جمکران مسجدی از جلوه جام جهان‌نما

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، هر وجود یا هر مکانی که محمل و تجلی‌گاه امر الهی واقع شده باشد و یا بهره‌ای از ساحات و مراتب الهی و متعالی برده باشد و یا آن‌که آن را واسطه فیض بیابیم، خود را در پیشگاه امر قدسی می‌یابیم و آن‌جا محل مقدس خواهد بود. از نگاه اشراقی و عرفانی، اماکن مذهبی مولود تلاقی امر زیبا و قدسی‌اند. امر الهی و قدسی در کنار امر زیبا و هنر، دیانت، معنویت و خلاقیت یا هنرمندانگی و قداست را می‌توان از ویژگی‌های بنیادین همه فرهنگ‌ها و سنت‌های آیینی با درجات متفاوت دانست.

از منظر وحیانی اسلام، هر تجلی الهی، تجلی قدسی است و هر تجلی قدسی، تجلی به حُسن است و تجلی به حُسن، تجلی وجودی است. هسته دین شناسی نیز امر قدسی را اساس مشترک همه ادیان می‌داند. به رغم خصلت سیال و بی مرز امر زیبا، امر قدسی از تجربه‌ای به مراتب بنیادی‌تر و تأثیرگذارتر در تاریخ و فرهنگ برخوردار بوده است.

تصادفی نیست که در خلال قرن یازدهم میلادی راهبان برخی دیرها، جوانان مسیحی را برای لشکرکشی و جنگ‌های صلیبی علیه مسلمان به انگیزه فتح اماکن مقدس تشویق می‌کردند. این امر نشانگر نقش و اهمیت اماکن مقدس در شکل گیری فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و هویت دینی و ملی است.

متأسفانه در دوره جدید با قداست زدایی و به حاشیه راندن امر الهی و قدسی از کانون فرهنگ و زندگی، میراث عبادی، آداب و ادب مؤمنان را هم از مدار زندگی انسان‌ها بیرون رانده‌اند. دین اسلام خصوصاً مذهب شیعه، با توجه به میراث گرانسنگی که از ائمه علیهم السلام در دست دارد، سنت و میراث عبادی را بیش از ادیان و مذاهب دیگر در کانون فرهنگ و زندگی خود حفظ کرده است.

مسجد مقدس صاحب الزمان (عج) که به مسجد جمکران شهرت یافته است در این نظام معنایی قابل فهم و ادراک است؛ مکانی که به دلیل انتسابش به یک انسان کامل و عصاره هستی، قداست یافته است. جدای از آن‌که ساخت و بنای آن، به امر مستقیم حضرت بقیه الله (عج) و یا هر ولی از اولیای الهی باشد، این مکان به نام و یاد و نشان از کسی بنا شده است که او حجت بالغه و خلیفه الهی است.

به یُمن وجودش همه خلائق و موجودات از فیض رحمت الهی بهره‌مندند و از اعتقاد به این وجود نورانی و قطب و محور هستی از پایه‌های فرهنگ مسلمانان و خاصه شیعیان است و همه آیین‌های فرهنگ پایه علاوه بر مانایی قابلیت زایش و تولید نشاط، زیبایی و آثار هنری و ادبی می‌باشند و در ژرفای حیات اجتماعی و فردی نفوذ دارند و اماکنی که این فرهنگ در آن سریان داشته باشد، خود، کانون و مرکز جوشش زیبایی و معنوی خواهد بود.

همه کسانی که زیست فرهنگی مشترک متصل به این کانون را دارند این مرکز و کانون برای‌شان محل مقدس و مولد نشاط، معنویت و آرامش و نردبانی به سوی آسمان خواهد بود؛ لذا مسجد مقدس جمکران که متعلق به انسان کامل، مظهر جلال الهی و مظهر اسمای الهی است که سریان اخلاق نامتناهی و برکات خداوندی در عموم کرام و نشر شرفا جز به یمن انفاس قدسی او میسر نباشند؛ آن انسانی که آینه ذات کبریایی و هدف نهایی بعثت انبیای الهی است که به بیان امام خمینی (ره) «روزگارش گرچه از پیشینیان بودی مؤخر؛ لیک از آدم بُدی فرمانش تا عیسی مُقرر. از فراز توده غبراء تا گردون اخضر؛ وز طرازِ قبه ناسوت تا لاهوت، یکسر».

پس این مسجد مشرف و مزین است به نام خلیفه به حق الهی و مجمع و محل انفاس قدسی اولیای بزرگ الهی، ولی اعظم الهی که فیض متصل و مستمر در هستی است. از این رو مسجد و مجمعی که به نام او و یاد او بنا شده، محل رجوع و حضور اولیا و علما و مؤمنان بوده است.

جمکران محل تلاقی امر قدسی و فیض مستمر الهی و به مانند شط فیاض جاودانه تبدیل شده است که قلوب انسان‌های پرشماری مجذوب آن گردیده و مغناطیس این امر قدسی و ملکوتی است که این همه دل‌ها و جان‌ها را متوجه خود ساخته و مجذوب خویش نموده است. **

بی تردید به یمن مغناطیس عشق ازلی و نسیم فیض آن لطیفه الهی میسر می‌باشد. آن ولی خدا که به سبب تجلی حضرت حق، لطیفه الهیه در او پدید آمده و فرد کامل و غوث جامع که دایره هستی بر محور او می‌گردد.

حجت الاسلام حمید احمدی پژوهشگر دینی

چنانچه در رهاورد عرفانی اهل معنا حضرت بقیه الله الاعظم (عج) برای عالم، همانند قلب است برای انسان. از این رو آن حضرت را، قطب، صاحب الزمان، جام جهان نما و آینه گیتی نما گویند. این وجود مقدس مجرای فیض الهی در هستی است و لذا عالم در بقا و استمرار وجود مدیون اوست. چنانچه در زیارت جامعه کبیره به این معنا تصریح شده است؛ لذا پویایی و بالندگی این مسجد مقدس با اجتماع عظیم مؤمنان و محبان اهل بیت علیهم السلام از رایحه دلنواز صاحب آن است. «از رهگذرِ خاکِ سرِ کویِ شما بود؛ هر نافه که در دستِ نسیمِ سحر افتاد»؛ بنابراین مسجد مقدس جمکران امروز به نماد و محل تابش اشعه شمس هستی و وزش معنوی وجود قلب عالم، حضرت بقیه الله الاعظم (عج) قداست یافته است و محل تجلی و درخشش زیبایی‌های قدسی و به مجمع گردهمایی دلدادگان معنویت و دیانت و کانون نشاط و امید تبدیل شده است که این جذبه‌ها و کشش‌ها و زیبایی‌ها دلالت بر قداست و بنیان این بنای مرصوص و ملکوتی دارد.

بانگ آید هر زمانی زین رواق آبگون؛ آیت انا بنینا‌ها و انا موسعون

کی شنود این بانگ را بی‌گوش ظاهر دم به دم؛ تائبون العابدون الحامدون السایحون

نردبان حاصل کنید از ذی المعارج برروید؛ تعرج الروح الیه و الملائک اجمعون

* کارشناس مذهبی