دلیلِ کمرنگ شدن مستندهای رادیویی / نگاهی به جشنواره ملی در صدا و سیما

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ دومین جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای حوزه مستند، اردیبهشت 1402 برگزار می‌شود. این جشنواره قرار است با شعار «صدای واقعیت، پژواک حقیقت» کار خود را آغاز کند و هدف از برگزاری این جشنواره، احیای ساختار مستند در برنامه‌های رادیویی است. آن‌طور که گفته شده، جشنواره از اول مهر با اعلام فراخوان کار خودش را آغاز خواهد کرد و مراسم اصلی آن روزهای 19، 20 و 21 اردیبهشت در سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار و برگزیدگان معرفی خواهند شد. «علیرضا مقصودی» مدیر شبکه رادیویی جوان درباره تأثیر برگزاری جشنواره‌های رادیویی بر ارتقاء سطح برنامه‌سازی به خبرنگار تسنیم، گفت: با برگزاری جشنواره‌های مستند، دانش عمومی در حوزه مستند در اختیار همه قرار می‌گیرد و همین امر باعث ارتقای سطح برنامه‌سازی می‌شود. مستندسازان هم به صورت مقایسه‌ای و با شنیدن مستندهای دیگر بر دانش خود می‌افزایند و هم در کارگاه‌هایی که در کنار جشنواره‌ها برگزار می‌شود می‌توانند سطح کیفی خود را ارتقاء دهند. هر شبکه رادیویی باید مستند را وارد جدول پخش اجرایی خود کند وی افزود: اما نکته اصلی این است که صرف جشنواره برگزار کردن به خودی خود باعث رشد نمی‌شود و خود شبکه‌های رادیویی نیز باید در بطن مسیر رشد قرار بگیرند. هر شبکه‌ای باید مستند را وارد جدول پخش اجرایی خود کند. شبکه رادیویی جوان با ساخت مستندهایی مثل «یک پرونده یک روایت»، «جوونی که شما باشی»، «آرایشگرد» و مستندهای مناسبی دیگر توانسته جشنواره و کنداکتور شبکه را به هم متصل کند و به طور مستمر به مستندسازی بپردازد. دغدغه‌های برنامه‌ساز برای ساخت مستند باید برطرف شود مقصودی راهکارهایی برای تقویت جریان مستندسازی در رادیو پیشنهاد و آن را به دو دسته اجرایی و محتوایی تقسیم‌بندی کرد و گفت: در حوزه راهکارهای محتوایی، رادیو با سیاست‌گذاری‌های موضوعی به دستاوردهای مناسبی رسیده اما در حوزه اجرایی هنوز اشکالاتی وجود دارد. مباحثی مثل برآوردهای مالی، بحث‌های لجستیکی و... اموری است که باید مهم شمرده شود تا دغدغه برنامه‌ساز برای ساخت مستند کمتر شود. جشنواره پژواک یک جشنواره ملی است اما پتانسیل رفتن به سمت جهانی شدن را دارد مدیر شبکه رادیویی جوان در پاسخ به این سؤال که روند رو به رشد جشنواره‌های رادیویی را چگونه ارزیابی می‌کنید گفت: در هر جشنواره‌ای ایرادها و اشکالاتی وجود دارد که باید برای دوره‌های بعدی برطرف و شیوه‌های جدید و مناسب‌تری برای برگزاری آن اتخاذ شود. جشنواره پژواک نیز از این قاعده مستثنی نیست و به نظرم در جشنواره دوم سعی شده تا مشکلات برطرف شود و راهکارهایی برای ایرادهای وارده تدبیر شود. البته در حال حاضر جشنواره پژواک یک جشنواره ملی است اما پتانسیل رفتن به سمت جهانی شدن را دارد. هم‌افزایی بین مدیران، برنامه‌سازان بر روی ذائقه مخاطب تاثیرگذار است وی درباره تأثیر برگزاری جشنواره‌ها بر افزایش همگرایی میان مدیران، برنامه‌سازان و مخاطبان نیز گفت: در برگزاری هر جشنواره مثلثی وجود دارد که سه رأس آن «جشنواره»، «برنامه‌ساز» و «مدیر» هستند. این رئوس به طور مداوم روی یکدیگر می‌گذارند و به نوعی یک هم‌افزایی بین آنها شکل می‌گیرد که نتیجه آن بر روی آنتن و ذائقه مخاطب تاثیرگذار است. مقصودی افزود: اما جشنواره تنها جایی نیست که این هم‌افزایی باید در آن شکل بگیرد. جشنواره‌ها تنها می‌توانند بستری را برای شروع ارتباط بین مدیران، جشنواره و برنامه‌سازان فراهم کنند و آن‌ها باید از این فرصت برای ارتباط نزدیک‌تر و ادامه این همکاری در حوزه‌های دیگر استفاده کنند. جشنواره‌ای موفق است که بتواند جامعه هدف جدید و شرکای بیشتری را برای رادیو فراهم کند مدیر شبکه رادیویی جوان در پاسخ به این سؤال که جشنواره‌های رادیویی چگونه می‌تواند جایگاه رادیو را در سطوح مختلف کشور ارتقا دهند، گفت: بسته به موضوعات، محتوا و کارکرد هر جشنواره، نهادها، سازمان ها و حتی NGOها درگیر جشنواره خواهند شد، اما جشنواره‌ای می‌تواند موفق باشد که بتواند جامعه هدف جدید و شرکای بیشتری را برای رادیو فراهم کند. عدم وجود برآوردهای مالی مناسب، باعث کم شدن رغبت برای مستندسازان رادیویی است وی عدم وجود برآوردهای مالی مناسب در رادیو به ویژه در حوزه مستندسازی را یکی از عوامل مهم دانست که باعث شده کمتر به ساختار مستند در رادیو شود و گفت: ساخت مستند به ذات خود سخت است اما مشکل بزرگ در این زمینه عدم وجود برآوردهای مالی مناسب است و همین سبب کم شدن رغبت در مستندسازان رادیویی می شود. ضمن اینکه به طور کلی مستند چه در مرحله پیش تولید، چه در مرحله تولید و چه در مرحله پس از تولید دشوار است و عدم توجه به تسهیل سازی این موارد باعث بی میلی برنامه سازان به این حوزه شده است. ساماندهی برآوردهای مالی می‌تواند میل افراد برای ساخت مستند را بیشتر کند مقصودی درباره سیاست‌هایی که باعث ترویج مستندسازی در رادیو می‌شود گفت: اهمیت بیشتر به مستندسازی و به برنامه‌سازان این حوزه سبب تقویت و ترویج مستندسازی خواهد شد. استفاده از ظرفیت کنداکتور شبکه‌ها برای پخش برنامه‌های مستند، ساخت مستند در حوزه‌های مختلف از موضوعات سیاسی تا هنری و یا محیط زیست و در ادامه ساماندهی برآوردهای مالی اقداماتی است که می‌تواند میل افراد برای رفتن ساخت مستند را بیشتر و برنامه‌سازی در این حوزه را تقویت کند. انتظار از یک مستند رادیویی، رساندن صدای واقعیت در جنبه‌های مختلف است مدیر شبکه رادیویی جوان، رساندن صدای واقعیت در جنبه‌های مختلف و منعکس کردن حقیقتی که در جامعه وجود دارد را انتظارش از یک مستند رادیویی دانست و گفت: شعار جشنواره پژواک یعنی «صدای واقعیت، پژواک حقیقت» همان انتظاری است که م‌یتوان از یک مستند رادیویی داشت. باید به سمت کشف استعدادهای برنامه‌سازی در حوزه مستند رادیویی برویم وی با تأکید برکشف استعدادهای برنامه‌سازی در حوزه مستند رادیویی گفت: برگزاری جشنواره‌ها و به طور ویژه قراردادن بخش‌های مردمی در آنها می‌تواند مهم‌ترین اقدام برای کشف استعدادهای در حوزه مستند باشد. در جشنواره پژواک سال گذشته ظرفیت‌ها و استعدادهای مغفول مانده‌ای از بین برنامه‌سازان شبکه‌های رادیویی کشف شد که پس از موفقیت در جشنواره به ساخت مستند روی آوردند. بین‌المللی شدن جشنواره باعث رقابتی شدن خواهد شد مقصودی، بین‌المللی شدن جشنواره و حضور مستندسازان رادیویی خارجی در جشنواره را باعث رقابتی شدن جشنواره دانست و گفت: بدون شک حضور برنامه سازان از سراسر جهان می‌تواند با رقابتی‌تر کردن جشنواره سبب رونق و تلاش بیشتر برنامه‌ساز برای ساخت برنامه باکیفیت‌تر شود. از طرفی برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی، امکان همرسانی و به اشتراک‌گذاری دانش مستندسازی کشورهای مختلف را با خود به همراه می‌آورد و می‌تواند روی برنامه‌سازان بسیار تاثیرگذار باشد. البته برای بین‌المللی شدن باید استانداردهای بین‌المللی در ساخت و حتی برگزاری جشنواره منظور شود. جشنواره پژواک از سال چهارم می‌تواند به سمت بین‌المللی شدن حرکت کند وی در پاسخ به این سوال که چه پیشنهادی برای بین‌المللی شدن جشنواره پژواک دارید گفت: جشنواره پژواک با حفظ و تثبیت استانداردهای ملی و اضافه کردن اقداماتی که برای جهانی شدن لازم است، می‌تواند از سال سوم یا چهارم به سمت بین‌المللی شدن حرکت کند. البته در حال حاضر بسیاری از مستندها حائز استانداردهای بین المللی هستند، اما با تقویت پتانسیل ساخت مستند با موضوعات جهانی مثل محیط زیست، صلح و دغدغه‌های جهانی دیگر می‌توان با سرعت بیشتری به سمت بین‌المللی شدن حرکت کرد. مدیر شبکه رادیویی جوان در پایان درباره نقش رادیو در تقویت اعتماد عمومی و افزایش سرمایه اجتماعی گفت: رادیو رسانه‌ای است گرم و صمیمی، بدون تزویر و تبرج تصویر، که برای مخاطبین قابل اعتمادتر است و خودش هم همیشه تلاش کرده تا با آنها صادق باشد. یکی از نکاتی که رادیو در این چند ساله به آن توجه کرده قول سدید یا همان گفته‌های محکم و استوار است که در برنامه‌سازی مستند به طور ویژه می‌توان به آن وفادار بود و این قول سدید باعث تقویت اعتماد عمومی و افزایش سرمایه اجتماعی می‌شود.