تاسوعای متفاوت در آلبانی

به گزارش مشرق، آلبانی، کشوری در حوزه بالکان با وسعتی بیشتر از خراسان شمالی است. کشورهای مونته نگرو، کوزوو، مقدونیه و یونان همسایه هایش را تشکیل می‌دهند. حدود 70 درصد آلبانی کوهستانی است و فقط 25 درصد کشور برای کشاورزی مناسب می‌باشد اما با این وجود نیمی از مردم کشاورز هستند. درباره فرهنگ دینی مردم آلبانی و مراسم مذهبی آن با سید احمد حسینی الست رایزن سابق فرهنگی ایران در این کشور گفتگو کرده ایم که در ادامه خواهیم خواند.

وی اظهار کرد: «کشور آلبانی حدود سه و نیم میلیون جمعیت دارد که از این تعداد حدود یک میلیون و دویست هزارنفر از آنها سیار و باقی افراد ثابت هستند. سیار به این معناست که این افراد برای دلایلی مثل کار کردن در ایام هفته به کشورهای دیگر می‌روند و آخر هفته به آلبانی برمی گردند. از بین این جمعیت نیز 80% مسلمانند و 20% مسیحی ارتودوکس و کاتولیک.

پراکندگی جمعیت مسیحی به گونه‌ایست که بیشتر جنوب کشور (سمت لبنان) زندگی می‌کنند و مسلمانان نیز در مرکز و شمال آن. از بین مسلمانان نیز حدود 60% طریقت‌های سعدیه و رفاهیه و خلوتیه و قادریه و... هستند و حدود 30% را بکتاشی‌ها تشکیل می‌دهند. مسلمانان اهل سنت اغلب دارای مذهب حنفی هستند. علمای اهل سنت هم یا در کشور ترکیه تحصیل کرده‌اند و یا در مصر.

رسومات دینی

از بین اقشار مسلمان غیر از اهالی سنت، بکتاشی‌ها از نظر اعتقادی نزدیک‌ترین اعتقادات را به تشییع دارند. چون هم 12 امام را قبول دارند و هم سه خلیفه را قبول ندارند. اما نکته جالب آنجاست که همه این فرقه‌ها و مذاهب در یک چیز اشتراک دارند: ولایت ائمه. طریقت‌ها تکیه می‌سازند و اهالی سنت به مسجد می روند. اما در اصل موضوع اختلافی ندارند.

در ایران «تکیه» معنای مکانی است که در فضای باز با داربست و چادر برزنتی و... فراهم می‌آید برای جمع شدن عزاداران که به هیات می‌آیند. اما در کشور آلبانی تکیه مکانی است که در آن برنامه‌هایی اجرا می‌کنند و مفصل‌تر از مسجد هم برنامه برگزار می‌شود. مثلاً جایی است شبیه حرم حضرت عبدالعظیم.

تاسوعا

عزاداری روز تاسوعا که عزاداری مختص حضرت عباس است در آلبانی متفاوت با ایران برگزار می شود. آلبانیایی‌ها به جای روز نهم محرم، هفته اول شهریور را برای سوگواری علمدار کربلا عزاداری می‌کنند. برای این سوگواری هم آداب خاصی دارند. حتی نام مخصوصی هم روی این مراسم گذاشته‌اند: مراسم عباسعلی!

مراسم عباسعلی

این مراسم در بین مردم شور و حال خاصی دارد. خیلی مفصل برگزار می‌شود تا حدی که فقط مسلمانان در آن مشارکت نمی کنند. مسیحی‌ها نیز جزء شرکت کنندگان هستند. مراسم عباسعلی در سلسله جبالی برگزار می‌شود که بلندترین کوه آن «تومور» نام دارد. بالای قله کوه تومور سازه‌ایست که خود اهالی آلبانی معتقدند که مقبره حضرت اباالفضل (ع) است.

آلبانیایی‌ها مدت یک هفته در این مکان، از دامنه تا قله کوه مراسم دارند. مسافتی حدود 32 کیلومتر. مسیری که خیلی‌ها آن را پیاده طی می‌کنند چون نذر دارند و برخی هم آن را با خودرو می‌گذرانند. در میانه مسیر مکانی است که آنجا را «قدمگاه حضرت عباس» می‌دانند. از یک جا به بعد هم که تقریباً اواخر مسیر است، ماشین‌رو نیست. باید همه پیاده‌روی کنند. هر ساله در مجموع حدود 11 هزار قربانی در این یک هفته در این مکان قربانی می‌شود.

در تمام مسیر سفره‌هایی می‌اندازند و از رهگذران پذیرایی می‌کنند. خرید و فروش گوسفند هم برای قربانی در این مسیر 32 کیلومتری انجام می‌شود. بخش آخر که تنها پیاده می توان طی کرد مفصل‌ترین بخش از نظر اجرای برنامه و پذیرایی است. روز آخر در کاملترین بخش برنامه، مهمانان ویژه‌ای حضور دارند. از سفرای کشورهای دیگر گرفته تا شخصیت‌های کشوری و لشگری‌شان و علمای دینی و ملی. «بابامندی» که رهبر طریقت‌هاست همراه رئیس جمهوری کشور در این مراسم سخنرانی دارند. مراسم همراه با شعرخوانی شعرای قدیمی و محلی که در آن دور هم حلقه می‌زنند ادامه می‌یابد و با هوهو کردن همراه می‌شود. حتی برنامه‌هایی شبیه رقص‌ها عرفانی و سماع دارند.

تربت عباس

قله کوه یک عمارت کوچک است با گنبدی سبز. دلیل این‌که اینجا را مقبره حضرت عباس می‌دانند این است که در سال‌های دور، شاید حدود 400-500 سال گذشته، یکی از بزرگان دینی‌شان که «بابا» خطابش می‌کنند به سفر کربلا می رود و از آنجا تربت کربلا را با خود سوغات می‌آورد. نقل است که بعد از دفن کردن آن تربت در این مکان، اهالی اینجا را، متبرک می‌دانند و از آن به بعد جایگاه مذکور را ساختند و برای عزاداری به این نقطه می‌آیند.

عاشورا

روز دهم محرم در آلبانی تعطیل رسمی است. برای بزرگداشت امام حسین (ع) دو مراسم دارند که یکی در روز دهم محرم و دیگری مراسمی است با نام «سلطان نوروز» برگزار می‌شود.

در روز عاشورا مردم نذری خاصی دارند که «آشور» نام دارد. آشور غذایی است شبیه حلیم که مختص صبح عاشوراست و اغلب در در تکیه‌ها و بعضاً در منازل طبخ می‌شود که در بین همسایه‌ها پخش می‌شود. مهم‌ترین نکته آشور این است که از شب بار می‌گذارند تا صبح آماده می‌شود. در مراسم این روز «بابا» از امام حسین (ع) حرف می‌زند و از مقتل امام می‌خواند. موسیقی دارند و رقص سماع. اکثر تکیه‌ها ناهار هم می‌دهند. از اشعار شیخ محمد فضولی می خوانند و ارکان نامه که از کتب نویسندگان آلبانی است.