خیز بلند یوان علیه سلطه دلار

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محمد امین مکرمی: رهبران چین تحولات اخیر اقتصاد و سیاست آمریکا را فرصتی تاریخی برای تقویت جایگاه پول ملی خود می‌بینند. سقوط ارزش دلار در سال جاری، کسری بودجه آمریکا، سیاست‌های متناقض دولت ترامپ و نگرانی‌ها درباره استقلال فدرال‌رزرو، زمینه‌ای فراهم کرده تا یوان در کانون توجه بازیگران مالی و تجاری قرار گیرد. در حالی که ارزش یوان به بالاترین سطح از زمان انتخاب مجدد ترامپ رسیده، سرمایه‌گذاران خارجی و حتی برخی دولت‌ها به دنبال جایگزینی برای دلار به سمت این ارز حرکت می‌کنند.

البته این روند تازه نیست. چین نخستین بار در سال 2009 برنامه بین‌المللی کردن یوان را آغاز کرد، اما بحران بازار سهام و کاهش ارزش پول در سال 2015 باعث شد فرار سرمایه رخ دهد و دولت دوباره کنترل‌های شدید بر جریان سرمایه اعمال کند. اکنون پکن در تلاش است این بار مسیر را با احتیاط و پایداری بیشتری طی کند. مقام‌های چینی معتقدند جهانی‌شدن یوان می‌تواند صادرکنندگان کشور را در برابر نوسانات دلار محافظت کرده و از فشار تحریم‌های مالی آمریکا بکاهد.

با این وجود، یوان هنوز فاصله زیادی تا دلار دارد. سهم آن از پرداخت‌های بین‌المللی تنها 4 درصد است؛ در حالی که دلار حدود 50 درصد را در اختیار دارد. همچنین یوان فقط 2 درصد ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان را تشکیل می‌دهد، رقمی که در برابر 58 درصد سهم دلار بسیار ناچیز است. اما روند تغییرات سریع است: سهم یوان در پرداخت‌های جهانی از 2022 تاکنون دو برابر شده و بیش از 30 درصد تجارت خارجی چین اکنون با یوان تسویه می‌شود.

بر اساس گزارش اکونومیست، سیاستگذاران پکن تلاش می‌کنند جریان پایدار برای ورود و خروج یوان ایجاد کنند. در همین راستا، بانک‌های بزرگ ملزم شده‌اند دست‌کم 40 درصد وام‌های تجاری را با یوان پرداخت کنند. همزمان، چین در حال گسترش شبکه زیرساخت‌های مالی غیر‌دلاری است. سامانه پیام‌رسانی بانکی CIPS که مشابه سوئیفت عمل می‌کند، تاکنون بیش از 1700 بانک را جذب کرده و حجم تراکنش‌های آن در 2024 به 24 تریلیون دلار رسیده است. همچنین با توسعه همکاری با کشورهایی چون امارات، ترکیه و موریس، دامنه استفاده از یوان در خاورمیانه و آفریقا گسترش یافته است.

در کنار این اقدامات، استفاده از یوان دیجیتال و پروژه چندجانبه "mBridge" نیز ابعاد جدیدی به این مسیر داده است. گفته می‌شود میلیاردها دلار پرداخت از طریق این شبکه صورت گرفته و حتی برخی شرکت‌های چینی تحت تحریم از آن برای تسویه با سهامداران خارجی استفاده کرده‌اند. علاوه بر این، چین تاکنون خطوط سوآپ ارزی به ارزش 4.5 تریلیون یوان با 32 بانک مرکزی برقرار کرده تا در زمان بحران دسترسی کشورها به یوان تضمین شود.

از سوی دیگر، بازار اوراق قرضه یوانی نیز رونق گرفته است. پیش‌بینی می‌شود در سال جاری انتشار اوراق "دیم سام" توسط شرکت‌ها رکورد بزند. مجارستان در ژوئیه بزرگ‌ترین اوراق "پاندا" به ارزش 5 میلیارد یوان منتشر کرد و روسیه و برزیل نیز در آستانه ورود به این بازار هستند. برخی کشورهای بدهکار به چین، مانند کنیا، حتی به دنبال تبدیل بدهی‌های دلاری خود به یوان هستند.

مقام‌های چینی تاکید دارند این روند یک پروژه بلندمدت است. رئیس بانک مرکزی چین در سخنرانی اخیر خود نظام مالی جهان را "چندقطبی" توصیف کرد و گفت دلار در آینده ناچار به رقابت با دیگر ارزها، به‌ویژه یوان، خواهد بود. پکن امیدوار است با این رویکرد، وابستگی به دلار کاهش یابد بی‌آنکه نیاز فوری به آزادسازی کامل جریان سرمایه یا نرخ ارز وجود داشته باشد.

به نظر می‌رسد چین در مسیر ساختن پولی جهانی با "ویژگی‌های چینی" گام برمی‌دارد؛ مسیری که اگرچه پرچالش است، اما در پرتو تحولات کنونی اقتصاد آمریکا، بیش از هر زمان دیگر شتاب گرفته است.