دختران سنجار به دست داعش اسیر و مردانشان هم کشته شدند

محمد‌مهدی بهرامی‌نژاد، مستندساز که سابقه کارگردانی و تهیه‌کنندگی چندین فیلم مستند از جمله مستند «کاپیتان»، «ماهرخ»، «برادر» و... را در کارنامه خود دارد، اینبار به سراغ نجات مردم ایزدی از دست داعش رفته، تا به نقش شهید سلیمانی در کشور‌های منطقه بپردازد.

مستند «ناجی سنجار» درباره به تصویر کشیدن یکی از اتفاقات مهم منطقه یعنی نجات ایزدی‌ها از دست داعش و قدرت دادن به آن‌ها برای بازپس گیری حیثیت و غیرتشان است. این مهم در چند مقطع و زیر نظر شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید ابو مهدی المهندس انجام شد و این مستند از طریق راویانی که اهل شهر سنجار هستند، به اتفاقات آن دوران می‌پردازد.

بهرامی‌نژاد در مقدمه به دلایل سقوط شهر سنجار به دست داعش پرداخت و گفت: شهر سنجار در مرداد 1393 به دست گروهک تکفیری داعش سقوط کرد و جنایت‌های زیادی در آن منطقه به اسم اسلام رقم خورد. دختران اهالی سنجار به دست داعش اسیر و به بردگی گرفته شدند و مردان هم کشته شدند.

این مستندساز کمک ایران به مردمان شهر سنجار را موضوع مهمی دانست و افزود: اگر این کمک‌ها انجام نمی‌شد، امروز چیزی به نام قوم ایزدی نداشتیم. چون همه آن‌ها در کوهستان محاصره شده بودند و قتل عام می‌شدند از طرفی، ما بدون اینکه اشتراک دینی یا ایدئولوژیک با آن‌ها داشته باشیم و به صرف انسانیت به کمکشان رفتیم و این نجات یکی از برگ‌های زرین مقاومت در این منطقه بود، که کمتر به آن اشاره شده است. ما در مستند «ناجی سنجار» تلاش کردیم تا این ماجرا را از زبان شاهدان مختلف روایت کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا از جنایات وحشتناکی که داعش در آن‌ها سال مرتکب شده و هزاران دختر و زن جوانی که به اسارت برده شده، خبری در دست هست، یا هنوز پدران و مادران این شهر به دنبال فرزندان خود در گور‌های دسته جمعی هستند، حقیقت دارد؟ تصریح کرد: بله، متاسفانه هنوز هم تعدادی از اهالی منطقه سنجار و اطرافیان آن وضعیت نامشخصی دارند و معلوم نیست چه سرنوشتی داشته‌اند. هر از گاهی خبری از گور‌های دسته جمعی و یا فردی که اسیر بوده می‌رسد. چند سازمان از جمله سازمان‌های مردم نهاد در پی یافتن مفقودین هستند، ولی کافی نیست.

به گفته بهرامی‌نژاد، ما در این مستند به یکی از این سازمان‌ها پرداختیم و نکته جالب کمک مالی مقاومت به این سازمان‌ها برای یافتن مفقودی‌ها بوده است.

کارگردان مستند «کاپیتان» در پاسخ به این سوال که علاوه‌بر آمریکایی‌ها، حزب دموکرات کردستان عراق هم در سقوط سنجار دست داشت و خیانت کرد؟ گفت: بله، بزرگترین عامل در سقوط شهر حزب دموکرات کردستان بود. آن‌ها مسئول حفاظت از شهر بودند، اما قبل از حمله داعش شهر را تخلیه کردند. به طور کلی، سنجار بعد از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 جز مناطق مورد منازعه بین حکومت اقلیم کردستان و دولت مرکزی شد. یعنی بر سر کنترل آن اختلاف بود. تا مدت‌ها مسائل اجتماعی و سیاسی زیر نظر دولت بغداد و حفاظت تحت نظر اقلیم کردستان بود. اما در زمان حمله داعش نیرو‌های پیشمرگه خیانت کردند و شهر را بی دفاع رها کردند.

وی ادامه داد: آن‌ها نمی‌خواستند خون سربازانشان را بخاطر ایزدی‌ها به زمین بریزند؛ چون آن‌ها را جزو کرد‌ها نمی‌دانند و فقط به خاطر موقعیت استراتژیک سنجار در آنجا بودند. وقتی زمان جنگ شد، آن‌ها پا پس کشیدند. شاید گفته شود که شهر‌های دیگری مثل موصل و... سقوط کردند. اما اکثر آن شهر‌ها به واسطه ترکیب جمعیتی که عمدتا عرب سنی بودند، جذب داعش شدند؛ ولی سنجار بی دفاع در مقابل داعش قرار گرفت و سقوط کرد. تقریبا بسیاری از ایزدی‌ها با نفرت از حکومت اقلیم و بارزانی‌ها یاد می‌کنند و آن‌ها را کمتر از داعش نمی‌دانند، که در «ناجی سنجار» گوشه‌ای از آن را می‌بینیم.

بهرامی‌نژاد در پاسخ به این سوال که هنوز گره‌گشایی‌هایی که به دست سردار سلیمانی در گوشه به گوشه منطقه انجام شده، به دلایلی بخصوص در قالب مستند به تصویر کشیده نشده، علت این نپرداختن‌ها را در چه می‌دانید؟ توضیح داد: یک علت مربوط به نبود آرشیو مستقیم از ایشان در بسیاری مناطق است. یعنی یا دوربین نبوده که این لحظات را ثبت کند، یا اگر تصویر خاصی باشد، هنوز به شدت محرمانه است که منتشر شود.

کارگردان مستند «ناجی سنجار» افزود: دلیل دیگر نگرش ما در حوزه مستندسازی است. یعنی معمولا ما یا بر مبنای آرشیو موجود و یا بر مبنای مناسبت خاص به سراغ اتفاقات نزدیکمان می‌رویم. کمتر پیش می‌آید که به دنبال واقعه‌ای در دور دست‌ها برویم، که ظاهراً قرابتی با ما ندارند. مثلاً در این مستند با وجود اینکه فیلم دقیق از حاج قاسم نبود، ولی می‌توانستم از طریق راویان به حضور وی بپردازیم و اینگونه شد که «ناجی سنجار» شکل گرفت.