جشنواره جهانی فیلم فجر و هزار راه نرفته
تهران - ایرنا - طی روزهای اخیر و پس از اعلام تصمیم سازمان سینمایی بر ادغام بخش ملی و بین المللی جشنواره فیلم فجر، اظهار نظرهایی در حمایت و مخالفت با این تصمیم برای سینمای ایران و جایگاه جشنواره فجر توسط برخی از کارشناسان مطرح شده است.
پس از اعلام تصمیم سازمان سینمایی بر ادغام بخش ملی و بین المللی جشنواره فیلم فجر، نگاهی به کیفیت حقیقی و فنی جشنواره جهانی طی چند دوره اخیر با تمرکز بر خروجی ها و خدمات جشنواره به سینمای ایران و همچنین مخاطبان سینما در ایران انداخته‌ایم.
با توجه به ماهیت دولتی جشنواره فیلم فجر کشور، این جشنواره می‌بایست در بخش ملی و در بخش بین الملل محل برگزاری رویدادهایی باشد که هدف آن معرفی، تقویت و توسعه صنعت سینمای ایران باشد. آنچه در چند دوره اخیر در جشنواره جهانی فجر مورد تاکید قرارگرفت نگاه به بازارهای بین المللی، حضور میهمانان سرشناس و تاثیرگذار در صنعت سینمای جهان و برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی برای رشد و توسعه سینمای ایران بود.
اما با نگاهی واقع بینانه باید گفت این جشنواره توفیق چندانی در این عرصه ها نداشته است. بازار فیلم این جشنواره طی ادوار گذشته عملا کمکی به عرضه فیلم های ایرانی در جهان نکرده و خروجی نداشته است. اگرچه اطلاعات رسمی در خصوص خروجی بازار از نظر حجم و تعداد قراردادها و یا اقدامات موثر انجام شده منتشر نشده است، اما با نگاهی به شرکت های حاضر در بازارها و کاتالوگ های آثار عرضه شده در بازار و همچنین راهروهای عمدتا خلوت این بخش از جشنواره و نظرات شرکت کنندگان و غرفه داران ایرانی نیز موید همین مطلب است.
یکی دیگر از اقدامات انجام شده و مورد تاکید در جشنواره جهانی بخش ویدیو لایبرری و نمایش های ویژه بازار است. اما این دو بخش نیز که به نحوی مرتبط با بازار قابل بررسی هستند نیز فارغ از هزینه های اجرایی آنها خروجی مناسب در حوزه فروش و عرضه بین المللی آثار در سایر جشنواره ها نداشتند. در واقع بخش ویدیولایبرری نیز عموما بدون استفاده بوده و اغلب مورد استفاده تعداد معدودی از شرکت کنندگان داخلی قرار می‌گرفته است. همچنین، نمایش های ویژه بازار فیلم های ایرانی نیز که بعضا با حضور و دعوت میهمانان توسط فیلمساز و عوامل فیلم انجام شده سطح این نمایش ها را برابر اکران خصوصی برای عوامل و علاقمندان ایرانی فیلم ها تعریف نموده است.
از سوی دیگر مساله انتخاب آثار سینمایی غیر جریان اصلی اگرچه تصمیم صحیح و قابل دفاعی است، اما طی ادوار گذشته تاثیر چشمگیری در تصحیح ذائقه مخاطبان و یا به طور خاص، نمودی در میان علاقمندان به رویدادها و جشنواره ها نداشته است. به همین علت است که علیرغم زحمات و تلاش های انجام شده توسط مدیران و برگزارکنندگان، برخلاف آنچه که طی چند روز گذشته در برخی مقالات به ستایش از آثار انتخاب شده در جشنواره پرداخته شده است، مخاطبان جشنواره ادراک متفاوتی از آثار داشته اند و گروهی دیگر از مخاطبان، انتخاب برخی از آثار را برآمده از مناسبات مدیران جشنواره با سایر جشنواره ها و صاحبان آثار می دانند که اگرچه اتفاق غیر عادی و خارج از عرفی نیست اما دلیل کافی برای انتخاب نیز نیست.
با توجه به ساختار بخش های مسابقه و نمایش جشنواره و تطبیق تعداد آثار راهیافته به بخش های جشنواره با عرف جشنواره های بین المللی، عملا حدود 30 درصد از آثار جشنواره از سینمای ایران بوده است. ذکر این نکته از این بابت است که برخی از کارشناسان جشنواره جهانی فجر را فرصتی برای آشنایی و نمایش آثار سینمای ایران به میهمانان بین المللی می دانند، حال آنکه با توجه به تولیدات سالیانه سینمای ایران، معمولا هر سال حتی بخش ملی جشنواره نیز امکان پوشش کامل آثار تازه تولید شده سینمای ایران را ندارد، چه رسد به فضای سی درصدی جشنواره جهانی.
این در حالی‌ست که به عنوان پیشنهاد، می توان با تهیه نسخه زیرنویس انگلیسی تمام فیلم های بخش مسابقه ملی جشنواره فجر و نمایش آن در برخی از سالن ها، توجه منتقدان، خریداران و پخش کنندگان بین المللی آثار را همزمان با اولین اکران این آثار در بهمن ماه هر سال که مصادف با اوایل سال میلادی نیز هست به بخش وسیع‌تری از تولیدات سالیانه سینمای ایران جلب نمود و راه را برای حضور این آثار در رویدادهای بین المللی سال میلادی پیش رو هموار کرد.
همچنین با توجه به زمان برگزاری جشنواره طی سالهای اخیر، عملا امکان اثر بخشی و استفاده فیلمسازان از نتیجه حضور در این جشنواره در دو جشنواره معتبر برلین و کن وجود ندارد. اگرچه با توجه به تعدد جشنواره های سینمایی، این اتفاق در هر بازه دیگری نیز خصوصیات مشابه نظیر فاصله کم با سایر جشنواره‌ها را خواهد داشت. البته بر اساس تقویم جشنواره های عضو فیاپف به نظر می‌رسد بازه زمانی ماه‌های ژانویه و فوریه کم تراکم تر از بازه زمانی ماه‌های مارس و می نیز هست.
مورد دیگری که قابل طرح است، میهمانان شرکت کننده در جشنواره هستند که ضمن ارزشمند بودن انتخاب و دعوت از یکایک ایشان و تاثیرات مثبتی که حضور اغلب میهمانان خارجی در رویدادهای فرهنگی و هنری کشور و آشنایی ایشان با واقعیت های جامعه ایران و فرهنگ و تاریخ کشور دارد، اما شاید چکیده مهمترین میهمانان بین المللی این جشنواره طی چند دوره برگزاری حضور آقایان پل شریدر و الیور استون است که با احترام به نظرات موافق و مخالف پیرامون ایشان، حضور این سینماگران سرشناس در ایران اتفاق مثبتی به شمار می رود. اما نحوه دعوت و حضور و همچنین بهره برداری از زمان حضور ایشان نیز قابل نقد و بررسی است. البته با استفاده از این تجارب امکان تقویت و تصحیح برای میهمانان مشابه در سالهای آتی می باشد. همچنین علیرغم سفرهای متعدد مدیران جشنواره برای رایزنی ها، انتخاب آثار و تعداد میهمانان بین المللی حاضر در جشنواره، حضور دو چهره در این سطح طی ادوار برگزاری جشنواره جهانی نیز جای تامل بیشتر دارد.
نهایتا در مساله تفاهم و تاییدیه فیاپف بر جشنواره جهانی، با توجه به تمرکز اصلی این سازمان غیردولتی بر مساله حمایت از کپی رایت آثار، حق پخش و مقابله با سرقت محتوا، در صورت ایجاد اعتماد لازم بین دبیرخانه جشنواره و فیاپف، به نظر می‌رسد موضوع تغییر تاریخ مساله غیر قابل حلی نباشد. خصوصا اینکه با نگاهی به تقویم جشنواره ها، به نظر می‌رسد برگزاری جشنواره در ماه بهمن و با رعایت فاصله زمانی با جشنواره برلین قابل انجام است. سایر موارد نظیر منابع سازمانی، تسهیلات و امکانات مناسب برای خدمات به خبرنگاران بین المللی، فرآیند انتخاب و داوری آثار و اطلاع رسانی نیز فارغ از زمان برگزاری مساله ایست که با توجه به تجارب گروه های مختلف برگزار کننده جشنواره ها محل بحث نخواهد بود.
اما آنچه باید پذیرفت و از آن بهره گرفت، تجارب مدیران این رویداد طی سالهای اخیر است. بدیهی است که اولویت برگزارکنندگان جشنواره، ایجاد رویدادی موثر و موجه در کشور بوده است و آنچه بدست آمده است، اعم از نقاط قوت و ضعف، حاصل مجموع تلاش هایی است که ماه‌ها و سال‌ها برای آن زمان و هزینه شده است. از این رو با بررسی روندها، رویکردها، و راهبردهای مورد استفاده طی سالهای اخیر و مقایسه اقدامات و نتایج حاصل از آن با برگزاری نشست‌های کارشناسی و تخصصی با دست اندرکاران این رویداد می‌توان با تصحیح مسیر، این رویداد را به شکلی قوی تر و غنی تر و با هدف معرفی و عرضه آثار سینمای ایران برگزار کرد.
*س_برچسب‌ها_س*