تقدیر از روزنامه‌نگاران در «گزارش برتر سال»

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، همزمان با برگزاری آیین گرامی‌داشت روز خبرنگار، برگزیدگان اولین رویداد برترین گزارش سال هم در محل انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران برگزار شد.

حضور اساتید صاحب نام حوزه روزنامه‌نگاری یکی دیگر از نکات قوت این مراسم بود تا در کنار سخنرانی‌های معمول، درس‌های بزرگی هم به روزنامه نگاران جوان گوشزد شود.

شکرخواه: خبرزدگی افت پیش‌روی رسانه‌ها

یونس شکرخواه از جمله این اساتید بود، او با ابراز خرسندی از برگزاری اولین رویداد برترین گزارش سال، گزارش‌نویسی و یادداشت را دو ژانر نجات‌دهنده رسانه‌های امروز برشمرد و گفت: «در دنیای رسانه امروز که سرعت اطلاع‌رسانی حرف اول را می‌زند، تقویت حوزه گزارش‌نویسی و یادداشت با رعایت مفاهیم پایه‌ای فارغ از هر نوع احساسی و مبتنی بر یک منطق استوار باید در دستور کار فعالان حوزه رسانه قرار بگیرد.»

این استاد عرصه روزنامه نگاری در ادامه از خبرزدگی به عنوان افت پیش‌روی رسانه ها یاد کرد و گفت: «در دنیایی که مردم از طریق شبکه‌های مجازی به سرعت نور درجریان آخرین اخبار ووقایع قرار می گیرند، روزنامه نگاران باید تعقیب و تحلیل اخبار در قالب گزارش‌های تولیدی، اطلاع‌رسانی جامع و کاملی را در جامعه داشته باشند و اجازه ندهند با تعقیب شیوه‌های اطلاع‌رسانی سه دهه گذشته از دنیای اطلاع‌رسانی امروز عقب بمانند.»

این روزنامه نگار پیشکسوت با انتقاد از تقلیل برخی مفاهیم در جامعه روزنامه نگاری اظهار کرد: «ما امروز با تقلیل مفهوم ارتباطات به عنوان رسانه و بدتر از آن تقلیل مفهوم رسانه به روزنامه نگاری و در نهایت تقلیل مفهوم روزنامه نگاری روبرو هستیم و این اتفاق زنگ خطر بزرگی است که رسانه‌های ما را به سمت بیراهه می‌برد. رسانه‌های امروز نیاز دارند با تقویت حوزه گزارش‌نویسی و یادداشت‌نویسی گام‌های جدی و اساسی در جهت اطلاع‌رسانی بردارند.»

شکرخواه با اشاره به حضور یادداشت نویسان بزرگ و صاحب نامی چون محسن عبدی در عرصه رسانه از خبرنگاران جوان خواست با الگو گیری از این اساتید به تقویت بنیه یادداشت نویسی رسانه ها بپردازند.

شکرخواه ادامه داد: «خوشبختانه ما امروز با گزارش‌نویسان توصیفی خوبی در جامعه روزنامه‌نگاران روبرو هستیم که گزارش‌های مکانی خوبی ارائه می‌کنند و نیاز داریم این تعداد در رسانه‌ها افزایش یابد.»

به گفته او گزارش‌ها باید مبتنی بر یک مسئله‌یابی باشد و بی طرفی در آن مشهود باشد: «روای یک گزارش باید با روایتی محکم و چند وجهی مسیر اصلی گزارش را در پیش گیرد. ضمن اینکه با توجه به نیاز اطلاع‌رسانی امروز از گزارش تصویری هم غافل نشود. شرایط کنونی ایجاب می‌کند که با یادداشت، سرمقاله ها و گزارش‌های روایتی و تحقیقی به نجات روزنامه‌نگاری کم تیراژ و لاغر بپردازیم.»

او در ادامه از انجمن روزنامه نگاران به عنوان یک فرصت برای هم‌اندیشی اهالی رسانه یاد کرد وگفت: «ما امروز در عرصه رسانه با گفتمان‌های بسیاری روبرو هستیم که اعم از گفتمان‌های مقابله با قدرت و روشنگری اهالی رسانه، بخشی رسانه‌های خارج از ایران و بخشی رسانه‌های رقیب هستند که در فضای مشترک انجمن صنفی می توان یکبار برای همیشه دربار این عوامل درونی و برونی رسانه ها به گفتگو نشست و این چالش‌ها را حل کرد.»

مجید رضائیان: تحلیل، خاطره‌نویسی و ادبیات سه پایه مهم روزنامه‌نگاری است

مجید رضائیان از اساتید حوزه روزنامه‌نگاری نیز در این نشست از گزارش‌نویسی به عوان دولت عشق روزنامه‌نگاری یاد کرد و گفت: «روزنامه‌نگار پاینده کسی است که بتواند گزارش‌نویس خوبی باشد. توجه به ادبیات پایه، خاطره نویسی و تحلیل درست سه پایه مهم و اساسی روزنامه نگاری است.»

این روزنامه نگار پیشکسوت با بیان این که متاسفانه برخلاف گذشته که روزنامه نگاران ما پاورقی‌نویسان و خاطره‌نویسان خوبی بودند، امروز این دو بخش از حوزه روزنامه‌نگاری رخت بربسته است.

مجید صیادی دبیر جشنواره گزارش‌های برتر نیز در این نشست با ارائه گزارشی از روند برگزاری جشنواره گزارش برتر عنوان کرد: «اولین رویداد تخصصی رسانه‌ها تحت عنوان گزارش برتر در حالی برگزار شد که خوشبختانه رسانه‌ها استقبال خوبی از این جشنواره کردند.»

او مجموع آثار ارسالی به دبیرخانه جشنواره را بالغ بر 600 گزارش برشمرد گفت: «605 اثر واصله به دبیرخانه از سوی 177 خبرنگار 87 رسانه فعال ارسال شده بود که این تعداد آثار ارسالی مایه مباهات و دلگرمی ما برای برگزاری دوره های آتی این جشنواره شد.»

در بخش دیگر این مراسم فرصتی هم پیش آمد تا تلنگری به خبرنگاران درباره شبکه‌های اجتماعی زده شود. این تلنگر را محمد رهبری کارشناس و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی وارد کرد و گفت: «امروزه همه ما خبرنگاران از شبکه تویتر برای اطلاع‌رسانی و تحلیل‌های خبری استفاده می‌کنیم. اما شاید کمتر کسی بداند که طبق نتایج یک پژوهش در سال 2019 از سوی دانشگاه اکسفورد یک سوم پیام‌ها و بازخوردهای پیامی که در این شبکه منتشر می‌شد کار ربات هاست. ربات‌هایی که برای جهت دادن موضوعات مختلف در این الگوریتم فعال هستند و متاسفانه کسی خبر ندارد. بنابراین روزنامه نگاران باید با توجه به این مهم حواسشان باشد تا طعمه این ربات‌ها نشوند و بتوانند در فضای رسانه‌ای واقعی تر در باب برخی موضوعات اظهار نظر کنند.»

او ادامه داد: «اولین و مهم‌ترین مشکل برای روزنامه‌نگاران ایرانی ساختار سیاسی و استقلال حرفه‌ای آنان است برای دسترسی آزاد و راحت به اطلاعات و بازتاب دادن حقیقت در جامعه ایران به رسمیت نمی‌شناسد. از نظر آنان روزنامه‌نگاران، سربازان جبهه «جنگ روایت‌ها» هستند و باید در برابر روایت‌های دیگران و دشمنان، «روایت رسمی» را تولید و بازتاب دهند، و این یعنی نادیده گرفتن فلسفه رسانه و این حرفه. از این رو باید راه را برای بازتاب و بیان حقیقت هموار نمود، روایت‌ها در دل این حقیقت شکل خواهند گرفت.»

ایرج اسلامی در ادامه قرائت بیانیه انجمن مشکل اول پیش روی جامعه روزنامه نگاران را تضعیف بیش از پیش جایگاه رسانه‌های رسمی در جامعه ایران برشمرد و گفت: «گروه اول که به صورت بی‌حساب از منابع عمومی و از جیب مردم تأمین می‌شوند، و در قید و بند مخاطب و رضایت آن نیستند، و تنها به انعکاس «روایت رسمی» مخدوش از جامعه مشغول هستند، بدون اینکه کارآیی و اثرگذاری لازم را داشته باشند. گروه دوم به دلیل محدودیت‌ها و مشکلات، نمی‌توانند منابع مالی لازم خود را از طریق مخاطب و بازار تأمین کنند، لذا بنیه‌های ضعیف اقتصادی دارند، و روزنامه‌نگاران شاغل در آنها از وضعیت مطلوب برخوردار نیستند. از حیث حقوق و دستمزد، از حیث امنیت شغلی و بیمه، و از همه مهم‌تر از حیث رضایت حرفه‌ای در مقایسه با رسانه‌های رسمی وضعیت نامناسبی دارند.»

به گفته او به دلیل مسایل فوق سرمایه‌گذاری برای آموزش و کسب توانایی‌های جدید بویژه روزنامه‌نگاری چند رسانه‌ای، اندک است در نتیجه روزنامه‌نگاران نمی‌توانند خود را با تحولات فن‌آورانه در رسانه‌ها تطبیق دهند و این نیز منجر به کاهش توانمندی در آنان و ضعف بیش‌تر رسانه‌ها می‌شود.

اسلامی با بیان این که این مشکلات موجب کاهش انگیزه‌های مشارکت مدنی در امور صنف و نهاد صنفی شده است افزود: «در حالی که این مسایل می‌تواند تحریک‌کننده انگیزه‌های تک‌تک ما برای افزایش مشارکت از طریق نهاد مدنی مربوط به خودمان باشد. قطعاً دستاوردهای چنین نهادی در حال حاضر متناسب با انتظارات ما نیست، ولی راه‌حل افزایش مشارکت آحاد ما در شکل‌گیری و برنامه های آن است و نه دوری‌گزینی.»

او ادامه داد: «متأسفانه تعدادی از همکاران روزنامه‌نگار درگیر پرونده‌های قضایی هستند که شایسته جامعه ایران نیست و انتظار داریم که در سیاست مواجهه قضایی با رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران تجدیدنظر شود و این کار شدنی است و انجمن هم به تناسب توانش پیگیر آن است.»

اسلامی در بخش پایانی بیانیه انجمن صنفی روزنامه نگاران ضمن تبریک روز خبرنگار به همه همکاران گفت: «انجمن معتقد است که راه برای مشارکت عموم همکاران از خلال انجمن باز است، و با عضویت یا شرکت در انتخابات مجمع عمومی پیش رو از طریق نامزدی یا رأی دادن، چراغ انجمن را روشن‌تر از گذشته نمایند.»

در ادامه این مراسم بعد از قرائت بیانیه هیات داوران نفرات برگزیده اولین جشنواره گزارش برتر سال معرفی شدند. در این بیانیه آمده بود جلسه داوری آثار جشنواره گزارش‌نویسی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران روز پنجشنبه 20 مرداد 1401 با ارزیابی حدود 605 اثر ارسالی از 177 روزنامه‌نگار برگزار شد. داوری این آثار که توسط علی‌اکبر قاضی‌زاده، لیلا رستگار، نغمه دانش آشتیانی، رضا غبیشاوی، سعید ارکان‌زاده یزدی انجام شد، به‌رغم تلخی‌ها و رنج‌هایی که رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران کشور با آن درگیرند، برای هیئت داوران نشانه‌های خوشایندی نیز در بر داشت.

هیات داوران اولین رویداد گزارشهای برتر سال در ادامه این بیانیه اورده بودند شاید تلقی عمومی از زاویه‌ای دور به این تصویر چنان باشد که روزنامه‌نگاری در این کشور به پایان رسیده و رسانه‌ها به‌قدری ضعیف شده‌اند که دیگر نمی‌توان برایشان کاری کرد، اما از زاویه‌ای نزدیک‌تر می‌توان به آثار رسیده به دبیرخانه همین جشنواره نگاهی انداخت و بارقه‌هایی از امید را مشاهده کرد.

هیات داوران در بخش دیگر این بیانیه تاکید کردند سطح گزارش‌های مرحله نهایی داوری جشنواره نشان می‌دهد که هنوز هستند روزنامه‌نگارانی که مطالبی باکیفیت و تأثیرگذار در رسانه‌های ایران منتشر کنند، گزارش‌هایی که هم استانداردهای حرفه‌ای را مد نظر دارند و هم متوجه منافع مردم و خیر جمعی‌اند.

به گفته هیات داوران در این جشنواره، گزارش‌های متنی منتشرشده از ابتدای سال 1400 داوری شدند و دو شرط برای برگزیدن گزارش‌های منتخب در نظر گرفته شد. یکی برخورداری گزارش‌ها از استانداردهای لازم حرفه‌ای و کیفیت موردنیاز در گزارش‌نویسی دیگری اثر گذاری گزارش‌ها یعنی بتوانند ضمن روشن کردن خطاها و اصلاح روند ها موجب تغییر شیوه‌هایی در جامعه ده باشند.

طبق بیانیه هیات داوران در داوری نهایی، گزارش‌های متعددی واجد این دو شرط بودند و تعدد گزینه‌ها مایه امید و خوشبینی هیئت داوران به آینده روزنامه‌نگاری کشور بود. اما هیان داوران این نکته را هم متذکر شدند که در کنار این گزارش‌های استاندارد و اثرگذار که بخشی از آن‌ها در دو فهرست گزارش‌های برگزیده و گزارش‌های شایسته قدردانی آمدند، متأسفانه تعداد چشمگیری گزارش نیز منتشر شدند که معیارهای لازم گزارش‌نویسی را نداشتند. به گفته انها به‌نظر می‌رسد لازم است رسانه‌ها بر قواعد گزارش‌نویسی و ملزومات و تمرین عملی آن و حضور در میدان واقعه و همچنین فرایند سردبیری مطالب تمرکز بیشتری داشته باشند تا بتوانند به این ترتیب اثر عمیق‌تری بر مخاطبان و مسئولان بگذارند. افزون بر اینکه برخی از شاخه‌های گزارش‌نویسی همچون گزارش‌های تحقیقی یا گزارش‌های خبری و تحلیلی، و همچنین بعضی از حوزه‌ها از جمله گزارش‌های ورزشی و سیاسی، نیاز به تقویت و شکوفایی بیشتری دارند، هر چند که شاید شکوفایی در شاخه‌هایی از گزارش‌نویسی به‌طور مشخص گزارش‌نویسی تحقیقی و گزارش‌های سیاسی مستلزم کاهش تسلط قدرت‌های سیاسی بر رسانه‌ها باشد.

یکی از نکات مهمی که هیات داوران بر آن تاکید کردند انتخاب آثار برگزیده بدور از هر گونه نگاه جنسیتی بوده است هر چند این موضوع نتوانست باعث شود تا سهم عمده زنان روزنامه نگاران در تهیه گزارش‌های باکیفیت رسانه‌های ایران نادیدده شود. هیات داوران در بخشی از این بیانه اوردند امیدواریم این سهم در رأس هرم مدیریتی و سطوح بالای تحریریه رسانه‌ها نیز افزایش یابد. در گزارش‌های رسیده به دبیرخانه، تعداد امیدوارکننده‌ای از آثار جالب‌توجه در رسانه‌هایی خارج از مرکز تهیه شده بود و با اینکه این آثار در فهرست برگزیدگان جشنواره حضور پررنگی ندارند اما باید تأکید کرد که روزنامه‌نگاری جدی در این کشور منحصر به مرکز نیست و اتفاقاً برای توسعه ایران لازم است که رسانه‌های خارج از پایتخت جدی‌تر گرفته شوند.

هیات داوران در پایان این بیانیه یادآور شدند در هر حال، با اینکه رسانه‌های ایران تحت فشارهای شدید محتوایی و نیز اقتصادی هستند، و رقبای قدرتمندی در فضای مجازی پیدا کرده‌اند، مرور آثار جشنواره از این بابت مایه خرسندی بود که نشان می‌داد هنوز می‌توان به رسانه‌ها و دسترنج روزنامه‌نگاران حرفه‌ای کشور دلگرم بود، بدون اینکه با نگاه‌هایی مطلق‌نگرانه، آن‌ها را به‌کلی تمام‌شده و پایان‌یافته فرض کرد یا به آن‌ها به‌چشم رسانه‌هایی بسیار قدرتمند و در اوج توان خود نگریست.

هیات داوران این رویداد اعم از علی‌اکبر قاضی‌زاده، لیلا رستگار، نغمه دانش آشتیانی، رضا غبیشاوی، سعید ارکان‌زاده یزدی بعد از داوری آثار واصله به دبیرخانه جشنواره آثار نیلوفرحامدی از روزنامه شرق برای گزارش: این گزارش تنش درد می کند، یاسر نوروزی از روزنامه سازندگی برای گزارش: کشتن کتاب در خیابان، مریم خباز از روزنامه جام جم برای گزارش معمای پسماند سوزی‌های سازمان یافته، الهه محمدی از روزنامه شرق برای گزارش: قتل با اسم رمز ناموس، محمد باقرزاده از روزنامه اعتماد برای گزارش قبول‌شدگان شبهه ناک و مریم لطفی از روزنامه همشهری برای گزارش انبار زندگی را به عنوان نفرات برگزیده معرفی کردند.

این دورهمی صمیمانه روزنامه‌نگاران در انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران فرصتی بود تا خبرنگاران برگزیده کمی هم از دغدغه های خود بگویند یاسر نوروزی که با گزارش کشتن کتاب در خیابان به عنوان یکی از این برگزیدگان انتخاب شده بود ازبی پناهی روزنامه نگاران در برابر گزارش های انتقادی سخن گفت و اظهار داشت اگر انجمن صنفی و حمایت این تشکل نبود معلوم نبود متهمان نامبرده در گزارش فوق چه با خبرنگاران می کردند. این گزارش ثابت کرد قدرت انجمن صنفی در حمایت از روزنامه نگاران قدرتی بی مانند است و روزنامه نگاران به این قدرت نیازمندند.

نیلوفر حامدی نویسنده گزارش «این گزارش تنش درد می کند» نیز به معضل سانسور به عنوان یکی از اصلی‌ترین موانع کاری روزنامه‌نگاران اشاره کرد و تاکید کرد که یک ماه از زندانی شدن سپیده رشنو گذشته و رسانه حتی جرات نمی کند نام او را ببرد. الهه محمدی، نویسنده گزارش قتل با اسم رمز ناموس، از سختی های کار خبرنگاران در حوزه زنان سخن گفت. مریم خباز خبرنگار روزنامه جام جم که گزارش معمای پسماند او شایسته عنوان گزارش برتر سال شده بود در کنار سختی‌های کار در حوزه زنان فعالیت زنان خبرنگار در عرصه رسانه هم فارغ ازسختی ها و مشقات خاص او نیست او گفت برای تهیه این گزارش ساعت‌ها و شبهای زیادی را مجبور به گذراندن در محل سوژه بوده اما هیچ کدام از این سختی ها به چشم مدیرانی که جنس رسانه نیستند و ازسختی کار خبرنگاران خبر ندارند، نمی‌آیند.

محمد باقرزاده نویسنده گزارش قبول شدگان شبه ناک هم معتقد است نبود دسترسی کافی روزنامه نگاران به اطلاعات جامع و کامل برای تکمیل گزارش ها درد بزرگیست که همه ما با پوست و استخوان درکش می‌کنیم. مریم لطفی دیگر روزنامه نگار برگزیده این جشنواره از این فرصت استفاده کرد تا صدای زنان خبرنگاری شود که در حبس به سر می برند و گفت: محدودیت های پیش روی رسانه ها باعث شده تا ما نتوانیم از حق زنان زندانی اهالی رسانه به راحتی سخن بگوییم و سراغ سپیده اشنوهایی را بگیریم که معلوم نیست امروز در کجا بسر می برند.

هیات داوران همچنین 9 گزارش همه بمب‌های جهان در افغانستان منفجر می‌شود نوشته در شبکه آفتاب، مدرنا زیر زمین، جانسون پشت بام نوشته ترانه بنی یعقوب از روزنامه ایران، شبی که رعد و برق قلب آسمان را پاره کرد نوشته محمد صادق خسروی علیا از همشهری، زندگی در حلقه بسته باد و شن نوشته مرضیه قاضی‌زاده از روزنامه پیام ما، بی‌آر تی خوابی شبی 25 هزار تومان نوشته عاطفه محمودی از تجارت نیوز، من و طالبان نوشته زهرا مشتاق از روزنامه اعتماد، کویر در کرخه نوشته مریم شکرانی از روزنامه شرق، دق شدن در دریای هلمند نوشته حامد هادیان از روزنامه همشهری، پول بده رئیس جمهور شو نوشته رضیه امیری از رویداد 24 را شایسته تقدیر دانست.

57244