بورس در انتظار اخبار خوب
بررسی کلی عملکرد بازار سهام در روزهای گذشته حکایت از آن دارد که شاخص کل بورس در یک وضعیت خنثی یا تعادلی به‌سر می‌برد و تردید سرمایه‌گذاران منتهی به کاهش حجم معاملات در این بازار شده است.
البته شاخص کل بورس از ابتدای هفته جاری رشد محدودی را از آن خود کرده است؛ با این وجود می‌توان این‌طور ادعا کرد که فعالان بازار همچنان رغبت چندانی به معامله ندارند. در هر حال به‌اعتقاد فعالان بازار سرمایه و تحلیلگران تداوم عرضه خودروهای پرتیراژ در بورس کالا و همچنین انتشار اخبار عرضه بلوکی سهام خودروسازان از هفته آتی مهم‌ترین سیگنال‌های این بازار هستند که می‌توانند به تداوم روند صعودی شاخص کمک کنند. با این وجود فاصله قیمتی قابل‌توجه میان نرخ دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی و همچنین ابهاماتی که پیرامون فرآیند تصویب بودجه سال آتی مطرح است، عملا پیش‌بینی وضعیت بورس در آینده را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند.
نگاهی به عملکرد بازار سهام
شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات شنبه، 12 آذر با رشد 349 واحدی همراه شد و به عدد یک میلیون و 417 هزار و 720 واحد رسید و با رشد 0.02 درصدی همراه شد. شاخص هم‌وزن نیز که تا میانه‌های بازار با رشد همراه بود، با افت 97 واحدی به 413 هزار و 19 واحد رسید. روند رو به رشد بهای شاخص در روز 13 آذر نیز ادامه یافت. شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات این روز با رشد 139 واحدی همراه شد و به یک میلیون و 417 هزار و 859 واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز رشد 1095 واحدی را از آن خود کرد و در ارتفاع 414 هزار و 114 واحد ایستاد.
روند صعودی شاخص کل در میانه هفته جاری ادامه نیافت و شاهد افت نزدیک 4 هزار واحدی شاخص کل بودیم؛ به این ترتیب این شاخص در ارتفاع یک میلیون و 413 هزار واحدی متوقف شد.
کاهش حجم معاملات و نگرانی از بازگشت به مسیر نزولی
امید پورمحمود، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: نگاه کلی به عملکرد بورس حکایت از آن دارد که باوجود فرازوفرودهای بازار سرمایه در هفته‌های اخیر، مسیر رو به رشد این بازار ادامه‌دار است. با این وجود حجم معاملات در این بازار رو به کاهش است. کاهش حجم معاملات سهام حکایت از توان پایین خریداران در بازار دارد و تا حدودی نگران‌کننده است؛ به این ترتیب ریسک معاملات بازار سهام افزایش می‌یابد.
وی افزود: البته انتشار اخبار مثبت و امیدوارکننده زمینه تداوم مسیر صعودی شاخص و همچنین رشد حجم معاملات در این بازار را فراهم می‌کند. چنانچه سطح مقاومت یک میلیون و 420 هزار واحدی شاخص کل شکسته شود، می‌توان به بهبود حجم معاملات نیز امید داشت.
پورمحمود با اشاره به عرضه خودروهای پرتیراژ در بورس کالا اظهار کرد: رئیس سازمان بورس در روزهای گذشته اعلام کرد همه خودروهای پرتیراژ قابلیت عرضه در بورس کالا را دارند. شرکت‌های خودروساز کشور در سال‌های گذشته با زیان انباشته قابل‌توجهی روبه‌رو بوده‌اند و عرضه محصولات تولیدشده توسط این شرکت‌ها در بورس کالا می‌تواند به جبران بخشی از زیان این شرکت‌ها منتهی شود. بااین‌وجود هنوز فقط بخش محدودی از خودروهای تولیدشده در صنعت خودروسازی کشور، از طریق بورس کالا عرضه می‌شود و تاثیر آن بر بهبود سودآوری صنایع اندک است. چنانچه بخش عمده محصولات خودروسازان از طریق بورس کالا عرضه شود، بخش بزرگی از زیان خودروسازان کشور، جبران خواهد شد.
فاصله قیمتی دلار نیمایی و آزاد، بهضرر صنایع
این کارشناس بازار سرمایه گفت: در طول ماه‌های اخیر شاهد رشد قابل‌توجه بهای دلار در بازار آزاد بوده‌ایم و همزمان نرخ دلار نیمایی نیز رشد داشته است. بااین‌وجود همچنان فاصله قیمتی دلار نیمایی و دلار آزاد قابل‌توجه برآورد می‌شود که همین موضوع مانع سودآوری کافی صنایع صادراتی حاضر در بازار سرمایه است.
وی افزود: عدم تطبیق میان بهای دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی چالش بزرگی است که از سیاست‌های اقتصادی دولت نشأت می‌گیرد و منتهی به ضرر تولیدکنندگان می‌شود. در واقع سود حاصل از روند رو به رشد دلار به جیب واردکنندگان می‌رود و تولیدکنندگان و صادرکنندگان از آن بی‌نصیب می‌مانند. چنانچه این مسیر اصلاح شود شاهد بهبود سودآوری و به‌دنبال آن تولید در بخش‌های مختلف صنعتی و اقتصادی کشور خواهیم بود.
وی گفت: البته قیمت دلار نیمایی نیز با تاخیر خود را با بهای دلار در بازار آزاد منطبق می‌کند، اما این تاخیر در نهایت به ضرر اقتصاد کشور خواهد بود.
پورمحمود ادامه داد: روند رو به رشد بهای ارز در بازار آزاد به‌منزله افزایش سطح انتظارات تورمی در اقتصاد کشور است؛ بنابراین در شرایطی که قیمت دلار در بازار آزاد بالاتر از 35 هزار تومان تثبیت شده، انتظارات تورمی نیز در میان مردم و فعالان بازار سرمایه تثبیت شده است؛ از همین رو باید منتظر آثار مثبت این تورم بر عملکرد و ارتقای سطح فروش شرکت‌های بورسی باشیم.
وی گفت: از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که سیگنال‌های مثبتی به بورس تزریق می‌شود؛ با این وجود باتوجه به شرایط نامتعادل اقتصاد کشور، سرمایه‌ها ترجیح می‌دهند جذب سایر بازارهای موازی و کم‌ریسک همچون طلا و مسکن شوند.
پورمحمود با اشاره به اثرگذاری لایحه بودجه بر عملکرد صنایع بورسی و سودآوری شاخص افزود: لایحه بودجه سند مالی دولت برای یک سال است. فاکتورهای مختلفی همچون قیمت نفت، گاز، سوخت مصرفی صنایع، قیمت دلار و.... در جریان تصویب بودجه تعیین‌تکلیف می‌شوند که بر عملکرد صنایع بورسی کشور اثرگذار هستند. با این وجود عموما فرآیند تصویب بودجه کشور دارای فرازوفرودهای زیادی است که بر عملکرد صنایع تاثیر منفی قابل‌توجهی می‌گذارد. علاوه بر این نبود ثبات رویه در تعیین قیمت انرژی و سایر شاخص‌های یادشده چالش بزرگ دیگری است که عملا امکان برنامه‌ریزی را از صنایع سلب می‌کند. در چنین شرایطی برنامه‌ریزی صنایع برای آینده با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شود.
پورمحمود گفت: در حال حاضر هنوز وضعیت بودجه سال آتی و حتی شرایط تصویب آن به‌صورت کامل یا جزئی مشخص نشده است. در چنین شرایطی صنایع نمی‌توانند برای آینده خود برنامه‌ریزی کنند، این در حالی است که اگر شرایط بودجه هرچه زودتر تعیین تکلیف شود، امکانی برای تطبیق عملکرد صنایع با این سند مالی مهم دولت فراهم می‌شود.
اقتصاد، پیشران بورس
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه در ماه‌های گذشته با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده است. به‌دنبال افت ادامه‌دار بورس تهران و اعتراض فعالان بازار سرمایه، این سازمان اقدام به انتشار بسته‌ای ده‌بندی با هدف حمایت از این بازار کرد که انتشار و آغاز اجرای این بسته ده‌بندی منتهی به کاهش نگرانی میان فعالان بازار سرمایه شد. با این وجود همچنان مشکلات ساختاری بورس از جمله تداوم سیاست قیمت‌گذاری دستوری، روند رو به رشد نرخ بهره بین‌بانکی و همچنین صعود نرخ سود اوراق ادامه دارد که همین چالش‌ها در نهایت به ضرر بازار سرمایه منتهی می‌شود.
خودرو، لیدر بازار سهام
دارابی با اشاره به روند عرضه خودروهای پرتیراژ در بورس کالا گفت: از ماه‌های ابتدایی سال جاری شاهد عرضه خودرو در بورس کالا بوده‌ایم. این سازکار در نهایت به خودروهای پرتیراژ نیز رسیده که امید می‌رود بخشی از مشکلات حاکم بر عملکرد این صنایع بزرگ بورسی کشور را مرتفع کند.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: شرکت‌های بزرگ خودروسازی کشور در طول سال‌های گذشته با زیان انباشته قابل‌توجهی روبه‌رو بوده‌اند. این خودروسازان موظفند محصولات تولیدی خود را با قیمت مصوب به فروش برسانند، اما همین خودرو در بازار آزاد با بهایی به‌مراتب بالاتر خریدوفروش می‌شود و به‌دست مصرف‌کننده واقعی می‌رسد؛ در نتیجه تنها دلالان از فرآیند قیمت‌گذاری دستوری خودرو منتفع می‌شوند. حال انتظار می‌رود با اصلاح شرایط و فروش خودرو در بورس کالا، سود حاصل از فروش این محصولات در اختیار خودروسازان قرار گیرد و بخشی از زیان انباشته این صنایع مرتفع شود. از آنجا که این صنایع سهم اثرگذاری بر عملکرد بازار سرمایه دارند، با بهبود عملکرد و سودآوری آنها باید منتظر بهبود شرایط بورس نیز باشیم.
دارابی با اشاره به عرضه بلوکی سهام خودروسازان گفت: خبر عرضه بلوکی سهام خودروسازان نیز محرک بازار سرمایه در روزها و هفته‌های آتی خواهد بود. چنانچه خبرهای خوب در این بازار ادامه داشته باشد و مسیر اصلاح اقتصادی تسهیل شود، می‌توان به تداوم مسیر صعودی بازار سرمایه و جذب سرمایه حداکثری توسط این بازار امید داشت؛ به‌ویژه آنکه باید تاکید کرد بنگاهداری دولت از اساس اشتباه و به ضرر بازار سرمایه است. هرچه نقش دولت در اقتصاد محدودتر باشد، شاهد رونق اقتصادی کشور خواهیم بود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: از دولت انتظار می‌رود در مسیر برقراری امنیت، عدالت، رقابت، توسعه آموزش و بهداشت گام بردارد و اقتصاد را به مردم واگذار کند. در چنین شرایطی از یک سو شاهد بهبود وضعیت اقتصاد کشور خواهیم بود و از سوی دیگر مدیریت صنایع تسهیل می‌شود.
دارابی با اشاره به فرآیند تصویب بودجه سال 1402 گفت: به‌طور سنتی هر سال در آذر بودجه توسط دولت برای بررسی به مجلس شورای اسلامی عرضه می‌شود. بودجه سند مالی سالانه دولت است که بر عملکرد صنایع و به‌دنبال آن سودآوری این شرکت‌ها و در ادامه سودآوری بورس اثرگذار است. فاکتورهایی همچون قیمت نفت و انرژی و همچنین میزان فروش نفت در این سند مالی پیش‌بینی می‌شود.
علاوه بر این وضعیت شاخص‌های مهمی همچون نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت مصرفی صنایع در جریان تصویب بودجه مشخص می‌شود، این در حالی است که این شاخص‌ها از اثرگذاری بالایی بر عملکرد صنایع بورسی برخوردارند. البته عمر مجلس یازدهم رو به اتمام است و هنوز برنامه هفتم توسعه نیز تصویب نشده است.
در چنین شرایطی پیشنهادشده بودجه به‌صورت سه‌دوازدهم تصویب و تدوین نهایی آن به سال آتی موکول شود.
دارابی گفت: انتقادات جدی به روند بودجه‌نویسی کشور وارد است و از کلیت نظام انتظار می‌رود فکری به حال این چالش کند. کشور ما در طول سال‌های اخیر با کسری بودجه قابل‌توجه روبه‌رو بوده که عملا تورم را افزایش و تداوم فعالیت صنایع را تحت تأثیر منفی قرار داده است. علاوه بر این دولت با هدف جبران کسری بودجه قابل‌توجه خود اقدام به انجام راهکارهای جایگزین همچون فروش گسترده اوراق قرضه می‌کند که در نهایت به ضرر بازار سرمایه خواهد بود؛ بنابراین باید تاکید کرد اصلاح نظام بودجه‌نویسی کشور با هدف کاهش مصارف دولت، ضروری به‌نظر می‌رسد.
وی در ارزیابی خود از آینده بازار سهام گفت: آینده بورس وابسته به عملکرد اقتصادی دولت و سیاست‌های تیم اقتصادی است. چنانچه تصمیمات اخذشده در مجامع اقتصادی دولت، در جهت بهبود شرایط باشد، بخش بزرگی از مشکلات حاکم بر بازار سرمایه ما نیز مرتفع خواهد شد.
سخن پایانی
نبود دورنمای روشن از آینده، بزرگ‌ترین چالشی است که چشم‌انداز بازار سهام را نیز با ابهام روبه‌رو می‌کند. در چنین شرایطی و باتوجه به نبود ثبات در شرایط سیاسی و اقتصادی کشور، صاحبان سرمایه ترجیح می‌دهند در بازارهای کم‌ریسک‌تر همچون دلار، طلا و حتی مسکن سرمایه‌گذاری کنند. تداوم چالش‌های بنیادین حاکم بر عملکرد بازار سرمایه از جمله سیاست‌های پیشین اقتصادی دولت و همچنین روند رو به رشد نرخ بهره بین‌بانکی و افزایش نرخ بهره اوراق بانکی، همگی تاثیر منفی بسزایی بر عملکرد بازار سرمایه ما دارند. در چنین وضعیتی حتی باوجود انتشار اخبار مثبت اثرگذار بر عملکرد بورس تهران، ابهام، سیگنال اصلی و جهت‌ساز حاکم بر عملکرد بازار سرمایه است و از رونق معاملات در این بازار کاسته خواهد شد.