دانش روز کشاورزی؛ درس تغییرات اقلیمی در کلاس الگوی کشت / حفظ امنیت غذایی با اجرای برنامه های بلند مدت

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصراترک، کاهش بارندگی ها در کشور طی یک دهه اخیر، به ویژه کاهش آن در پاییز و زمستان سال گذشته و فروردین ماه 1400 آن هم به میزان قابل توجهی، زنگ هشدار تامین امنیت غذایی در این سرزمین خشک و نیمه خشک را دوباره به صدا درآورد.

هر چند که البته کاهش بارندگی ها، فاکتوری بسیار مهم برای تهدید کشاورزی پایدار و تولید محصولات استراتژیک در یک سرزمین است، با این وجود، آنچه که آشکار است، این است که تیغ غفلت و کم توجهی مسئولان اجرایی، بهره برداران، سیستم بانکی و به ویژه طمع کاری دلالان و واسطه ها، برنده تر از هر تنش اقلیمی و محیطی خواهد بود برای وابسته شدن به تامین امنیت غذایی کشور به دیگر کشورها، که نمونه بارز آن را در وابستگی کشور به تامین خوراک دام و طیور به کشورهای آمریکای جنوبی را شاهد هستیم، درحالیکه کارشناسان بخش کشاورزی اذعان دارند که توان تولید خوراک دام و طیور در کشور البته با مدیریت منابع آب و خاک امکان پذیر است.

اما آنچه که مهم است، این است که وسعت سرزمینی، ریزش برف های زمستانه، وجود بارندگی های نرمال سالانه و حتی تخریب جنگل ها و تبدیل آنها به مزارع و باغات همیشه تنها عوامل اصلی برای تضمین تامین امنیت غذایی یک کشور محسوب نمی شوند، بلکه فاکتورهای اصلی در تضمین امنیت غذایی یک ملت، داشتن برنامه های بلند مدت کشاورزی و مدیریت همه جانبه است.

البته در کشور نیمه خشک و خشک ایران که با کاهش بارندگی های قابل توجه مواجه شده است، وضعیت کمی بیشتر فرق می کند، چون در این سرزمین علاوه بر اینکه برای مدیریت منابع آبی موجود باید برنامه های کوتاه، میان و بلند مدت داشت همچنین برای مسئله خرده مالکی زمین های کشاورزی که سطوح آن کم نیستند نیز باید تدابیری را بکار گرفت و اجرایی کرد و از دست آوردهای علم روز هم بهره گرفت.

در این سرزمین کم بارش که هنوز اجرای الگوی کشت اختیاری است و اجرای برنامه سیستم های آبیاری نوین در میانه راه و اجرای دستورالعمل یکپارچه سازی زمین های کشاورزی و یکجا کشتی در ابتدای راه قرار دارد، هماهنگی قوای مقننه و مجریه با یکدیگر برای اجرای برنامه های تدوین شده و همراهی بهره برداران با این برنامه ها برای مدیریت کشت محصولات در کشور بیشتر از هر زمان دیگری باید مورد توجه قرار گیرد.

کاهش ریسک کشاورزی در دوره کم بارشی ها با استفاده از بذور مقاوم به خشکی

در این باره، نیستانی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی درباره چگونگی حفظ امنیت غذایی در دوره کم بارشی های حال حاضردر گفت و گو با عصر اترک اظهار کرد: در سطح کشور، فرآیند تحقیق، تولید و تایید ارقام بذری و نهالی محصولات کشاورزی در مراکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی کشور انجام می شود.

نیستانی گفت: این مراکز تحقیقاتی ارقام بذری متنوعی برای محصولات زراعی آبی و دیم در کشور، متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه تولید و استفاده از آنها را متناسب با شرایط جاری هر منطقه به بهره برداران توصیه کرده اند.

وی با اشاره به جریان حاکم کم بارشی های چند ساله اخیر بر کشور، عنوان کرد: در حال حاضر ارقام بذری گندم و جو مقاوم به خشکی ای در کشور وجود دارد که استفاده از آنها به بهره برداران توصیه شده است تا ریسک کشت آنها کمتر شود.

وی گفت: این ارقام بذری در شرایط کم بارشی ها نیز دوره رویشی خود را طی می کنند و باردهی دارند که البته مقدار باردهی آنها به تناسب میزان کم بارشی ها افت دارد.

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی درباره افزود: این در حالی است که در شرایط کم بارشی درصورتیکه کشاورزان از این بذور مقاوم به خشکی استفاده نکنند، قطعا بذور کشته شده آنان به بار نمی نشینند.

وی خاطر نشان کرد: زارعان در دوره کم بارشی ها درصورتیکه از بذور اصلاح شده مقاوم به خشکی را استفاده و در کنار آن تاریخ به موقع کشت را رعایت، مبارزه به موقع با آفات و بیماری های گیاهان را انجام و تغذیه مناسب خاک و گیاه را اجرایی کنند به طور قطع اثرات کم بارشی ها را می توانند جبران کنند.

وی تصریح کرد: عمل به این توصیه ها در دوره کاهش بارندگی ها، علاوه بر اینکه ریسک کشاورزی را کاهش می دهد همچنین نقطه اتکای حفظ امنیت غذایی کشور خواهد بود.

نیستانی یادآور شد: در استان خراسان شمالی که از قطب های کشاورزی کشور است، در حال حاضر ضریب نفوذ استفاده از بذور اصلاح شده در هر دوره کشت زراعی به حدود 50 درصد رسیده است.

حفظ کشاورزی پایدار با تدوین برنامه های کوتاه، میان و بلند مدت

حجت الله ربانی نسب، رییس بخش تحقیقات گیاه پزشکی استان گلستان نیز در گفت و گو با عصر اترک عنوان کرد: کشاورزی همواره از مولفه های مختلفی شامل شرایط آب و هوایی، وضعیت خاک، تکانه های اقتصادی، تحریم ها و فرآیند صادرات و واردات تاثیر می پذیرد.

ربانی نسب گفت: با این وجود، آنچه که مهم است، این است در شرایطی که عوامل پر تنش و یا کم تنش محیطی حاکم است، تولید محصولات استراتژیک حفظ شود و میزان تولید این محصولات آسیب نبیند و سطح تولید آنها کاهش پیدا نکند.

وی در بخش دیگری از سخن خود بر لزوم توجه به کشاورزی پایدار مبتنی بر حفظ امنیت غذایی کشور نیز تاکید و بیان کرد: جاری بودن کشاورزی پایدار به تدوین برنامه های کوتاه، میان و بلند مدت نیاز دارد.

وی گفت: تدوین برنامه های طولانی مدت برای داشتن کشاورزی پایدار باید بر مبنای افزایش ماده عالی خاک به منظور ارتقای ماده عالی خاک، جذب بیشتر آب در خاک و افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی انجام شود.

رییس بخش تحقیقات گیاه پزشکی استان گلستان خاطر نشان کرد: رسیدن به این هدف، به تعیین الگوی کشت بر مبنای خشکسالی ارتباط دارد.

وی افزود: در الگوی کشتی که برای هر منطقه تعیین می شود، ممکن است که کشت محصولات آب بر از دستور کار خارج و کشت محصولات کم آب طلب و دارای ارزش اقتصادی در دستور کار قرار گیرد همچنین استفاده از ارقام بذری مقاوم به خشکی تاکید شود.

وی در ادامه با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی در این مسیر حرکت کرده است همچنین یادآور شد: این وزارتخانه، اجرای کشاورزی حفاظتی در سطح کشور از جمله استان های کشاورزی خیز گلستان و خراسان شمالی را در دستور کار قرار داده است تا ظرفیت آب و خاک موجود در عرصه های کشاورزی بهبود پیدا کنند.

ربانی نسب تاکید کرد: در این راستا، اعتبارات لازم برای آموزش بهره برداران و حمایت از مراکز تحقیقاتی تولید بذر و نهال جهاد کشاورزی باید اختصاص داده شود.

لزوم اختصاص اعتبارات لازم برای مدیریت منابع آبی

محمد نقی کاظمیان، مدیر پیشین دفتر امور زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز این باره اظهار کرد: کم بارشی های چند سال اخیر کشت های زراعی را در مسیر انتخاب ارقام بذری متناسب با میزان بارش ها جهت داده است.

کاظمیان همچنین یادآور شد: این وضعیت بارش ها، اهمیت توجه به مدیریت رژیم حقوقی آب در هر منطقه، بارور کردن ابرها، سرعت بخشی به عملیات های آبخیزداری، آبخوان داری، پخش سیلاب، ذخیره سازی اصولی تمامی آب های سطحی، استفاده از سیستم های آبیاری فنی و موثر و احداث آب بندهای منطقی در مسیر رودخانه ها را دو چندان کرده است که باید اعتبارات لازم برای پیشرفت در اجرای آنها اختصاص داده شود.

وی در پاسخ به این سوال که طی دهه 90 برنامه های کشت دستوری وزارت جهاد کشاورزی به استان ها در هر فصل زراعی چه نتایجی داشت و آیا در راستای اجرای الگوی کشت هر منطقه بود، عنوان کرد: هنوز اجرای الگوی کشت در کشور رویه ای اختیاری است.

وی افزود: با این وجود، طی یک دهه اخیر، هیچ گاه مسیر الگوی کشت تدوین شده با مسیر کشت دستوری وزارت جهاد کشاورزی در تضاد با یکدیگر نبوده اند.

کاظمیان تصریح کرد: برنامه کشت دستوری وزارت جهاد کشاورزی در هر فصل زراعی مبتنی بر فاکتور وضعیت بارش ها، اقلیم، وضعیت منابع آبی موجود هر منطقه و حفظ امنیت غذایی کشور تهیه و ابلاغ می شد که این رویه هنوز جاری است.

ویلاسازی از عوامل تهدیدکننده تامین ارزش غذایی و اقتصادی سطوح باغی است

علی دادار، کارشناس بخش باغبانی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی نیز درباره رویکرد برای مناسب سازی مدیریت امور باغی با وضعیت بارش ها نیز اظهار کرد: سطح باغات دیم نباید به کشت درختان پر آب طلب اختصاص داده شود و در سطوح دیم باید محصولات کم آب طلب کاشته شوند.

دادار همچنین ویلاسازی در سطوح باغی را اقدامی خطرناک عنوان کرد و گفت: باغاتی که به وضعیت باغ ویلا تبدیل می شوند، کشت های غیر علمی در این باغات انجام می شود که ارزش غذایی و اقتصادی این زمین های را از بین می برند.

کشاورزی در شرایط پر تنش اقلیمی باید بر مبنای دانش روز انجام شود

محمد علی شریکیان، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در این باره اظهار کرد: شرایط آب و هوایی نوع کشت های باغی و گیاهان دارویی را تعیین می کند.

شریکیان گفت: به طور مثال شاهد هستیم که طی یک دهه اخیر متاثر از شرایط اقلیمی و وضعیت بارش ها، کشت زعفران از خراسان جنوبی به دیگر استان ها از جمله استان خراسان شمالی توسعه یافته است.

وی تصریح کرد: کشاورزی در شرایط پر تنش اقلیمی باید بر مبنای دانش روز انجام شود تا امنیت غذایی کشور حفظ شود و درآمد بهره برداران اقتصادی باشد.

وی در ادامه به برنامه توسعه کشت های گلخانه ای نیز اشاره و عنوان کرد: شرایط اقلیمی، انگیزه روی آوردن به انجام کشت های گلخانه ای را افزایش داده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: در محیط گلخانه ها علاوه بر اینکه آب کمتر مصرف می شود و آفات و بیماری ها در این فضا به راحتی کنترل می شوند همچنین در این فضا ریسک تولید کمتر می شود و بهره وری در تولید بالا می رود.

توسعه کشاورزی قراردادی با حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی محقق می شود

همچنین محمد جواد تشکری، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت و گو با عصر اترک در این باره اظهار کرد: حفظ امنیت غذایی در کشور، ماموریت وزارت جهاد کشاورزی است.

تشکری گفت: این تفکر که منابع آب و خاک فقط برای درآمدزایی جیب کشاورز باید صرف شود، اشتباه است بلکه اولویت اصلی اشتغال در بخش کشاورزی، حفاظت از کشاورزی پایدار به منظور تامین امنیت غذایی است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه کشاورزی فعالیتی پر ریسک و انرژی بر است، عنوان کرد: تامین امنیت غذایی در این بخش طی یک دهه اخیر تحت تاثیر تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها بوده است.

وی تصریح کرد: هر چند که مهار تغییرات اقلیمی تحت اختیار کشور نیست، با این وجود، می توان این تنش را با بکارگیری راهکارها کنترل کرد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی بیان کرد: در همین راستا، تشکیل کارگروه های سازگاری با کم آبی به منظور مدیریت منابع آبی در اختیار حوزه کشاورزی و مدیریت مصرف آب در این بخش از جمله دستورالعمل هایی بوده است که دولت به استان ها ابلاغ کرد و این کارگروه در سطح استان ها تشکیل شده است که مصوبات این کارگروه باید اجرایی شوند.

وی همچنین با یادآوری این مطلب که کشاورزی متاثر از تنش های محیطی فعالیتی پر ریسک است، عنوان کرد: هر ساله دولت برای پوشش ریسک در کشاورزی باید از صندوق بیمه کشاورزی، حمایت اعتباری داشته باشد تا کشاورزان نیز به انجام بیمه کشاورزی تمایل پیدا کنند.

افزون بر این، وی خاطر نشان کرد: کشاورزی پایدار به تامین سرمایه در گردش نیز نیاز دارد که مصوبات اعطای تسهیلات قرض الحسنه بانکی بالاخره باید جنبه اجرایی پیدا کنند درحالیکه تا به کنون عمل به اجرای این مصوبات از سوی بانک ها جدی گرفته نشده اند.

تشکری افزود: در سال گذشته تدبیر دولت برای حمایت از کشاورزی در بحران تورم قیمت نهاده ها، صدور کشاورز کارت بود که از این طریق به کشاورزان تسهیلات به منظور انجام کشت اعطا شد.

وی همچنین در بخش دیگری از سخن خود توسعه کشاورزی قراردادی را برای بهبود الگوی کشت بسیاری ضروری دانست و گفت: فرآیند حضور پر رنگ سرمایه گذاران بخش خصوصی به این مسیر باید آماده سازی و تسهیل شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: قوای مققنه و مجریه باید بر توسعه کشاورزی قراردادی مبتنی بر حضور سرمایه گذاران بخش خصوصی اهتمام داشته باشند و شرایط تحقق هر چه بیشتر آن را فراهم کنند.

دستورالعمل یکپارچه سازی زمین های کشاورزی، راهبرد مدیریت زمین های خرده مالکی

سید اسماعیل سیدی، مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز درباره اجرای یکپارچه سازی زمین های کشاورزی به منظور انجام کشت های هدفمند و مدیریت آب در این زمین ها نیز اظهار کرد: در سطح کشور طی دو دهه اخیر زمین های کشاورزی متاثر از قانون ارث به قطعات کوچک تقسیم شده اند که در نقاطی، تقسیم زمین ها از سطح های فنی و اقتصادی نیز کمتر شده است.

سیدی گفت: با توجه به وجود چنین موضوعی و اثرات منفی آن بر فرآیند کشت های هدفمند، وزارت جهاد کشاورزی در دهه 90 دستور العمل یکپارچه سازی زمین های کشاورزی را به استان ها ابلاغ کرد که البته در سال 98 بر انجام آن تاکید بیشتری شد، هر چند که اجرای آن به قانون تبدیل نشد تا الزامی برای کشاورزان باشد.

وی گفت: در این دستورالعمل تعیین شده است که یکپارچه سازی زمین های کشاورزی دارای منبع آبی، در قالب تشکیل شرکت های سهامی - زراعی، یا کشت و صنعت و یا تعاونی - تولید انجام شود.

وی افزود: دولت در این دستورالعمل برای اجرای طرح های آب و خاک در زمین هایی که یکپارچه خواهند شد، اعتبارات کمک بلاعوض (تا صد در صد از هزینه های اجرای طرح های آب و خاک) را به این شرکت ها اختصاص خواهد داد.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه با یادآوری این مطلب که در راستای اجرای یکپارچه سازی زمین های کشاورزی، مرز میان زمین ها باید از بین برود و زمین ها تحت مدیریت یکی از مدل شرکت های اشاره شده، اداره شوند و سهام داران این شرکت ها از محل کشت یا کشت هایی که در این زمین ها انجام می شود سود را دریافت می کنند، عنوان کرد: تمایل به اجرای این دستورالعمل خیلی مورد استقبال بهره برداران قرار نگرفت.

سیدی گفت: در خراسان شمالی برای برون رفت از این وضعیت، دوره های ترویجی برای بهره برداران برگزار شده است و حتی از سال گذشته تشکیل دو شرکت تعاونی - تولید به منظور یکپارچه سازی زمین ها به صورت پایلوت کلید خورده است تا پس از شروع به کار آنها الگویی برای سایر بهره برداران خرده مالک شود.

انتقال دانش روز به بهره برداران، نیازمند تامین اعتبارات لازم است

اسماعیل محمود آبادی، مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با عصر اترک اظهار کرد: در کشور ایران همواره فعالیت کشاورزی در بخش های زراعی، باغی، دام، طیور و... تحت تاثیر تنش های آب و هوایی، کم بارشی ها، تورم قیمت ها، تحریم ها همچنین کاهش و افزایش صادرات و واردات کالا، مواد اولیه و نهاده بوده است.

محمود آبادی گفت: با این وجود، واحد مدیریت ترویج جهاد کشاورزی نیز ماموریت دارد که با ارائه دانش روز کشاورزی به بهره برداران این بخش، آنان را به بهره گیری از روش های اصولی و فنی دانش کشاورزی هدایت و راهنمایی کند.

وی همچنین عنوان کرد: واحد مدیریت ترویج جهاد کشاورزی برای ارتقای دانش بهره برداران که تعداد قابل توجهی از آنان کم سواد هستند، هر ساله در حد توان و ظرفیتی که دارد دوره های آموزشی، کارگاهی، مهارتی را در محل کانون های یادگیری، سایت های جامع الگویی و مدرسه در مزرعه برگزار می کند.

وی افزود: البته برای ارتقای دانش بهره برداران از ظرفیت رسانه ها، نشریات و تکنولوژی روز اطلاع رسانی نیز استفاده می شود.

مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه خوشبختانه برگزاری این دوره های آموزشی نتایج بسیار خوبی در ارتقای بهره وری واحدهای کشاورزی داشته است، با این وجود، یادآور شد: تعداد بهره برداران بسیار است و منابع و ابزار در اختیار نیز متناسب با تعداد بهره برداران نیست.

محمود آبادی تصریح کرد: انتقال دانش روز به بهره برداران به اختصاص اعتبارات لازم نیاز دارد که باید در بودجه ریزی های سالانه مورد توجه ویژه قرار گیرد.

اختصاص اعتبار به سند دار کردن زمین های کشاورزی و توسعه کشاورزی قراردادی در بودجه 1400

عسگری، نماینده مردم در کمیسیون کشاورزی مجلس نیز اظهار کرد: حمایت از بیمه کشاورزی، سند دار کردن زمین های کشاورزی، انجام خریدهای تضمینی برای محصولات کشاورزی، اختصاص اعتبارات برای اجرای شبکه های آبرسانی از محل سدها به زمین های زراعی و باغی، توسعه کشت های گلخانه ای از جمله مصوبات کمیسیون کشاورزی مجلس در دوره جاری به منظور حفظ امنیت غذایی کشور در شرایط تغییرات اقلیمی و بروز کم بارشی ها بوده است.

عسگری همچنین به مصوبه مجلس در زمینه اعطای 15 درصد از منابع داخلی بانک ها در قالب تسهیلات بانکی به بخش کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه به جز بانک کشاورزی، مابقی بانک های عامل بیش از پنج درصد از منابع داخلی خود را به این مصوبه اختصاص ندادند.

وی خاطر نشان کرد: در همین راستا، جلسات بسیاری با حضور وزیر جهاد کشاورزی و وزیر اقتصاد و دارایی در مجلس برگزار شد تا بانک ها به اجرای این مصوبه ملزم شوند.

وی همچنین یادآور شد: در بودجه سال 1400، اختصاص اعتبارات قابل توجه به سند دار کردن زمین های کشاورزی و توسعه کشاورزی قراردادی مصوب شد.

نماینده مردم در کمیسیون کشاورزی مجلس بر لزوم حمایت از دست آوردهای دانش بنیانی در حوزه کشاورزی نیز تاکید و اظهار کرد: کمیسیون کشاورزی مجلس در بهره گیری از دست آوردهای در بخش کشاورزی ورود کرده است تا تصمیمات در این باره اتخاذ و مصوب شوند.

افزون بر این، عسگری به کشت های فرا سرزمینی نیز اشاره و تاکید کرد: در دولت جدید باید بر روی این موضوع سرمایه گذاری شود.

انتهای پیام /