جشنواره ملی جهادگران می‌تواند آینده جهادی کشور را متحول کند / نقش تاثیرگذار دانشجویان جهادی در جبران ضعف‌های دولت

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، اردو‌های جهادی به عنوان یکی از موثرترین فعالیت‌های دانشجویی در سطح دانشگاه‌های کشور توانسته اند نقش به سزایی در جذب دانشجویان به انجام فعالیت‌های جهادی و ارائه خدمات عمومی و تخصصی به مردم کشورمان در نقاط مختلف کشور به ویژه مناطق کمتر برخوردار و حاشیه‌ای ایفاء کنند؛ اما با وجود این نقش تاثیرگذار شاید بخشی از جامعه دانشگاهی و آحاد مختلف جامعه شناخت درستی از عرصه‌های خدمت رسانی دانشجویان جهادی در مناطق مختلف کشور نداشته باشند. شاید تصور بخشی از جامعه این است که دانشجویان جهادی صرفا در ایام نوروز نسبت به برگزاری اردو‌های جهادی اقدام میکنند و یا در زمان وقوع حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله به کمک مردم آسیب دیده می‌شتابند؛ اما واقعیت این است که امروزه گستره فعالیت‌های دانشجویان جهادی به گونه‌ای است که این دانشجویان با رویکرد مسئله محوری و نقش آفرینی تخصصی تلاش می‌کنند تا در مسیر حل مشکلات کشور گام بردارند. با این اوصاف «خبرگزاری دانشجو»، در آستانه برگزاری چهارمین جشنواره ملی جهادگران به منظور بررسی میزان کارآمدی اردو‌های جهادی، گستره فعالیت‌های گروه‌های جهادی و نوع تعامل گروه‌های جهادی و دولت با مهدی صادقی، معاون گروه جهادی شهید کاظمی دانشگاه امام صادق (ع) و امیرحسین راحمی، مسئول کانون جهادی والعصر دانشگاه تهران از برگزیدگان جشنواره ملی جهادگران به گفتگو پرداخته که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید: دانشجو: ارزیابی شما از میزان اثرگذاری اردو‌های جهادی چیست؟ آیا در این اردو‌ها خدمت رسانی به مناطق محروم در اولویت قرار دارد یا خودسازی دانشجویان؟ راحمی: در 20 سال اخیر اتفاقات ویژه‌ای در اردو‌های جهادی افتاده به گونه‌ای که گروه‌های جهادی با اقدامات خود توانسته اند در جهت جبران ضعف‌های دولت در مناطق محروم گام بردارند و در این مدت نیز حرکت‌های جهادی با رشد همراه بوده و ما می‌بینیم که این فرآیند چگونه در حال تکامل است به گونه‌ای که گروه‌های جهادی هر روز کار‌ها و دغدغه‌های جدید را به عرصه فعالیت‌های خود اضافه می‌کنند. به زعم بنده در اردو‌های جهادی دانشجویان در حین ساختن، ساخته می‌شوند و این بدان معناست که اگر دانشجویان نخواهند در اردو‌های جهادی در مسیر آبادانی گام بردارند خودشان هم ساخته نمی‌شوند. مثلا امروز گروه جهادی دانشگاه تهران دارای 15 زیر گروه جهادی است که هر کدام به صورت تخصصی در حوزه‌های مختلف اعم از پزشکی، دندانپزشکی، هنری، دامپروری و عمرانی به پایش مناطق محروم محل برگزاری اردو‌ها می‌پردازند. دانشجویان در این اردو‌ها می‌فهمند که در مناطق محروم چقدر هزینه کرده اند و چقدر بهره وری داشته اند و می‌فهمند اقدامات آن‌ها چه نتایجی در برداشته است. با این اوصاف دانشجویان جهادی در این 20 سال مسیر برگزاری اردو‌ها را هموارتر و زیباتر کرده اند و تاثیرات بیشتری را در فضای جهادی کشور به جا گذاشته اند. دانشجو: برخی‌ها معتقدند بخشی از فعالیت‌هایی که در اردو‌های جهادی انجام می‌شوند جز وظایف دولت به شمار می‌روند از این رو به نفی اردو‌های جهادی می‌پردازند. با توجه به این نگرش به نظر شما این اردو‌ها طی چند سالی که از برگزاری آن‌ها می‌گذرد چه تاثیری روی جامعه داشته اند؟ صادقی: علی رغم عدم توزیع یکسان امکانات در سطح کشور، اما قرار نیست که گروه‌های جهادی وظایف دولت را انجام دهند. گروه‌های جهادی اگر بخواهند کار تاثیرگذاری در یک منطقه انجام بدهند باید به عنوان مکمل دولت عمل کنند. یعنی مثلا قرار نیست که گروه‌های جهادی در حوزه آموزش همان وظایف آموزش و پرورش را در مناطق محروم و کم برخوردار انجام دهند. اگر با این دید به فعالیت‌های جهادی در حوزه‌های مختلف نگاه کنیم نه تنها هیچ تضادی بین فعالیت‌های جهادی و وظایف نهاد‌های اجرایی نمی‌بینیم؛ بلکه گروه‌های جهادی به عنوان مکمل این نهاد‌ها عمل می‌کنند و می‌توانند با هم افزایی در یک مسیر پیش بروند. به زعم بنده گروه‌های جهادی باید به سمت تعامل با نهاد‌های اجرایی موظف در مناطق محروم بروند و با توجه به ظرفیت‌هایی که دارند خلاء‌ها را جبران کنند. راحمی: واقعیت این است که گروه‌های جهادی در عرصه‌هایی وارد شده اند که دولت‌ها نتوانسته به آنجا ورود کنند و این بدان معناست که این گروه‌ها تلاش کرده اند تا در جهت پوشش نقاط ضعف دولت‌ها گام بردارند. سوالی که وجود دارد این است که آیا ساختار‌های دولتی می‌توانست این حجم از خدماتی را که گروه‌های جهادی در مناطق زلزله زده خوی ارائه دادند ارائه بدهند و آیا سیستم اداری چنین کارکرد و ظرفیتی را دارد؟ به زعم بنده اگر دولت بخواهد فضا‌هایی را مشابه گروه‌های جهادی ایجاد کند و به تصدی گری در این حوزه بپردازد قطعا موفق نخواهد شد؛ اما اگر به تقویت گروه‌های جهادی بپردازد این گروه‌ها می‌توانند عملکرد بهتری از خود به نمایش بگذارند؛ مثلا گروه‌های جهادی در جریان زلزله خوی بهتر و منظم‌تر از زلزله سرپل ذهاب عمل کردند. مسئله ما در حرکت‌های جهادی ساختن و ساخته شدن دانشجویان است؛ پس ما نمی‌توانیم بگوییم، چون امروز تفکر جهادی در حاکمیت ساری و جاری است دیگر به اردو‌های جهادی نیاز نداریم. به زعم بنده دولت هر چقدر هم جهادی و انقلابی باشد باز هم نباید گروه‌های جهادی را طرد کند و اشتباهی که در رابطه با وزارت جهاد سازندگی افتاد تکرار شود. دانشجو: اگر توزیع منابع و ثروت در کشور به صورت عادلانه صورت بگیرد آیا باز هم احساس نیاز به برگزاری اردو‌های جهادی وجود دارد؟ به نظر شما آیا نمی‌شود به جای تمرکز روی اردو‌های جهادی به مطالبه گری از دولت برای توزیع عادلانه منابع پرداخت؟ صادقی: ایده آل ما این است که منابع به صورت یکسان در سطح کشور توزیع شود؛ ولی وضعیت فعلی جامعه به این صورت است که بین مناطق کم‌تر برخوردار و دیگر مناطق فاصله افتاده است. ما اگر بخواهیم هزینه فرصت برگزاری اردو‌های جهادی و مطالبه گری از دولت برای توزیع عادلانه منابع را در نظر بگیریم به صورت موازی باید هم بحث مطالبه گری از نهاد اجرایی را پیگیری کنیم و هم از برگزاری اردو‌های جهادی غافل نشویم. چون مناطق محروم نیازمند خدمت رسانی گروه‌های جهادی هستند و از طرفی فرآیند مطالبه گری از دولت برای توزیع عادلانه منابع طولانی مدت است. با این اوصاف ما نمی‌توانیم بگوییم دانشجویان کار جهادی را رها کنند و به جای آن به سمت مطالبه گری از دولت بروند. معتقدم این دو از هم قابل تفکیک نیستند. گروه‌های جهادی به شرطی می‌توانند در راستای پیشرفت مناطق محروم فعالیت کنند که با توانمندسازی بومیان منطقه زمینه‌ای را فراهم کنند که آن‌ها بتوانند از حق خودشان دفاع کنند و این بهترین اقدامی است که دانشجویان جهادی می‌توانند در کنار فعالیت‌های جهادی انجام دهند. راحمی: ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که گروه‌های جهادی در تکامل یافته‌ترین حالت ممکن قرار دارند؛ بنابراین ما نیاز داریم که گروه‌های جهادی به عرصه‌های جدید ورود پیدا کنند؛ مثلا ما چند گروه جهادی داریم که دغدغه محیط زیست داشته باشند؟ آیا کشور در مسئله محیط زیست دچار بحران نیست؟ امروز تعدادی گروه جهادی مطالبه گر توسط نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف ایجاد شده اند و این اتفاق خوبی است و ضرورت دارد که این گفتمان و حرکت در کشور بسط پیدا کند و بگوییم که ما آمده ایم تا با توجه به خلاء‌های دولت و حاکمیت فلان مسئله را با نگاه جهادی و مردمی حل کنیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که گروه‌های جهادی در مناطق محروم صرفا به کار ساخت و ساز مشغول نیستند؛ بلکه آن‌ها همزمان با فعالیت‌های خود مطالبات منطقه‌ای را هم شناسایی می‌کنند و پس از اتمام اردو این مطالبات را به صورت علمی و مطالبه گری از مسئولان پیگیری می‌کنند و این نشان می‌دهد که گروه‌های جهادی در خدمت رسانی و مطالبه گری پیشگام هستند. گروه‌های جهادی خلاء‌های دولت را در مناطق مختلف پوشش می‌دهند؛ با این اوصاف اگر قرار باشد نگاه ویژه‌ای ایجاد شود نباید رقابت بین گروه‌های جهادی و دولت به وجود بیاید. دولت باید به گروه‌های جهادی به عنوان عامل مردمی کارآمد و توانمند در جهت اجرای اهداف نظام بنگرد و اگر این اتفاق بیفتد قطعا هم گروه‌های جهادی پیشرفت می‌کنند و هم ملت و سرزمیت منفعت آن را می‌برند. دانشجو: اجرای ایده مدرسه جهادی از چه زمانی به ذهن شما رسید و امروز اجرای آن در چه مرحله‌ای قرار دارد و برنامه تان برای آینده چیست؟ صادقی: از سال 97 دانشجویان جهادی برای افزایش تاثیرگذاری خود در مناطق محروم تصمیم گرفتند با توجه به ظرفیت‌های که دارند انجام فعالیت‌های آموزشی را در این مناطق در اولویت قرار دهند. آسیبی که در اردو‌های جهادی وجود دارد این است که برخی از فعالیت‌ها متناسب با تخصص نیرو‌های جهادی نیست؛ مثلا در بخش عمرانی اردو‌ها فردی که مدرک دانشگاهی دارد با فردی که فاقد مدرک دانشگاهی است در کنار هم مشغول بیل زدن می‌شوند؛ البته بنده این فعالیت را نفی نمی‌کنم، اما اگر قرار است اردوی جهادی در یک منطقه به صورت ایده‌آل برگزار شود بهتر است که آن را به صورت تخصص محورتر برگزار کنیم. با این اوصاف با توجه به آمار و ارقام و رتبه‌های پایین کنکوری‌های مناطق محروم علی رغم استعداد بالای دانش آموزان این مناطق طرح مدرسه جهادی به منظور استفاده از ظرفیت دانشجویان علاقمند به فعالیت‌های آموزشی در مناطق محروم ویژه دانش آموزان متوسطه دوم و کنکوری با هدف توزیع فرصت‌های رشد در بین دانش آموزان مناطق محروم اجرا شد. برگزاری کلاس‌های رفع اشکال و ارائه مشاوره از جمله اقداماتی است که در قالب طرح مدرسه جهادی انجام می‌شوند. ما تلاش می‌کنیم تا با اجرای این طرح در مناطق محروم کشور هسته‌های بومی جهادی شکل بگیرند و بومی‌های هر منطقه بعد از اینکه تخصص لازم را در دانشگاه کسب کردند برگردند و در جهت رشد مناطق خود گام بردارند؛ چون گروه‌های جهادی حداکثر می‌توانند طی دو سال و در اردو‌های 10 روزه در مناطق محروم حضور یابند. طرح مدرسه جهادی تاکنون در مناطق محروم استان هرمزگان، جنوب استان کرمان و مناطق حاشیه نشین تهران و آمل برگزار شده و امسال نیز در استان خوزستان و در شهرستان‌های ایذه، شادگان و خرمشهر برگزار می‌شود. دانشجو: کانون جهادی والعصر در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند و برای آینده چه برنامه‌هایی را پیش بینی کرده اید؟ راحمی: رسالت اصلی ما در کانون جهادی والعصر این است که به نیرو‌های متخصص دانشگاه یاد بدهیم که خدمت رسانی، مسئولیت پذیری اجتماعی و مسئولیت داشتن در مقابل فقرا یکی از وظایف ماست. در دانشگاه تخصص‌های زیادی آموزش داده می‌شود؛ اما آیا تعهد به ملت و کشور و خدمت کردن به مردم هم یاد داده می‌شود و این‌ها مسائل مغفولی است که در دانشگاه وجود دارد. ما در کانون جهادی والعصر ماموریت‌ها و فعالیت‌های عمومی را ترسیم کرده ایم و این ماموریت‌ها دانشجویان را در هر نقطه‌ای که قرار دارند در کمترین زمان درگیر خدمت رسانی به قشر ضعیف جامعه می‌کند. قشر نخبه جامعه در مقابل جامعه وظایفی دارد. به زعم بنده این قشر فقط نباید اداعای خواسته کند بلکه باید خدمت بیشتری ارائه بدهد. در واقع نخبه بودن و به یدک کشیدن رتبه‌های برتر کنکور جایی ارزش پیدا می‌کند که ما بتوانیم خدمت بیشتری به جامعه ارائه کنیم. مسئله دیگری که برای ما حائز اهمیت است این است که دانشجو و دانشگاه در عرصه فعالیت‌های جهادی باید چه نوع خدمتی را ارائه بدهند؟ در کانون جهادی والعصر ماموریت فن آورانه به عنوان ماموریت این کانون تعیین شده و ما پیش بینی کرده ایم که کانون جهادی والعصر اگر می‌خواهد موفق باشد ظرف 10 سال آینده باید در سطح کشور به یکی از هاب‌های فن آوری جهادی در حوزه ورود تکنولوژی و دانش بنیان تبدیل شود. حدود 400 نفر با کانون جهادی والعصر همکاری می‌کنند و اردو‌های ما به صورت مستمر در طول سال در مناطق برگزار می‌شوند. ما در طول سال طرح‌ها و ایده‌های و مطالبه گری‌های خود را که می‌توانند در محرومیت زدایی و گسترش گفتمان جهادی موثر باشند، پیگیری می‌کنیم. دانشجو: به نظر جشنواره ملی جهادگران چه تاثیری در کیفیت بخشی به اردو‌های جهادی داشته است؟

صادقی: جشنواره ملی جهادگران فرصتی است تا تیم‌های جهادی روش فعالیت و کارکرد‌های خود در مناطق محروم را به سایر گروه‌های جهادی و افراد علاقمند به فعالیت‌های جهادی ارائه بدهند. این جشنواره کمک می‌کند تا با قرار گرفتن گروه‌های جهادی در کنار هم الگو‌های مناسب در فعالیت‌های جهادی در اختیار سایر جهادگران و افرادی که علاقمند به فعالیت‌های جهادی هستند قرار بگیرند. راحمی: یکی از خلاء‌هایی که در اردو‌های جهادی وجود دارد عدم شناخت فعالین جهادی از همدیگر است و گروه‌های جهادی فعال رده بندی ندارند و نمی‌توان گروه‌های موفق را شناسایی کرد و این در حالی است که برخی از گروه‌ها صادقانه در مناطق خیلی کم برخوردار فعالیت می‌کنند و تجریبات خیلی خوبی دارند که خیلی اوقات این تجربیات انتقال پیدا نمی‌کند که جشنواره ملی جهادگران بستری است که می‌تواند تمام این خلاء‌ها را جبران کند به گونه‌ای که این جشنواره می‌تواند گروه‌های جهادی با هم آشنا می‌کند، فعالیت‌های خوب را به همه نشان بدهد و به معرفی طرح‌های پیشرو بپردازد. با این اوصاف جشنواره ملی جهادگران یک اتفاق ویژه است و می‌تواند آینده جهادی کشور را متحول کند. در همین مدتی که ما با مجریان برگزاری جشنواره ملی جهادگران آشنا شده ایم تجربیات زیادی را کسب کرده ایم و آموزش‌های ویژه‌ای را فرا گرفته ایم. به هر روی گروه‌های جهادی با خلاء آموزش مواجه هستند و این در حالی است که ما اگر می‌خواهیم خوب کار کنیم باید بحث آموزش را در اولویت قرار دهیم. واقعیت این است که گره‌های جهادی کم آموزش دیده اند، اما جشنواره ملی جهادگران تا حدودی این مسئله را برطرف کرده و ما میدواریم این جشنواره در دوره‌های بعد قوی‌تر و مستحکم‌تر به فعالیت خود ادامه دهد.