داستان انقلاب نوجوان نباید قافیه را به ژانر وحشت ببازد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اگرچه فراوانی کتاب‌های منتشر شده در حوزه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی نشان از توجه به این عرصه در میان اهالی قلم دارد، اما در مقام کیفیت باید گفت که نه تنها نتوانسته‌ایم به اثری تراز انقلاب اسلامی دست پیدا کنیم، بلکه از همان شاخص‌های دهه‌های نخست نیز فاصله گرفته‌ایم، با وجود نهادهای مختلفی که در عرصه تربیت نویسنده فعال هستند، ادبیات داستانی ما چه در حوزه بزرگسال و چه در حوزه کودک و نوجوان در موضوع انقلاب اسلامی هنوز نتوانسته است همپای انقلاب پیش رود.

به طور مشخص در دهه 90 نیز باید گفت که ادبیات داستانی انقلاب کمرنگ‌تر از همیشه در عرصه حضور داشته است، به باور منتقدان در این دهه ما نه تنها نتوانسته‌ایم اثر شاخص جدیدی به این حوزه بیافزاییم، بلکه نویسنده شاخصی نیز در این عرصه تربیت نشده است. رضا رسولی، نویسنده، معتقد است که هم نهادهای متولی در این عرصه کم‌کار بوده و هم نویسندگان قافیه را باخته‌اند. گفت‌وگوی تسنیم با این نویسنده را می‌توانید در ادامه بخوانید:

* تسنیم: ویژگی‌های ادبیات انقلاب در دهه چهارم انقلاب چیست؟

امروز بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی و ترسیم شفاف و روشن آرمان‌ها و دغدغه‌های انقلاب توسط رهبر ادیب و فرزانه انقلاب اسلامی و دستگاه‌ها و چهره‌های شاخص فرهنگ و ادبیات کشور انتظار می‌رود، اهالی قلم و نویسندگان ما جان کلام را در عرصه توجه به ویژگی‌های اصلی ادبیات انقلاب گرفته باشند، جان مایه ادبیات انقلاب اسلامی در دهه چهارم باید عدالت و عدالت اجتماعی باشد، هر اثری که در این راستا خلق می‌شود از زوایای گوناگون به بحث عدالت بپردازد.

از طرف دیگر با توجه به پیشرفت، توسعه و تعالی ادبیات از حیث تکنیکال و بهره‌مندی از تکنیک‌های ادبی، ادبیات انقلابی ما باید یک ادبیات ترازمند از بعد استفاده و بهره‌مندی از تکنیک‌های ادبی به شمار بیاید.

محور اصلی ادبیات باید موضوع عدالت باشد، اما در کنار موضوع عدالت مهمترین شاخصه‌ای که ما به آن نیاز داریم تا جامعه زنده بماند و پیشرفت کند، بحث امید و امیدافزایی است. نویسنده و اهل قلم ما در کنار مشکلات و گرفتاری‌ها و حفظ نگاه انتقادی خود، امیدها، نویدها و پیشرفت‌ها و اتفاقات خوبی را که در این چهل سال رخ داده را باید ترسیم کند، تا امید و نوید در دل مردم و مخاطبان شکل بگیرد.

* تسنیم: این توجه به عدالت و امید‌افزایی چه اندازه در آثار انقلابی سال‌های اخیر نمود داشته است؟

تا جایی که من آثار ادبی خصوصاً رمان‌های شاخص را مطالعه و بررسی کردم هم از بعد عدالت دست ادبیات خالی است، هم امیدها و نویدها خیلی رنگ و بوی جدی در آثار ادبی ما ندارد.

* تسنیم: سه سال از صدور بیانیه گام دوم انقلاب توسط رهبر انقلاب می‌گذرد‌، در این خصوص در عرصه ادبیات انقلاب چه باید کرد؟

در فرمایشات رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم که با هوشمندی توسط ایشان تدوین شده بود، فرازهای متعدد و فربه‌ای داشتیم که ایشان خلفق و بیان کردند، از نظر من امید به آینده، توجه به پیشرفت‌های کشور و جوان‌گرایی می‌تواند سه فراز اصلی و مهم این بیانیه باشد که در آثار نویسندگان و اهالی قلم باید تجلی پیدا کند. طبیعی است هر کدام از اهالی قلم می‌توانند این موضوعات را در آثارشان بازنمایی کنند.

هنوز اثر فاخری نداریم که تراز انقلاب اسلامی باشد 

* تسنیم: در دهه 90 بر خلاف دهه‌های اول انقلاب که ما شاهد ظهور نویسندگانی چون رضا امیرخانی، احمد دهقان، سید‌مهدی شجاعی و... بودیم، نویسنده تراز انقلاب اسلامی تربیت نشده است، چرا اینگونه است؟

یک سلسله اتفاقات خوب بعد از انقلاب اسلامی رخ داد و مراکز آموزشی، دستگاه‌های رسمی کشور و نهادهای انقلابی برای تربیت و پرورش نویسنده فعالیت قابل توجهی انجام دادند، از حوزه هنری سازمان تبلیغات گرفته تا. زارت آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری و برخی مؤسسات عمومی غیردولتی مثل شهرستان ادب با برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی نویسنده‌های خوبی تربیت کردند، اما چون ما در دهه 80 و 90 اثر فاخری که در تراز انقلاب باشد یا اثر فاخری که غوغا کند، نداشتیم، عملا نتوانستیم ستاره ادبی هم داشته باشیم.

بله درست است، مثل دهه اول انقلاب امیرخانی، شجاعی و رهگذر نداشتیم. در واقع چون اثر فاخر غوغا کننده‌ای نداشتیم، نویسنده و ستاره ادبی به چشم ما نیامده است. اما تعدد نویسندگان پرورش یافته و تنوع آثار به مدد توسعه نویسنده بالا بوده است.

* تسنیم: خب، چرا به نویسنده تراز انقلاب نرسیده‌ایم؟

دلایل بسیاری برای این امر می‌توان برشمرد، اما در مجموع باید گفت که شاید انگیزه‌ای که در دهه‌های نخست انقلاب در افراد وجود داشت، کمرنگ‌تر شده است.

انگیزه در نویسندگان کمرنگ شده است

مهم‌ترین عامل در خلق یک اثر خوب که در تاریخ ادبیات ماندگار شود و روایت جذابی از انقلاب اسلامی داشته باشد، دغدغه و توان آن نویسنده است. اساساً باید یک نویسنده‌ای باشد که دغدغه انقلاب اسلامی داشته باشد و توان ادبی هم داشته باشد که بتواند با روایت حرفه‌ای، جذاب و با استفاده از تکنیک‌های داستان‌نویسی یک اثر قابل توجه و ماندگار خلق کند.

* تسنیم: صدور گفتمان انقلاب اسلامی به جهان رویکردی است که در همه عرصه‌ها به ویژه در عرصه هنر و ادبیات باید به آن توجه داشت‌، در این زمینه اما کمیت ادبیات همچنان می‌لنگد و ما بعد از گذشت چهار دهه هنوز نتوانسته‌ایم در رساندن صدای انقلاب به دنبا موفق باشیم. به نظر شما ادبیات ما چنین ظرفیتی نداشته است، یا ایراد کار جای دیگری است؟

معرفی پیام‌های انقلاب به جهانیان در سه گام متجلی می‌شود و معنا پیدا می‌کند، گام اول اینکه اثری خلق شود مانند رمان، فیلم‌نامه، نمایشنامه و... گام دوم ترجمه آثار به زبان‌های دیگر است، منطقاً انتظار می‌رود سازمان فرهنگ و ارتباطات، مجمع جهانی تقریب مذاهب، مجمع جهانی اهل بیت (ع) و دیگر نهادهای مسئول این موضوع را دنبال کنند.

گام سوم این ماجرا به حوزه اقتباس بر می‌گردد، به همان نسبت که آثار سینمایی یا سریالی ما برگرفته از ادبیات انقلاب باشد، امکان صدور ادبیات انقلاب اسلامی به سایر کشورهای دنیا نیز فراهم می‌شود. در مجموع ما جز برخی فعالیت‌های درخشان این عرصه مثل حبیب احمدزاده و آثارش نتوانستیم در عرصه بین‌الملل به خوبی موفق شویم، در واقع فاصله بسیاری وجود دارد بین تعداد بسیار زیاد آثار خوب تولید شده در ایران و عرضه آن‌ها در بازارهای بین‌المللی.

بایکوت ایران در جهان مانع از رشد ادبیات انقلاب شد

از سوی دیگر انقلاب اسلامی با دفاع مقدس پیوند خورده است، هم انقلاب اسلامی هم دفاع مقدس دشمنانی دارد که ما را بایکوت کرده‌اند، از این جهت حتما باید در ارزیابی میزان نفوذ و اثرگذاری ادبیات انقلاب در عرصه بین‌المللی و جهانی به سطح بسیار بالای بایکوت ادبی توجه کنیم.

در بُعد دیگر باید توجه داشته باشیم که ما در ادبیات داستانی جزو کشورهای پیرو هستیم و باید سطح انتظارمان را نیز با واقعیت‌های ادبی کشور همسان کنیم.

* تسنیم: اجازه بدهید وارد عرصه کودک و نوجوان نیز بشویم، در عرصه کودک و نوجوان در دوره ای ما شاهد انتشار رمان‌های فاخری در حوزه انقلاب بودیم که موجی را نیز به راه انداخت، اما اکنون چند سالی است که به نظر می‌رسد، در این حوزه نیز کم فروغ شده‌ایم؟

بله درست است، در حوزه فرهنگ نوجوانان در دو دهه گذشته با یک افول دردناک مواجه شده‌ایم، هم در عرصه مطبوعات و هم در عرصه سینمای کودک و نوجوان ما گذشته درخشانی داریم. اما اکنون رو به افول رفته است.

در حوزه تولید، خلق و انتشار آثار ادبی برای مخاطب کودک و نوجوان نیز وضعمان چندان تعریفی ندارد‌، مهمترین دلیل آن کم‌کاری دستگاه‌های متولی است، کانون پرورش فکری، وزارت آموزش و پرورش، دستگاه‌هایی مثل صدا و سیما، حوزه هنری، سازمان تبلیغات و بخش‌های مختلف وزارت ارشاد باید با سیاست‌گذاری درست حمایت خوب از نویسندگان اهل قلم ادبیات انقلاب را رونق نهند.

دلیل دوم به نویسنده و صاحب اثر باز می‌گردد، به هر دلیلی توجه دستگاه‌های متولی فرهنگ در این ژانر کمرنگ شده باشد من نویسنده نباید احساس تکلیف کنم؟ ولو حمایت دولتی هم نشود.

دلیل سوم حضور رقبای دیگری است که بازار را قبضه کرده اند‌، ادبیات وحشت و ادبیات تخیلی رقبای جدی در بازار ادبیات کودک هستند که موجب شده‌اند‌، ادبیات انقلاب چراغش کم‌نور شود؛ این در حالی است که ادبیات انقلاب در حوزه نوجوان نباید میدان را به ادبیات وحشت و ادبیات تخیلی واگذار کند.