تنها صداست که می‌ماند
تهران - ایرنا - به‌رغم تمامی پیشرفت‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات رخ داده است اما رادیو، این اولین مواجهه جامعه ایرانی با ابزار شنیداری دریافت خبر، همچنان طرفداران خودش را دارد.
بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی از مردم درباره برنامه‌های رادیویی صدا و سیما و شبکه‌های رادیویی که توسط مرکز تحقیقات صداوسیما منتشر شده است، 32.1 مردم در بهار 99 شنونده برنامه‌های رادیو بوده‌اند و به صورت میانگین دو ساعت در شبانه‌روز به رادیو گوش سپرده‌اند، 58.8 درصد از آن‌ها بیشتر روزهای هفته (چهار روز و بیشتر) به رادیو گوش داده‌اند و این رسانه توانسته است تا رضایت 73.4 درصد شنوندگان را جلب کند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، این نظرسنجی که در 31 شهر دارای مرکز صداوسیما و تهران انجام شده، نشان می‌دهد شبکه‌های رادیویی آوا (13.7 درصد)، جوان (13.2 درصد) و ایران (12.7 درصد) پرشنونده‌ترین شبکه‌های رادیویی در فصل بهار بوده‌اند. بر اساس این نظرسنجی، از میان قالب‌های برنامه‌های رادیو، قالب‌های خبر (50.6 درصد) و موسیقی (45.5 درصد) بیشتر از دیگر برنامه‌ها شنونده داشته‌اند.
با توجه به این اعداد و ارقام جالب است که مخاطبان و شنوندگان رادیو در ایران (و شاید جهان) همچنان آن را به واسطه رسالت آغازین (خبررسانی) و پس از آن شکل سرگرمی محبوب و غالبش (موسیقی) دنبال می‌کنند؛ و به رغم اشکال متعدد و متنوعی که در شکل عرضه تولیدات رادیویی در تمامی سال‌های شکل‌گیری این رسانه شنیداری ایجاد شده است (از نمایش‌نامه‌خوانی گرفته تا پخش کتاب‌خوابی صورتی و...) همچنان خبرگیری و گوش دادن به موسیقی رایج‌ترین و محبوب‌ترین کاربرد این رسانه در بین مردم است.
از سوی دیگر قابلیت در لحظه پیگیری اخبار به ویژه در شرایطی چون رانندگی کردن که امکان استفاده از وسائل دیگر (تلفن همراه، تلویزیون و...) وجود ندارد، باعث می‌شود که این وسیله همچنان جذابیت‌های زیادی برای مردم داشته باشد و شاید این مهمترین دلیلی است که بر اساس آمار تازه اعلام شده مردان مخاطب بیشتر این رسانه هستند؛ چرا که زمان آزادی را برای گوش دادن به آن به ویژه در ابتدای روز و در زمان رفتن به سرکار و بعد از ظهر و موقع بازگشت به خانه دارند؛ موضوعی که توجه به پرشنونده‌ترین ساعات گوش دادن مخاطبان به رادیو به نوعی مؤید آن است.
این نظرسنجی نشان داده است که مردان بیشتر از زنان و افراد 50 ساله و بزرگ‌تر بیشتر از بقیه گروه‌های سنی، شنونده برنامه‌های صدا بوده‌اند. پرشنونده‌ترین ساعات گوش دادن به برنامه‌های صدا هم صبح‌ها ساعت‌های 9 تا 10 (34 درصد) و 8 تا 9 (32.6 درصد) و بعدازظهرها ساعت 17 تا 18 (30.5 درصد) بوده است.
رسانه‌ای همراه
بررسی مخاطبان رادیوی پایتخت هم نشان می‌دهد رادیو تهران توانسته 3.2 درصد مخاطب به خود جذب کند. بر اساس این نظرسنجی، بیشتر مخاطبان (57.1 درصد) رادیو را در منزل گوش می‌دهند و خودروی شخصی (49.9 درصد)، محل کار (7.6 درصد) و تاکسی، اتوبوس و... (5.5 درصد) محل‌های دیگری هستند که مخاطبان در آن‌ها به رادیو گوش می‌سپارند. (جمع درصدها به این خاطر از 100 بیشتر است که هر پاسخگو می‌توانست بیشتر از یک پاسخ را انتخاب کند).
زمان آزاد در هنگام رانندگی، عدم امکان پرداختن به کارهای دیگر به دلیل خطرات، در دسترس‌بودن رادیو و برخورداری هرگونه خودرو از رادیو و نیاز مخاطبان به کسب اخبار و همچنین شنیدن صدایی برای گذشت مطلوب‌تر زمان از جمله عوامی است که باعث می‌شود که همچنان رادیو مخاطبان ثابتی را داشته باشد که در خودروهای خود به آن گوش می‌دهند؛ چنانچه بر اساس نظرسنجی مذکور همچنان رادیوی خودرو (50.5 درصد) رایج‌ترین گیرنده مورد استفاده برای شنیدن رادیو است و در رتبه‌های بعدی رادیوی معمولی (37.9 درصد)، تلویزیون شامل رادیونما، گیرنده دیجیتال و گیرنده ماهواره (21.3 درصد)، رادیو تلفن همراه شامل برنامک رادیو، ایرانصدا، رادیو اف. ام گوشی همراه و... (8.9 درصد) و رایانه شخصی (0.2 درصد) قرار دارند.
نظرسنجی مرکز تحقیقات نشان می‌دهد 83.3 درصد از مخاطبان رادیو برای گوش دادن به برنامه‌های صداوسیما، خودشان رادیو را روشن می‌کنند و 16.7 درصد هم گفته‌اند به واسطه گوش دادن دیگران به رادیو مخاطب برنامه‌های رادیو شده‌اند. از میان کسانی که خودشان رادیو را روشن می‌کنند، 68 درصد گفته‌اند به صورت هدفمند برنامه یا شبکه خاصی را برای شنیدن انتخاب می‌کنند.
شروع رادیو در ایران
نیمه‌های سال 1303 بود که اولین بار پای رادیو به ایران باز شد. 20 سال بعد از تاسیس و راه‌اندازی رادیو در غرب. قبل از آن روس‌ها تاسیسات اولیه‌ای را برای راه اندازی بیسیم به تهران آورده بودند اما کار نیمه تمام مانده بود. با روی کارآمدن رضاشاه وزارت جنگ عهده‌دار راه‌اندازی تاسیسات بیسیم در تهران شد. سال 1303 کار ساختمان بیسیم قصر که به آن عمارت کلاه فرنگی می‌گفتند به پایان رسید. جایی که آن زمان خارج از محدوده تهران قدیم بود و البته امروز در مرکز شهر قرار گرفته است. ساختمان کلاه فرنگی اکنون در خیابان شریعتی پایین‌تر از سیدخندان قرار دارد و در اختیار وزارت ارتباطات است.
البته تاسیسات اولیه بیسیم هنوز در آن حفظ شده و با انواع رادیوهای قدیمی و تاسیسات حجیم که در مقایسه با رادیوهای امروزی غول پیکر است و البته اسناد مربوط به تاسیس رادیو در ایران تبدیل به موزه بیسیم و رادیو شده است. (البته این روزها به واسطه علاقه وزیر ارتباطات به بناهای تاریخی، این بنای تاریخی به دفتر کار آذری جهرمی وزیر جوان کابینه روحانی تبدیل شده و آثار داخل آن نیز در همان فضا باقی مانده‌اند).
چهارم اردیبهشت 1319 نخستین رادیو در ایران با نام «رادیو تهران» به طور رسمی آغاز به کار کرد و برنامه های آن از یک فرستنده پخش می‌شد. این رادیو هر روز عصر پنج ساعت برنامه با موضوعاتی چون خبر، موسیقی، مباحثی درباره تربیت فرزند و... پخش می‌کرد. این رادیو از ابتدا به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسوی و روسی برنامه داشت.
وقوع انقلاب اسلامی باعث شد، دوره تازه ای در حیات رادیو رقم بخورد. احمد کسیلا در آن هیاهوی 22 بهمن 1357 شمسی و در حالی که بسیاری از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران در اعتصاب بودند به همان ساختمان رادیو در پل سیدخندان رفت و گفت: این جا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب و چند ساعت بعد در غروب همان روز که پیروزی انقلاب قطعی شد، جمشید عدیلی پشت میکروفن رفت و گفت: این صدای انقلاب ایران است و پیروزی قطعی انقلاب و عصر تازه رادیو را اعلام کرد. رادیویی که برای نخستین بار ترانه «محمد (ص)» را که بعدها به نام «وحدت» مشهور شد با صدای فرهاد مهراد پخش کرد.
طوفان انقلاب و مخالفت با مظاهر موسیقی که به طاغوتی مشهور شده بود، باعث شد، حداقل تا 2 دهه پخش ترانه های پاپ از رادیو ممنوع شود. با این حال رادیو در دهه 60 و در حالی که کشور درگیر جنگی ویرانگر با عراق بود، به منبع اصلی کسب خبر مردم بدل شد. ساعات محدود پخش برنامه از تلویزیون باعث شد، 2 شبکه سراسری رادیو تبدیل به مونس بسیاری از خانواده هایی شود که فرزندان خود را راهی جبهه و جنگ کرده بودند. در ابتدای همین دهه بود که یکی از خاطره انگیزترین روزهای رادیو در روز آزادسازی خرمشهر رقم خورد: شنوندگان عزیز توجه فرمایید، شنوندگان عزیز توجه فرمایید، خونین شهر، شهر خون، آزاد شد.
فیلمی برای تقدیر از رادیو
آبادان یازده 60 فیلمی به کارگردانی مهرداد خوشبخت، نویسندگی مهرداد خوشبخت و حسین تراب‌نژاد و تهیه‌کنندگی حسن کلامی محصول سال 1398 است. این فیلم که در بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشت و برنده سیمرغ بلورین جایزه ویژه قاسم سلیمانی گردید، یکی از معدود فیلم‌هایی است که در سال‌های اخیر در تقدیر از رادیو ساخته شده و به نقش و اهمیت رادیو در برهه‌ای حساس در آبادان و در میانه خون و آتش برای دفاع مقدس می‌پردازد.
آبادان یازده 60 روایت مجاهدت گروهی از کارکنان رادیو نفت آبادان برای حفظ رادیو و مخابره اخبار به منظور مقاومت مردم در برابر دشمن بعثی است. 1160 در حقیقت فرکانس رادیو آبادان در سال های دفاع مقدس بوده است که اهالی شهر با شنیدن صدای آن به مقاومت شهر دلگرم و با اطلاعیه‌های آن برای پیکار با دشمن تهییج می‌شدند. شهری که در مرکز یک جنگ نابرابرانه و رادیو تنها رسانه آن است و کارکنان آن می‌کوشند تا این آخرین رسانه را حفظ کنند.
این فیلم بیانگر مجاهدت‌هایی است که از سوی اهالی رسانه صورت می‌گیرد تا میدان جنگ را از زاویه‌ای دیگری که ابزار آن لزوما تفنگ و گلوله نیست به تصویر بکشد؛ زاویه‌ای که بسیار جذاب است و اهمیت و جایگاه این نقش‌ها و آدم‌ها را برجسته می‌سازد.
*س_برچسب‌ها_س*
