تحولات تازه در مناسبات ایران و آمریکا / تنش ها میان تهران و واشنگتن بیشتر می شود؟

همشهری‌نوشت: گمانه‌زنی‌ها درباره مناسبات تهران - واشنگتن در شرایطی است که دو کشور در شرایط تغییر دولت قرار دارند؛ موضوعی که به رایزنی‌ها درباره نحوه تعامل دوطرف به‌منظور حل و فصل پرونده‌های روی‌میز شدت بخشیده‌است.

اگرچه به‌دنبال مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، برخی رسانه‌های آمریکایی عنوان کردند که پزشکیان می‌تواند بر لحن کلی سیاست داخلی و خارجی ایران تأثیر بگذارد، اما دولت آمریکا همچنان بر ادامه رویکردهای خصمانه خود در قبال تهران اصرار دارد.

براین اساس هم بود که وزارت امور خارجه آمریکا در نخستین واکنش به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، ضمن تکرار اظهارات مداخله‌جویانه و مسبوق به سابقه خود درباره انتخابات، تاکید کرد که نتیجه انتخابات تاثیر قابل‌توجهی در رویکرد آمریکا به ایران ندارد.

دراین میان اما، به‌گفته ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه، کانال‌های دیپلماتیک به روش‌های مختلف میان ایران و آمریکا همچنان باز است و دوطرف گفت‌وگوهای غیرمستقیم نیز انجام داده‌اند. در چنین شرایطی چشم‌انداز چگونگی پیشبرد تحولات میان تهران و وانشگتن، آن‌هم با توجه به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در دو کشور، توجه محافل سیاسی - رسانه‌ای را به خود جلب کرده‌است.

روند سیاست‌گذاری‌های کلان

یک کارشناس ارشد مسائل آمریکا با اشاره به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، گفت: براساس قانون، همه آنچه در حوزه سیاست‌خارجی اتخاذ می‌شود در اختیار رئیس دولت نیست و سیاست‌های کلان نظام، نقشه راه دولت در عرصه سیاست‌خارجی را ترسیم کرده‌است.

امیرعلی ابوالفتح با بیان اینکه موضوع‌هایی مانند روابط ایران و آمریکا، برنامه هسته‌ای، فعالیت‌های دفاعی - موشکی و... عمدتا در چارچوب سیاست‌های کلان نظام ریل‌گذاری شده‌است، افزود: مناسبات ایران و آمریکا از جمله موضوع‌هایی است که تصمیم‌سازی درباره آن در ساختار تصمیم‌گیری با مشارکت دولت و سایر نهادهای مسئول دراین حوزه انجام می‌شود؛ یعنی دولت تنها تصیم‌گیر دراین عرصه نیست.

وی ادامه داد: با توجه به مسائل پیش‌گفته، تغییر دولت‌ها تحول بنیادینی در سیاست‌گذاری‌های کلان ایجاد نمی‌کند. اگرچه در تکنیک‌های مذاکراتی و رفت‌وآمدها و موضوع‌هایی از این دست، ممکن است تغییراتی ایجاد شود، اما در سطح کلان سیاست‌گذاری تغییری به‌وجود نمی‌آید.

چشم‌انداز مناسبات در کوتاه‌مدت

این کارشناس ارشد مسائل آمریکا اظهارکرد: ازسوی دیگر باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که در مناسبات ایران و آمریکا، همه‌چیز مربوط به ایران نیست و تصمیم‌سازی‌های طرف مقابل متغیری محوری به‌شمار می‌رود. این آمریکاست که ایران را تحریم کرده و باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد تحریم‌ها «رفع»، «تعلیق» یا «تشدید» کند؛ موضوعی که روند تحولات پیش رو را مشخص خواهد کرد.

ابوالفتح با بیان اینکه ما همواره شاهد نوعی پیوستگی در سیاست‌های کلان آمریکا در قبال ایران بوده‌ایم، گفت: با توجه به تحولات داخلی آمریکا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 2024، در شرایطی قرار داریم که همچنان مشخص نیست دولت آینده آمریکا «دولت دوم بایدن» خواهد بود یا «دولت دوم ترامپ».

وی با اشاره به اینکه در شرایط کنونی نوعی عدم‌قطعیت نسبت به چشم‌انداز مناسبات تهران - واشنگتن وجود دارد، ادامه داد: نکته اینجاست که به‌نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شاهد «کاهش تنش‌ها» میان دوطرف نخواهیم بود. ازسوی دیگر معتقدم شاهد «افزایش تنش‌ها» طی چند ماه آینده نیز نخواهیم بود.

حرکت در مسیر مدیریت تنش‌ها

این کارشناس ارشد مسائل آمریکا با تاکید بر اینکه معتقدم ایران و آمریکا به افزایش تنش‌ها علاقه‌مند نیستند، اظهارکرد: به‌نظر می‌رسد دوطرف در مسیر مدیریت تنش‌ها حرکت خواهند کرد؛ رویکردی که نه وضعیت مناسبات را وخیم خواهد کرد و نه کاهش مشکلات فی‌مابین را به به‌دنبال خواهد داشت.

ابوالفتح افزود: نکته مهم اینجاست که برای گمانه‌زنی درباره روند مناسبات پیش رو دراین حوزه، نخست باید در انتظار استقرار دولت جدید، هم در ایران و هم در آمریکا باشیم. پس از استقرار دولت، تعیین تیم سیاسی - امنیتی دولت‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی تصریح کرد: باید در نظر داشت حتی اگر دولت بایدن در قدرت بماند، ایجاد تغییراتی در تیم سیاسی - امنیتی کاخ‌سفید چندان دور از انتظار نیست. بنابراین تا زمانی که تیم‌های سیاسی - امنیتی دولت‌های جدید ایران و آمریکا تثبیت نشوند، نمی‌توان چشم‌انداز روشنی از روند مناسبات به دست داد.