برگزاری یک جشنواره تخصصی ضرورت توجه به فیلمنامه به عنوان یکی از ارکان مهم پویایی و حرکت رو به جلو در این ژانر سینمایی همچنین استفاده از ظرفیت اقتباس از آثار ادبی شاخص در عرصه دفاع مقدس، سبب شد در سال‌های اخیر، نگارش فیلمنامه با موضوع مقاومت، انقلاب و دفاع مقدس، بیش از پیش توسط بنیاد سینمایی فارابی حمایت شود. پیش از این نیز بنیاد سینمایی فارابی، در اولین سال دهه 90، مبتکر برپایی نخستین جشنواره تخصصی فیلمنامه‌نویسی انقلاب اسلامی بود که در ایام بزرگداشت شهادت سیدمرتضی آوینی و روز هنر انقلاب، به دبیری مسعود احمدیان برگزار شد.
کمک به حضور جهانی یکی از کارکردهای سینمای انقلاب اسلامی، مقاومت و دفاع مقدس، جهانی شدن مفهوم نگرش انقلابی است و سینمای ایران، همواره با محصولاتش با حضورهای جشنواره‌ای، اکران در سالن‌های سینما، پخش تلویزیونی، ماهواره‌ای و اینترنتی، از این فرصت بهره برده است. آثار شاخص سینمای دفاع مقدس، شاید به سلیقه گردانندگان فستیوال‌های غربی نباشند اما با تلاش‌هایی که برای معرفی این ژانر بومی توسط معاونت بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی صورت گرفته، این امکان از ژانر بومی سینمای ایران دریغ نشده است. روبان قرمز، روزهای زندگی، اشک سرما، اتوبوس شب، شب به‌خیر فرمانده، شب واقعه، طبل بزرگ زیر پای چپ، کنار رودخانه، گیلانه، مرزی برای زندگی، اوینار، باد و مه، ترکش‌های صلح، تا آمدن احمد، حکایت عاشقی، ملکه و دلتنگی‌های عاشقانه از جمله فیلم‌هایی بوده‌اند که در این سال‌ها، حضورهای جهانی مختلفی را پشت سرگذاشته‌اند و جوایزی را برای سینمای ایران و سینمای دفاع مقدس به ارمغان آورده‌اند. در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از راهبرد مناسب در روند مذاکرات پخش فرهنگی در مجامع جهانی، امکان نمایش طیفی گسترده‌تر از این فیلم‌ها فراهم آمده است. فیلم ویلایی‌ها در 12 جشنواره و ماجرای نیمروز در 7 جشنواره خارجی طی این سال‌ها حضور داشته‌اند. تا آمدن احمد و امکان مینا از دیگر فیلم‌های موفق در حضورهای جهانی بوده‌اند. به علاوه، فیلم نفس که با مشارکت بنیاد تهیه شده بود، در جریان پخش از طریق یکی از بخش‌های فعال خصوصی، به موفقیت‌های شایان توجه بین‌المللی دست پیدا کرد و سرانجام در سال 2018 نماینده سینمای ایران در جوایز اسکار شد. پیش از نفس، فیلم میم مثل مادر (رسول ملاقلی‌پور) از آثار سینمای دفاع مقدس در سال 2007 به عنوان نماینده ایران در اسکار ارائه شده بود.
همراهی با جشنواره فیلم مقاومت طی دو دهه اخیر آثار تولیدی یا مشارکتی بنیاد سینمایی فارابی در ژانر مقاومت حضوری موفق در مهم‌ترین رویداد سینمای مقاومت و دفاع مقدس داشته است. در پانزدهمین دوره جشنواره مقاومت که در سال 97 برگزار شد، بنیاد سینمایی فارابی با 8 فیلم حضوری پررنگ را در این جشنواره تجربه کرد. در ادوار قبل از آن نیز آثار شاخص سینمای دفاع مقدس تولید شده یا مورد حمایت‌قرار گرفته در بنیاد، در جشنواره دفاع مقدس خوش درخشیدند و در مقاطعی جوایز اصلی این جشنواره مهم سینمای مقاومت در منطقه را به خود اختصاص دادند.
تعمیق ادبیات سینمای مقاومت و گفتمان سازی در این زمینه، از جمله اقداماتی بوده است که در انتشارات بنیاد سینمایی فارابی از دیرباز نسبت به آن دغدغه و دیدگاه وجود داشته و آثار مکتوب متنوعی در این زمینه منتشر شده است.
فصلنامه فارابی شماره 73 فصلنامه بنیاد سینمایی فارابی ویژه انقلاب، جنگ و مقاومت در سال 1392 منتشر شد. همچنین شماره 81 این فصلنامه در سال 1397 ویژه انقلاب و جنگ به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده و این دو شماره از جمله پرمخاطب‌ترین شماره‌های فصلنامه فارابی بوده است.
فیلم نگار ماهنامه تخصصی فیلمنامه‌نویسی فیلمنگار، مطالب ویژه متنوعی در این زمینه داشته و به طور مشخص، دو ویژه‌نامه برای سینمای دفاع مقدس منتشر کرده است: در شماره 33/34 فیلمنگار، خرداد و تیر 1384 در صفحات 87 الی 112 پرونده فیلمنامه در سینمای جنگ به چاپ رسیده است. همچنین شماره 96 فیلمنگار، مهر 1389 در صفحات 40 الی 60 پرونده‌ای با نام سینمای دفاع مقدس ارائه شده است.
کتاب‌ها کتاب‌های ابراهیم حاتمی‌کیا، فیلمساز مولف (محمدرضا روحانی)- 1377، سینمای اشراقی حقیقت در نظر شهید آوینی (محمد مددپور)- 1377، 25 سال سینمای ایران: سینمای جنگ و دفاع مقدس (مسعود فراستی)- 1382 از جمله آثار مکتوب انتشارات بنیاد سینمایی فارابی در این زمینه است و آخرین گام مهم در این زمینه را می‌توان انتشار کتاب متفاوت روایت جنگ در دل جنگ، نگاهی به مستندهای شهید سیدمرتضی آوینی (انیس دوویکتور) دانست که بهار 1399 به بازار کتاب آمد.
*س_برچسب‌ها_س*