ثبت «جهانی» سه روستای ایرانی در سال 2025/ از حرا تا البرز؛ آشنایی با میراث زنده گردشگری

الهه جعفرزاده: ثبت جهانی سه روستای سهیلی (قشم)، شفیع‌آباد (کرمان) و کندلوس (مازندران) در فهرست بهترین روستاهای گردشگری جهان توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال 1404 (2025 میلادی)، رویدادی برجسته در عرصه گردشگری ایران است. این دستاورد، که حاصل تلاش‌های مردمی، حفظ میراث فرهنگی و اجرای الگوهای گردشگری پایدار است، جایگاه ایران را به عنوان یکی از پیشگامان گردشگری روستایی در سطح بین‌المللی ارتقا می‌دهد.

این روستاها، با ترکیبی از طبیعت بکر، فرهنگ اصیل و اقتصاد محلی پویا، نه تنها نمادی از تنوع جغرافیایی و فرهنگی ایران‌اند، بلکه الگویی موفق برای توسعه پایدار به شمار می‌روند.

سهیلی: نگین بوم‌گردی در قلب جزیره قشم

روستای سهیلی، واقع در 60 کیلومتری غرب شهر قشم و 10 کیلومتری فرودگاه بین‌المللی دیرستان، با جمعیتی بیش از 2000 نفر، یکی از جوامع بومی بخش حرا است.

چرا «سهیلی»؟ این روستا، که نامش از صلح بین قبایل بنی معین و باسعید گرفته شده، نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز انسان با طبیعت است.

فرهنگ محلی سهیلی بر پایه سنت‌های دریانوردی و حراچینی (جمع‌آوری برگ‌های حرا برای خوراک دام) استوار است و موسیقی سنتی، رقص‌های محلی و صنایع‌دستی مانند سوزن‌دوزی و حصیربافی، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ساکنان آن به شمار می‌رود. زنان روستا نقش کلیدی در حفظ این میراث دارند و کارگاه‌های آموزشی برای ترویج آن‌ها برگزار می‌شود.

غذاهای محلی سهیلی، با تکیه بر محصولات دریایی و تازه، طعمی اصیل از جنوب ایران را بازتاب می‌دهند. کباب میگو، پلو ماهی، قلیه‌ماهی (ماهی با سبزیجات معطر) و بریانی (گوشت گوسفند با ادویه‌های محلی) از غذاهای پرطرفدار هستند که در رستوران‌های سنتی سرو می‌شوند. این غذاها، با مواد اولیه تازه از خلیج فارس، نه تنها مغذی‌اند، بلکه نمادی از اقتصاد محلی مبتنی بر صیادی پایدار هستند.

اماکن دیدنی سهیلی، ترکیبی از طبیعت و تاریخ است. جنگل‌های حرا، یکی از عجایب هفت‌گانه قشم، با درختان مانگرو و اکوسیستم منحصربه‌فرد، فرصتی برای قایق‌سواری و پرنده‌نگری فراهم می‌کند. کمپ پیرزن، بنایی سنتی با سقف نیم‌دایره برای استراحت حراچین‌ها و اسکله گردشگری حرا با 145 قایق، جاذبه‌های اصلی هستند. کوه سموران، بلندترین نقطه روستا، چشم‌اندازی 360 درجه از جزیره ارائه می‌دهد.

جاذبه‌های جذاب دیگر شامل 47 اقامتگاه بوم‌گردی (مانند بادگیران سهیلی با اتاق‌های سنتی بدون امکانات مدرن)، 11 مرکز غذای محلی و 30 غرفه صنایع‌دستی است که تجربه‌ای فراگیر و اصیل از زندگی بومی را تضمین می‌کند. جشنواره‌های محلی مانند "چی‌چکا حرا" برای حفاظت از جنگل‌ها نیز بازدیدکنندگان را با فرهنگ زیست‌محیطی آشنا می‌سازد.

شفیع‌آباد: اکوموزه کویری در کرمان

روستای شفیع‌آباد، واقع در 18 کیلومتری شهداد و 115 کیلومتری کرمان، در حاشیه کویر لوت، نمونه‌ای موفق از گردشگری پایدار است. با جمعیتی حدود 1000 نفر، فرهنگ محلی شفیع‌آباد بر پایه کشاورزی کویری (سیر، پسته و خرما) و صنایع‌دستی (حصیربافی و قالیچه‌بافی) بنا شده است.

زنان روستا، با تشکیل گروه "گوجینو"، نقش محوری در احیای اقتصاد محلی ایفا کرده‌اند و جشنواره سیر، ترکیبی از کشاورزی و گردشگری، نمادی از همبستگی اجتماعی است.

پوشش محلی (چادرهای رنگی و لباس‌های سنتی) و آداب مهمان‌نوازی، بازدیدکنندگان را با هویت کویری آشنا می‌کند.

غذاهای محلی شفیع‌آباد، با مواد اولیه کویر، ساده اما مغذی‌اند. اشکنه (آش سیر با سبزیجات)، قورمه (گوشت کبابی با ادویه‌های محلی) و زیره‌پلو (برنج با زیره سیاه) از غذاهای شاخص هستند که در اقامتگاه‌های بوم‌گردی مانند کلوت یا گندم‌بریان سرو می‌شوند. این غذاها، با استفاده از محصولات ارگانیک، بر پایداری محیطی تأکید دارند.

اماکن دیدنی شفیع‌آباد، قلب اکوموزه طبیعی ایران است. قلعه شفیع‌آباد، بنایی قاجاری با دیوارهای خشتی و برج‌های دفاعی، و کاروانسرای شفیع‌آباد (از دوره صفوی) با حیاطی وسیع، جاذبه‌های تاریخی اصلی هستند. جنگل نبکا، با درختان مقاوم کویر، و کلوت‌های شهداد (31 کیلومتری)، فرصت‌هایی برای طبیعت‌گردی فراهم می‌کنند.

جاذبه‌های جذاب دیگر شامل ماراتن لوت (رویداد سالانه دویدن در کویر) و کارگاه‌های صنایع‌دستی است که گردشگران را با زندگی کویری آشنا می‌سازد. این روستا، با ثبت جهانی به عنوان روستای گردشگری 2025، الگویی برای توسعه محلی است.

کندلوس: گنجینه 4000 ساله مازندران

روستای کندلوس، واقع در 75 کیلومتری نوشهر مازندران، ییلاقی 4000 ساله در دامنه البرز است. با جمعیتی بیش 1000 نفر، اقتصاد محلی کندلوس بر پایه کشاورزی (کشت برنج و چای) و صنایع‌دستی (بافندگی، سفالگری و تولید محصولات چوبی) استوار است.

مردان و زنان در مراسم محلی (مانند رقص‌های سنتی) لباس‌های محلی می‌پوشند و روایت‌های شفاهی از هزاره دوم پیش از میلاد، بخشی از هویت فرهنگی آن‌هاست. مجموعه فرهنگی کندلوس، با موزه مردم‌شناسی، این میراث را حفظ کرده است.

غذاهای محلی کندلوس، با مواد تازه محلی، طعمی اصیل دارند. کماج (نان محلی)، راه‌نون (نان تنوری)، آش کدو (آش سبزیجات)، بادونه (برنج خشک‌شده) و بورانی (خورشت اسفناج) از غذاهای شاخص هستند که در رستوران یا مهمانخانه سنتی سرو می‌شوند. این غذاها، نمادی از آشپزی مازندرانی‌اند و با عسل محلی ترکیب می‌شوند.

اماکن دیدنی کندلوس، ترکیبی از تاریخ و طبیعت است. موزه مردم‌شناسی کندلوس، نخستین موزه روستایی جهان، با 400 مترمربع، اشیایی از هزاره دوم پیش از میلاد تا قاجار (بافته‌ها، پوشاک، ابزار) را به نمایش می‌گذارد. حمام خزینه (قاجاری)، آرامگاه فضل و فاضل (100 ساله) و آبشار کندلوس (11 متری) جاذبه‌های اصلی هستند.

جاذبه‌های جذاب دیگر شامل مزارع گیاهی دارویی، مهمانخانه سنتی و کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده است.

همچنین اطراف روستا، چشمه‌های آب معدنی سرد مختلفی وجود دارد که «دیو چشمه» بزرگترین آنهاست؛ که آب آن از دل زمین می‌جوشد.

47232