تاکسیرانی، ایران خودرو یا صندوق امید؛ کدام‌یک نوسازی تاکسی‌های فرسوده را قفل کرده‌اند؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در بسیاری از شهرهای دنیا «تاکسی» یک وسیله لوکس به شمار می‌آید اما کارکرد آن در کشور ما متفاوت است و در بسیاری از شهرهای ایران، تاکسی نقش قابل توجهی در سفرهای روزانه شهروندان دارد.

در شرایطی که نیویورک 12 هزار و 800 دستگاه تاکسی و شانگهای با 20 میلیون جمعیت ساکن فقط 60 هزار تاکسی دارد، در کلانشهر تهران حدود 80 هزار تاکسی وجود دارد که طبق آمار روزانه حدود 4 میلیون نفر سفرهای درون شهری خود را با تاکسی انجام می‌دهند.

با توجه به سهم قابل توجه تاکسی‌ها در جابه‌جایی مسافر و به‌تبع آن آلودگی هوا، ضرورت توجه و رسیدگی به وضعیت تاکسی‌ها دو چندان می‌شود ولی متأسفانه یکی از مشکلات این ناوگان، فرسودگی تاکسی‌هاست.

در این راستا سال‌هاست مسئولان مربوطه در تلاش هستند چهره شهر را با نوسازی تاکسی‌های فرسوده تغییر دهند، اما فرسوده شدن تاکسی‌ها از روند نوسازی پیشی گرفته، این در حالی است که اوایل سال جاری معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران اعلام کرد، در صورت ثبات قیمت‌ها، تا پایان سال 15 هزار تاکسی نوسازی خواهند شد اما شرایط موجود حاکی از این است که وعده آقای معاون محقق نخواهد شد؛ برای بررسی علت روند کند نوسازی تاکسی‌ها با سیدعلی محتشمی‌پور معاون فنی و بهره‌برداری سازمان تاکسیرانی شهر تهران به گفت وگو پرداختیم که مشروح آن تقدیم مخاطبان تسنیم می‌شود:

تسنیم: روند نوسازی تاکسی‌های فرسوده با کندی بسیاری مواجه است، دلیل بروز این وضعیت چیست؟

در ناوگان تاکسیرانی با انباشتگی 50 درصدی ناوگان فرسوده بالغ بر 40 هزار دستگاه مواجه هستیم، از این رو بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در سال 99، باید بر مبنای تحلیل درآمد و هزینه تاکسیران، بسته‌های حمایتی و تشویقی تعریف می‌کردیم تا توان اقتصادی راننده‌ها برای نوسازی تاکسی فرسوده افزایش یابد؛ بر این اساس تفاهم‌نامه تسهیلات 90 میلیون تومانی برای 10 هزار تاکسی فرسوده بین سازمان برنامه و بودجه، صندوق کارآفرینی و شهرداری تهران امضا و در اسفند 99 ابلاغ شد.

بر مبنای قیمت تاکسی و تحلیل درآمدی که از راننده‌ها داشتیم بسته حمایتی به صورت وام تعریف کردیم؛ مسلم است که وقتی برای یک پروژه برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تعریف می‌شود، یکی از پایه‌های اصلی آن، زمان اجرای طرح است. از سال گذشته هدف‌گذاری و زمان‌بندی انجام کار 12 ماهه بود اما متأسفانه شرکت ایران‌خودرو در 3 ماه ابتدای سال، صدور پیش فاکتور را کاملا متوقف کرد زیرا به دنبال افزایش قیمت بود و گفت تا از مراجع ذیربط مجوز افزایش قیمت نگیرد پیش فاکتور صادر نمی‌کند.

عملا با این اقدام، یک چهارم زمان عملیاتی را از دست دادیم؛ این در حالی است که شرکت ایران خودرو، صدور پیش فاکتور را از دهم هر ماه عملیاتی و پیش از آن از صدورپیش فاکتور جلوگیری می‌کند؛ صدور پیش فاکتورها نیز تا پایان ماه مهلت دارد بنابراین مجموعا 20 روز در ماه به این کار اختصاص می‌یابد و در ماه‌های دیگر سال هم یک سوم زمان عملیاتی را غیر از تعطیلات رسمی از دست می‌دهیم.

این‌ها مسائلی است که در تحلیل وضعیت نوسازی مغفول می‌ماند و آقایان در مقام پاسخگویی، توجهی به این مسئله ندارند. ما نوسازی 10 هزار تاکسی را هدف‌گذاری کرده‌ایم اما تاکنون 3 هزار تاکسی نوسازی شده است زیرا زمان عملیاتی مفید ما از دست رفت. علاوه بر این، از 15 مهر ماه، باز هم صدور پیش فاکتور توسط ایران‌خودرو متوقف شده است بنابراین مجموعا بیش از 4 ماه فرصت را از دست داده‌ایم.

تسنیم: در سه ماه نخست سال که صدور پیش‌فاکتور متوقف شد، قیمت خودرو چه میزان افزایش یافت؟

در 6 ماهه نخست سال 99 قیمت کارخانه سمند 94 میلیون و 800 هزار تومان بوده که در نیمه دوم به 120 میلیون تومان رسید. پژو هم نیمه نخست سال 99 قیمت 88 میلیون و 600 بوده که به 108 میلیون تومان رسیده است؛ در 3 ماه نخست سال جاری نیز با افزایش صورت گرفته، قیمت سمند به 136 و پژو به 121 میلیون تومان رسید.

تسنیم: در تعلل جدید برای صدور پیش‌فاکتور هم هدف افزایش قیمت بود؟

بله البته این موضوع هفته گذشته با ورود آقای رئیسی ملغی شد؛ صدور پیش‌فاکتور را از نیمه اول مهرماه متوقف کردند که افزایش قیمت دهند اما هفته گذشته با ورود رئیس جمهور منتفی شد زیرا مصوبات ستاد تنظیم بازار را نداشت. پس موضوع اول در عدم تحقق نوسازی تاکسی در تهران علی‌رغم ادعاهای صورت گرفته، زمان انجام کار است.

اینجاست که فاکتور دوم تعیین کننده در روند نوسازی خود را نشان می دهد؛ جالب است آقایان در پاسخ به مطالبات تاکسیرانی درباره تسهیل فرآیند نوسازی می‌گویند ما خودرو برای تحویل داریم اما از سمت تاکسیرانی کسی معرفی نمی‌شود.

مسئله بعدی در تکمیل نکته اول (که به موضوع زمان‌بندی اشاره کردم)، عامل قیمت است؛ ما شاهد افزایش قیمت طی یک سال هستیم و قیمت از 95 به 136 میلیون می‌رسد یعنی حدود 50 میلیون افزایش، آن وقت می‌گویند چرا تقاضا نمی‌شود و عرضه کم است!

تسنیم: در فرصت 20 روزه ایران‌خودرو چند پیش‌فاکتور صادر می‌شود؟

فرایند صدور پیش فاکتور یک روزه است و از ابتدای سال تاکنون شرکت ایران خودرو برای پیش فاکتور 2794 برگه صادر کرده است که این تعداد پیش فاکتور در بازه زمانی 4 ماهه‌ای بود که توضیح دادم. از نیمه مهرماه تاکنون نیز صدور پیش فاکتور متوقف شده است.

تسنیم: پیش از این، طرح «کلید به کلید» که بر اساس آن تاکسیران خودروی فرسوده خود را تحویل می‌داد و خودروی جدید تحویل می‌گرفت اجرا می‌شد، در حال حاضر با این روند تاکسیران‌هایی هستند که خودروی خود را تحویل داده باشند اما هنوز در انتظار دریافت خودروی جدید باشند؟

هنوز طرح کلید به کلید برقرار است و تا زمانی که خودروی جایگزین فرد در نمایندگی ایران خودرو آماده تحویل شود، اساسا رانندگان تهرانی نیاز به اسقاط خودروی قبلی ندارند زیرا اساس طرح این است که فرایند نوسازی در بانک و خودروسازی طی می‌شود و زمانی که خودرو آماده تحویل شد، راننده را به مراکز اسقاط معرفی می‌کنیم.

تسنیم: اما برخی تاکسیران‌ها مدعی هستند خودرو را تحویل داده‌اند و بعد از چند ماه هنوز تحویل نگرفته‌اند.

فرایند اسقاط و تحویل خودرو یک روزه است اما این دسته از تاکسیران‌ها که خودروهایشان قابل حرکت نیست و برای نوسازی مراجعه می‌کنند زمانی که برای تشکیل پرونده اقدام می‌کنند را تا زمان تحویل خودرو مدنظر قرار می‌دهند و خودرو تا زمان تحویل تاکسی جدید در اختیار آنها باقی می‌ماند.

مراحل تشکیل پرونده و تحویل خودروی جایگزین در سال 98، طی دو هفته انجام می‌شد اما در سال 99 بعد از شیوع کرونا و تغییر رویه‌ها در فرایند شماره‌گذاری و انتقال خودروها از شهرستان به تهران برای تحویل به رانندگان، تبدیل به 45 تا 50 روز شد. در حال حاضر همین فرایند 50 روزه برای خودروهای سمند به 3 ماه رسیده است.

این در حالی است که تا سال 98 کل فرآیند تولید و شماره‌گذاری خودرو همزمان انجام می‌شد، یعنی از زمان تخصیص شاسی و شماره موتور به کد ملی متقاضی، همزمان تعریف پلاک در شماره‌گذاری برای شخص متقاضی آغاز می‌شد بنابراین خودرو که به دست نمایندگی می‌رسید، پلاک تاکسی هم به دست نمایندگی می‌رسید و بعد از نصب، متقاضی از سوی نمایندگی برای تحویل خودرو دعوت می‌شد.

اما خودروی تاکسی سمند و پژو در تبریز و مشهد تولید و بعد از یک بازه زمانی به تهران منتقل می‌شود و همین بازه زمانی 2 هفته به طول می‌انجامد؛ در گذشته زمان انتقال تاکسی از شهرستان به تهران، پلاک هم آماده می‌شد، اما با تغییر رویه‌ای که صورت گرفت، خودرو تا زمانی که پلاک ثبت نشده حق انتقال بین شهری ندارد بنابراین فرآینده شماره‌گذاری به بعد از فرآیند تولید مؤکول شد، یعنی خودرو تا زمانی که وارد انبار نشده، پلاک تعریف نمی‌شود و تا زمانی که پلاک به تبریز و مشهد نرسیده، حق انتقال به تهران را ندارد.

متأسفانه نهادهای مربوطه پیگیر تسریع این روند نیستند و سازمان تاکسیرانی در این مسیر اختیاری ندارد چراکه طبق قانون و مصوبه هیئت وزیران، ساماندهی و تسهیل نوسازی حمل و نقل عمومی برعهده سازمان شهرداری‌هاست و بخش تاکسی به اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور محول شده است.

بنده از طریق این تریبون از اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور استدعا دارم درخصوص فرآیندهایی که زمان تحویل را طولانی و رانندگان را متضرر می‌کند ورود کند.

نکته مهم دیگر این است که ما اصلا قرارداد تأمین خودرو با ایران خودرو نداریم، همه تاکسیرانی‌های کشور ذیل قراردادی که اتحادیه کشوری با ایران خودرو منعقد کرده، نوسازی را پیش می‌برند. اگر بخواهیم با ایران خودرو مذاکره کنیم، با ما تعامل دارند اما به راحتی می‌توانند بگویند که ما اصلا با شما قراردادی نداریم و طرف قرارداد ما اتحادیه کشوری است.

تسنیم: موضوع دیگر در روند نوسازی تاکسی‌ها به تأمین منابع و صندوق کارآفرینی امید مربوط می‌شود، در این بخش چه مشکلاتی وجود دارد؟

روش نوسازی ما در تهران یا مبتنی بر خرید تاکسی به صورت نقدی توسط رانندگان و یا مبتنی بر تسهیلات بانکی است. در حال حاضر از 3 هزار دستگاهی که نوسازی شده 730 دستگاه تاکسی از محل خرید نقدی مالکین تاکسی‌های فرسوده بوده است، یعنی یک چهارم نوسازی خرید نقدی و باقی آن خرید مبتنی بر تسهیلات بوده است.

طبق قوانین توسعه حمل و نقل و هوای پاک، دولت، متشکل از وزارتخانه‌های کشور، صمت و اقتصاد، مکلف به ارائه تسهیلات برای نوسازی حمل و نقل با بارپرداخت 10 ساله قرض‌الحسنه شده‌اند؛ از سال 86 که قانون توسعه حمل و نقل و از سال 96 که قانون هوای پاک مصوب شده، تاکنون تنها موردی که شاهد بودیم شهرداری تهران با کمک سازمان برنامه و بودجه تسهیلات گذاشته، همین تفاهم‌نامه با صندوق کارآفرینی در سال جاری بوده است؛ پیش از این فقط یک مورد در سال 95 وزارت کشور برابر تکالیفش، طرح ملی نوسازی تاکسی‌های کشور را راه‌اندازی کرد که بر اساس آن بانک‌های عامل تسهیلات دادند و نوسازی تاکسی‌ها پا گرفت بنابراین تجربه دیگری برای نوسازی با ارائه تسهیلات نداریم.

در حال حاضر برابر تفاهم‌نامه‌ای که داریم، شهرداری تهران موظف به تأمین 150 میلیارد تومان بودجه، سازمان برنامه و بودجه 150 میلیارد تومان و صندوق کارآفرینی امید هم 600 میلیارد منابع مالی شده‌اند تا 10 هزار فقره وام 90 میلیون تومانی به متقاضیان نوسازی تاکسی تخصیص یابد؛ بر این اساس سازمان برنامه از ابتدای سال تاکنون، 30 میلیارد تومان و شهرداری تهران 30 میلیارد تومان تأمین کرد و صندوق امید هم باید تاکنون 120 میلیارد تومان به امر اختصاص دهد تا بتوان 2 هزاز فقره وام پرداخت شود اما تاکنون 1296 فقره وام بیشتر توسط صندوق کارسازی نشده است و بقیه بودجه در اختیار صندوق است.

نکته بعدی در این خصوص این است که سازمان تاکسیرانی می تواند بگوید طبق این تفاهم‌نامه، صرفا مسئولیت معرفی رانندگان واجد شرایط برای اخذ وام است و کاری دیگر نمی‌تواند انجام دهد در واقع می‌تواند خیلی راحت خودش را کنار بکشد و بگوید مسئولیت من نیست اما از ابتدای سال تاکنون برای اینکه کار رانندگان تسریع و نوسازی زودتر انجام شود، فرآیند تشکیل پرونده بانکی را هم در سازمان تاکسیرانی برعهده گرفتیم تا کمکی به صندوق کارافرینی کنیم.

متأسفانه در حال حاضر و همین حالا 2 هزار و 500 نفر از رانندگان، سهم‌شان در نوسازی که شامل مابه‌التفاوت مبلغ وام با قیمت خودرو می‌شود را به حساب صندوق واریز کرده‌ند اما توسط صندوق برای تکمیل پروند و امور ضمانت به ایران خودرو معرفی نشده‌اند.

در واقع 2500 نفر حدود 2 ماه است که به طور متوسط نفری 40 میلیون تومان به صندوق واریز کرده‌اند اما صندوق به طور متوسط روزانه حدود 15 نفر را آن هم فقط در حوزه‌ای که ما در تاکسیرانی راه انداخته‌ایم، فراخوان و تشکیل پرونده می‌کند، یعنی حتی این فرایند بانکی که باید در شعب صندوق کارآفرینی عملیاتی شود، علیرغم همه پیگیری‌های صورت گرفته، در شعب انجام نمی‌شود.

تسنیم: پاسخ مسئولان صندوق درباره پیگیری‌های سازمان چیست؟

ابتدا می‌گفتند به خاطر شرایط کرونا این مشکل پیش آمده و در شعب محدودیت داریم، این در حالی است که ما بارها به صندوق گفته‌ایم طبق توافق صورت گرفته شما متعهد به پرداخت 10 هزار فقره وام شده‌اید، طبق زمان‌بندی باید تمهیدات لازم را انجام می‌دادید، شعب را درگیر می‌کردید و مشخص می‌کردید روزانه چند پرونده تکمیل می‌شود، وقتی قرار است روزانه 10 الی 15 پرونده تشکیل شود نشان می‌دهد نهایتا تا پایان سال 1500 پرونده تکمیل خواهد شد!

این گلوگاه اصلی ماست و متأسفانه سازمان تاکسیرانی در یک لوپ منفی بین خودروساز و صندوق کارآفرینی قرار گرفته است؛ به صندوق کارآفرینی می‌گوییم چرا پرونده را برای خودروساز نمی‌فرستید، می‌گویند ایران خودرو پیش فاکتور نفرستاده است؛ از ایران خودرو سؤال می‌کنیم چرا صدور پیش‌فاکتور را متوقف می‌کنید، می‌گویند پشت صف، 700 پرونده بیشتر نیست و شما کسی را به ما معرفی نمی‌کنید!

من نسبت به مصاحبه اخیر آقای مقیمی که از قشر تاکسیران‌ها شناخت دارند، انتقاد دارم؛ وی اعلام کرد که ما در انبارهایمان تاکسی داریم اما تقاضایی از سمت تاکسیرانی وجود ندارد! این در حالی است که صندوق امید و ایران‌خودرو ما را در تنگنا قرار داده‌اند و ما باید پاسخگو باشیم. کسی نمی‌گوید چرا ایران خودرو 4 ماه از 8 ماه گذشته پیش فاکتور را متوقف کرده بود، شما به عنوان یک کارشناس اقتصادی وقتی میخواهید عارضه‌یابی کنید باید همه فاکتورهای اثرگذار را بررسی کنید.

تقاضای تاکسی متأثر از عوامل مشخص و بزرگترین فاکتور، ریسک سرمایه‌گذاری است، من به عنوان یک راننده تاکسی که آورده‌ام را باید سر سفره بیاورم می‌بینم اگر پولم را برای تسهیلات بگذارم، معلوم نیست ایران خودرو افزایش قیمت بدهد یا خیر، هر ماه هم در بوق افزایش قیمت دمیده می‌شود، در این شرایط معلوم است اگر سرمایه‌دار هم باشد، چنین ریسکی را نمی‌پذیرد که پول خود را در حساب صندوق کارآفرینی امید ذخیره کند در حالی که معلوم نیست قیمت تمام شده هنگام صدور فاکتور چقدر است.

همه مواردی که مطرح کردم دغدغه‌های رانندگان تاکسی است؛ از مسئولان استدعا دارم آرامش روانی را به رانندگان و مالکین تاکسی‌های فرسوده بازگردانند و تضمین بدهند که قیمت افزایش پیدا نمی کند.

امیدوارم در مقام پاسخ یکدیگر برنیاییم؛ هروقت از ابتدای سال دراین باره صحبت شده، به صورت پینگ پنگی توپ به زمین دیگری افتاده است در حال حاضر هم چنین هدفی نداریم و می‌خواهیم این مشکل حل شود. ای کاش نهادهایی که باید پاسخگو و پیگیر باشند هم وسط بیایند و مسائل را یک بار دیگر مررو و راهکارها را بازبینی کننن. بد نیست اتحادیه تاکسیرانی هم از نهادهای مربوطه خواستار حل و فصل سریع این مشکلات شود.