بورس در فاز تعیین انتظارات

به گزارش سرویس بورس مشرق، در نمای بزرگ‌تر، شاخص بورس طی ماه‌های گذشته عمدتا در دو کانال 3/ 1 و 4/ 1 میلیون واحدی نوسان کرده و با ثبت بازدهی کمتر از 7‌درصدی از ابتدای سال تاکنون، در قعر در جدول بازدهی بازارهای رقیب (شامل سپرده، مسکن، طلا، دلار) ایستاده است. رکود عمومی در بازار سهام در حالی ادامه دارد که به لحاظ متغیرهای تاثیرگذار بر سودآوری شرکت‌ها شامل نرخ ارز سامانه نیما و قیمت‌های جهانی تحول مهمی رقم نخورده است. سیاست پولی نسبتا انقباضی که با هدف کنترل تورم بی‌رویه در دستور کار قرار گرفته نیز کماکان انگیزه جدیدی برای خرید دارایی‌های ریسک‌پذیر فراهم نکرده است. در همین حال، نگاه‌ها به مذاکرات هفته جاری در وین دوخته شده است؛ جایی که اولین مواجهه رسمی دولت سیزدهم با موضوع مذاکرات برجام به سبب تبعات اقتصادی آن در زمینه فروش نفت و دسترسی به ذخایر و تاثیرگذاری بر نرخ ارز مورد توجه است.

دستاورد وین برای بورس

مذاکرات هسته‌ای در حالی در هفته آتی آغاز می‌شود که انتظارات برای نتیجه‌بخشی سریع آن چندان بالا نیست. در این میان، نرخ برابری ارزهای خارجی در برابر ریال احتمالا سریع‌ترین واکنش به خروجی این نشست را نشان خواهد داد. بازار سهام نیز با عنایت به همبستگی بالای رفتاری با ارز آزاد طبیعتا با یک فاز تاخیر از تحولات این حوزه تاثیر خواهد پذیرفت. باید در نظر داشت هرگونه توافق بر سر فروش نفت یا آزادسازی ذخایر می‌تواند با تاثیرگذاری سریع بر کسری بودجه 300‌هزار میلیارد تومانی، هم فشار بر دولت در جهت فروش اوراق بدهی را تعدیل و هم زمینه تک نرخی شدن و تعدیل نسبی قیمت دلار آزاد را فراهم کند. فراتر از این، خروجی مثبت یا منفی این دور از مذاکرات می‌تواند با شکل‌دهی به انتظارات سرمایه‌گذاران، زمینه تغییر آرایش سبد و ترکیب دارایی‌ها را رقم بزند. فعالان بازار سهام هم مترصد خواهند بود با جمع‌بندی نتایج مذاکرات، وزن صنایع و شرکت‌های موسوم به دلاری و غیردلاری و نیز اوراق بدهی را در سبد خود تنظیم کنند.

عارضه حرکت دسته‌جمعی سهام؟

پرسش‌هایی از این دست گاهی در فضای بازار سرمایه مطرح می‌شود که اولا چه عاملی باعث می‌شود روند بازار یک روز مثبت و روز بعد منفی باشد؟ یا اینکه چرا در شرایط صعودی یک اثر دسته‌جمعی در رشد سهام صنایع ایجاد می‌شود و در روند منفی نیز یک نزول مسری فارغ از وضعیت خاص هریک از صنایع و شرکت‌ها روی می‌دهد؟ پاسخ به هر دو سوال در درک مفهوم «ریسک سیستماتیک» ریشه دارد. در ادبیات مالی، نوعی از نااطمینانی در بازار سهام وجود دارد که سرمایه‌گذاران قادر به خنثی کردن اثر آن از طریق متنوع‌سازی سبد سهام خود نیستند چون در واقع همه پرتفولیوی بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سه ویژگی مهم این نوع ریسک عبارت از آن است که جزء ذاتی رفتار بازارهاست، قابل حذف نیست و در نهایت غیرقابل پیش‌بینی است.

از این منظر، اولا این پرسش که چرا نوسان‌های روزانه روی می‌دهد محلی از اعراب نخواهد داشت و ثانیا به دلیل رویکرد دسته‌جمعی سرمایه‌گذاران (Herd Mentality)، یک نوع تمایل فزاینده نزد افراد برای همسویی با جهت بازار در تصمیمات سرمایه‌گذاری وجود دارد. در نتیجه این روحیه، یک تمایل عمومی به حرکت قیمت سهام به صورت توده‌ای و هماهنگ ایجاد می‌شود که جلوه‌ای از همین ریسک سیستماتیک بازار است. نمونه بارز این حالت شرایطی است که در یک بازار نزولی، سهام شرکت‌های بنیادی و قوی نیز سقوط می‌کنند یا در فضای صعودی، سهام بی‌بنیاد و ضعیف تا اندازه‌ای رشد می‌کنند. شاید سخن مشهور «تروخشک باهم سوختن» عبارت مناسبی برای توصیف این نوع ریسک بازار باشد. به این ترتیب، آنچه این روزها در بورس تهران به شکل مثبت و منفی شدن‌های متناوب و حرکت توده‌وار قیمت سهام در جهت صعود و نزول مشاهده می‌شود نه‌تنها پدیده‌ای نادر و منحصر به فرد نیست بلکه در واقع مصداق وجود همان ریسک سیستماتیک است که در بازارهای سهام کاملا شایع است.

سیگنال دلار به بازارهای جهانی

در هفته گذشته، پس از مدت‌ها انتظار، رئیس‌جمهور ایالات متحده، رئیس دوره قبلی بانک مرکزی آمریکا را ابقا کرد تا سکانداری جروم اچ. پاول بر نهاد پولی بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا برای چهار سال دیگر تمدید شود. این برداشت نزد سرمایه‌گذاران وجود داشت که رویکرد او نسبت به گزینه جایگزین انقباضی‌تر خواهد بود. علاوه بر این، در جلسه انتصاب دوباره وی، هم بایدن و هم خود رئیس بانک مرکزی بر رویکرد مقابله با تورم در کوتاه‌مدت تاکید کردند. واکنش اولیه بازارها به این رویداد عبارت از رشد بهره اوراق قرضه آمریکا و تقویت ارزش دلار در برابر سبد ارزهای خارجی بود. بررسی شاخص دلار نشان می‌دهد که این متغیر به وضوح در مسیر صعودی قرار داشته و مقاومت‌های تکنیکی مهمی را پشت سر گذاشته است. از سوی دیگر، بر اساس ترتیبات موجود، با توجه به روند چرخشی رای‌دهندگان در کمیته پولی فدرال رزرو، در سال آینده نیمی از اعضای کمیته مزبور از گروه عقاب‌ها (طرفداران سیاست پولی انقباضی و افزایش بهره) خواهند بود، در حالی که در سال‌جاری تنها 3نفر از 12نفر از اعضای صاحب رای کمیته از گروه انقباضی بوده‌اند. موارد فوق از این جهت برای بورس تهران حائز اهمیت است که به طور تاریخی، ضعیف‌ترین عملکرد بازارهای کالایی (کامودیتی) در دوره‌هایی رقم خورده که ارزش دلار و نرخ بهره اوراق قرضه آمریکایی به طور همزمان رو به رشد بوده‌اند؛ شرایطی که با عنایت به جهت‌گیری سیاستگذار پولی در راستای مهار تورم احتمالا باعث حفظ فشار نسبی بر قیمت جهانی کالاها در سال آتی میلادی خواهد شد.