تهران - مسکو؛ فراتر از روابط سیاسی
تهران - ایرنا - علیرغم توسعه روابط سیاسی گسترده بین ایران و روسیه، مبادلات تجاری دو کشور توسعه چندانی نداشته است. استفاده از ظرفیت‌های موجود در بازار این کشور می‌تواند به گسترش مبادلات تجاری تهران و مسکو منجر شود.
ایران و روسیه، روابطی به درازای قرون متمادی با یکدیگر دارند و فرازوفرودهای بسیاری را در این روابط تجربه کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی پیوند دو کشور روابط تجاری است. همسایگی آنها در قرون گذشته و مرزهای مشترک آبی از طریق دریای خزر، تشابهات فرهنگی و اجتماعی این دو فرصت مطلوبی را برای این همکاری‌ها پدید آورده است.
روابط تجاری ایران و روسیه در پرتو ارتباط سیاسی دو کشور همواره موردتوجه تحلیلگران بوده است. سهم ایران از بازار بزرگ روسیه اندک است. انتظار می‌رود که در سایه گسترش روابط سیاسی و تعمیق آن، روابط تجاری و اقتصادی مسکو - تهران نیز در سطح عالی موردتوجه طرفین قرار گیرد.
چالش‌های پیش روی مبادلات تجاری ایران و روسیه
روابط تجاری به‌عنوان موتور رشد اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش کلیدی در عرصه اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. امروزه به دلیل تحولات ناشی از تغییر الگوی مصرف جهانی، فروپاشی مرزهای تجاری و اقتصادی و نیز جهانی‌شدن اقتصاد، پیدایش واژه همبستگی اقتصادی در روابط تجاری بین‌المللی و صادرات کالاها از اهمیت به سزایی برخوردار است. تهران و مسکو باوجود تعاملات گسترده سیاسی، مبادلات تجاری ناچیزی دارند، به‌طوری‌که تبادلات تجاری دوجانبه درصد اندکی از تجارت خارجی آنها را شامل می‌شود. اقلام عمده صادراتی ایران به روسیه شامل میوه‌جات، خشکبار، سبزیجات، پسته و انگور و عمده‌ترین محصولات وارداتی از روسیه نیز غلات، چوب، کاغذ، ماشین‌آلات و فلزات هستند.
اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه در سال 2014 و ادامه آنها در سال 2015، در کنار ایجاد برخی مشکلات، فرصت‌های جدیدی برای تجارت دوجانبه میان مسکو و تهران به وجود آورده است. به‌رغم این تحریم‌ها، دو طرف برافزایش سطح تبادلات تجاری تأکید کرده‌اند که بر اساس آن، افزون بر حوزه‌های انرژی و کشاورزی که طرفین هم‌اکنون در آن مشغول مبادلات هستند، در حوزه فنی ازجمله ساخت و مدرنیزاسیون نیروگاه‌های جدید نیز همکاری‌های دو جانبه را آغاز کرده‌اند. روسیه حدود 282 میلیارد دلار واردات دارد. این مزیت بزرگی برای ایران است تا با افزایش صادرات کالا و خدمات بتواند سهم بزرگی از این بازار را به دست آورد، اما سهم مبادلات تجاری ما با این کشور کمتر از یک درصد است. با توجه به ظرفیت موجود کالاهای ایرانی بخصوص در بخش تولیدات کشاورزی این بازار برای ما بسیار مهم است. درصورتی‌که ساختارهای اقتصادی و تجاری کشورمان برای ورود به بازار روسیه آماده باشد می‌تواند به رونق تجاری تهران - مسکو منجر شود.
زیرساخت‌های اصلی کشورمان در بخش صادرات مواد غذایی به روسیه مانند حمل‌ونقل و کانتینرهای یخچال دار هنوز با موانعی جدی روبرو است. در صورت رفع این مشکلات می‌توان صادرات بیشتری به روسیه داشته باشیم. یکی از عواملی که ایران و روسیه باوجود داشتن روابط سیاسی در حوزه اقتصادی توفیق چندانی نداشتند وابستگی اقتصاد دو کشور به صادرات نفت گاز و است. اگرچه مقامات ایران و روسیه تلاش زیادی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی میان دو طرف دارند، اما به نظر می‌رسد بخش عمده همکاری‌های اقتصادی میان دولت‌ها شکل‌گرفته است و بخش خصوصی دو کشور درزمینه مراودات اقتصادی دچار عقب‌ماندگی شده است.
بر اساس گزارش سازمان گمرک روسیه، ایران و روسیه در سال 2018 یک میلیارد و 740 میلیون دلار مبادلات بازرگانی داشته که یک میلیارد و 207 میلیون دلار آن را صادرات به ایران و 533 میلیون دلار را واردات از ایران شامل می‌شود. این در حالی است که در سال 2017 ایران و روسیه یک میلیارد و 707 میلیون دلار مبادلات بازرگانی داشته و صادرات کالاهای روسیه به ایران 1 میلیارد و 314 میلیون دلار و واردات از ایران 392.2 میلیون دلار بوده است. برخی کارشناسان مدعی هستند، افزایش قیمت دلار در ایران و سود بیشتر در صادرات محصولات به خارج باعث افزایش میزان صادرات محصولات ایرانی به روسیه بوده است، زیرا که تغییر خاصی در نحوه تجارت میان دو کشور صورت نگرفته است. مقامات مسکو و تهران به‌شدت به دنبال گسترش همکاری‌های اقتصادی در بخش‌های خصوصی یکدیگر هستند، اما با توجه به حجم تجارت خارجی و روابط اقتصادی دو کشور در حوزه اقتصاد مبادلات تجاری چندان چشمگیر و مورد رضایت دو طرف نیست.
فرصت ایران در تجارت با روسیه و موانع پیش روی
روسیه به علت داشتن آب‌وهوای سرد قادر به تولید بسیاری از محصولات و حتی مایحتاج اولیه زندگی مردم خود نیست واردات زیادی به‌خصوص در بخش مواد غذایی دارد. ایران با توجه به چهارفصل بودن و آب‌وهوای مساعد و خاک حاصلخیز کشاورزی می‌تواند صادرات پررونقی به روسیه داشته باشد. محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ازجمله گوشت، میوه و صیفی‌جات، لبنیات و نوشیدنی‌ها بازار رو به رشدی در صادرات به روسیه داشته است.
کارشناسان حوزه اقتصاد معتقدند که مشوق‌های صادراتی ضعیف، در بحث مبادلات تجاری در کشور ما وجود دارد. سود بالای تسهیلات بانکی به‌عنوان دشواره اصلی فعالیت صادرکنندگان در مسیر توسعه صادرات محسوب می‌شود. علاوه بر این حمل‌ونقل ریلی کشور متناسب با نیاز صادرات نیست. سهم راه‌آهن در جابه‌جایی کالا و ابزارهای صنعتی بسیار ناچیز است. همچنین حمل‌ونقل جاده‌ای و وسایل حمل‌ونقل این بخش از قبیل کامیون‌ها دچار فرسودگی است و از آن‌طرف بنادر و اسکله‌ها هم متناسب با رشد اقتصادی‌مان توسعه‌نیافته‌اند. به‌طورکلی در حوزه زیرساخت‌های بندری، جاده‌ای و ریلی دچار ضعف هستیم. تکمیل خطوط ریلی جهت توسعه صادرات به کشورهای همسایه شمالی ازجمله روسیه می‌تواند مبادلات تجاری ایران را رونق دهد.
ازجمله موانع دیگری که روابط تجاری ایران و روسیه وجود دارد این است که بانک جامع اطلاعاتی که بتواند آمارهای در حوزه‌های مختلف ازجمله تولیدی، صادراتی، تجاری و صنایع معدنی را به تجار طرف مقابل ارائه کند در کشور ما وجود ندارد. تجار ما از ظرفیت‌های بازار روسیه اطلاعات کافی ندارند و به همین دلیل در تجارت با این کشور نتوانسته‌ایم به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کنیم.
از دیگر مشکلات ما در حوزه بازار روسیه، عدم وجود رایزنان بازرگانی به‌اندازه کافی است. نبود فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های ایرانی، یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات ما در حوزه بازار روسیه است. بسیاری از شرکت‌ها و صادرکنندگان، می‌توانند در این نمایشگاه‌ها به فروش مستقیم محصولات خود به خریداران خرد و عمده بپردازند. با رقبای خود و مزایای رقابتی آنها آشنا شوند و در صورت لزوم برای ارتقای محصولات خود برنامه‌ریزی کنند. فرصت حضور در نمایشگاه‌ها، به شرکت‌ها آمار و اطلاعاتی در مورد بازدیدکنندگان، تخصص، حوزه فعالیت و کالای موردعلاقه آنها می‌دهد. کارشناسان بر این باورند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های جدید در بستر یک برنامه‌ریزی صادراتی توسط بنگاه‌های حرفه‌ای می‌توانیم کالاهایی مانند انواع سنگ‌های تزیینی، محصولات معدنی و شیمیایی و پتروشیمی و انواع پلیمرها را به صادرات روسیه اضافه کنیم.
*س_برچسب‌ها_س*