دوئل قدرت‌های بزرگ بر سر قطعنامه 2231 / وقتی ترامپ صدای نیمی از جهان غیر از «دومینیکن» را در می‌آورد

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، زهرا مهران راد، یک ضرب المثل آمریکایی می‌گوید: دروغ را طوری محکم بگویید که هم خودتان باورکنید و هم کسی شک نکند. این روز‌ها هیات حاکمه ایالات متحده تمام عزم خود را جزم کرده تا به این ضرب المثل در مورد حق آمریکا در استفاده از "مکانیسم ماشه" یا "اسنپ بک" علیه ایران جامه عمل بپوشاند. جمعه گذشته بود که پیش نویس قطعنامه آمریکا علیه ایران در حالی شکست خورد که تنها دو رای موافق داشت "آمریکا و دومینیکن" کشوری در آمریکای لاتین و با جمعیت حدود 10 میلیون نفر شرایطی که آمریکا در شورای امنیت با آن مواجه شد، این بود که قطعنامه ضد ایرانی که پیشتر عنوان می‌شد چین و روسیه آن را وتو خواهند کرد حتی به مرحله وتوهم نرسید، بلکه حد نصاب لازم را کسب نکرد. (براساس قانون حد نصاب لازم برای تصویب یک پیش نویس 9 رای مثبت است که اعضای دائم هم باید آراء مثبت داشته باشند) اما در این رای گیری 11 رأی ممتنع، 2 رأی موافق و 2 رأی مخالف وجود داشت که نهایتا قطعنامه به تصویب نرسید. پمپئو: اروپا طرف آیت‌الله ها را گرفت پمپئو در واکنش به این انزوای آمریکایی به انتقاد از اروپا می‌پردازد و معتقد است: اروپایی‌ها تصمیم گرفتند طرف آیت‌الله‌ها بایستند، آن‌ها به صورت خصوصی با ما (آمریکا) موافق هستند، اما این شجاعت را ندارند که آن را به صورت آشکار بگویند. وبسایت روزنامه استاندر در گزارشی با عنوان «نمایش خطرناک ترامپ با موضوع ایران در شورای امنیت سازمان ملل» می نویسد: اگر پیش نویس قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل شانس تصویب را نداشته باشد، اغلب پس گرفته می‌شود. اگر همچنان اصرار بر ارائه باشد، معمولا علل سیاسی خاصی در پشت آن وجود دارد. وبسایت روزنامه استاندر در گزارشی با عنوان «نمایش خطرناک ترامپ با موضوع ایران در شورای امنیت سازمان ملل» نوشت: اگر پیش نویس قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل شانس تصویب را نداشته باشد، اغلب پس گرفته می‌شود. اگر همچنان اصرار بر ارائه باشد، معمولا علل سیاسی خاصی در پشت آن وجود دارد. طرح قطعنامه غیرمنتظره در روز جمعه پیش درآمد اقدامی بود که دونالد ترامپ روز شنبه اعلام کند: آمریکا مکانیزم "ماشه" را فعال خواهد کرد اما با کدامین سازوکار مگر واشنگتن قید برجام را 2 سال قبل نزده بود؟ اکثر اعضای شورای امنیت بر این عقیده‌اند که آمریکا نمی‌تواند به طور قانونی این کار را انجام دهد. اقدامات ترامپ صدای نصف دنیا را درآورد در این مرحله آمریکایی‌ها دروغی را با چنان استحکامی پمپاژ می‌کنند که در ابتدا خودشان قبول کرده و در مرحله بعد به دنبال آن هستند که جهان آن را بپذیرد و آن " فعال شدن مکانیسم ماشه یا اسنپ بک علیه ایران" با استعانت از قطعنامه 2231 است؛ قطعنامه‌ای که اساسا مولود برجام است و خروج از برجام به معنای بی اعتبار شدن آن برای آمریکا است. در واکنش به این درخواست ترامپ حتی متحدین آمریکایی او هم به شیوه خودشان لب به سخن می گشایند مثلا "هایکو ماس" وزیر خارجه آلمان ضمن تاکید بر اینکه به دنبال تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هستیم در مصاحبه با نشریه راینیشه پست می‌گوید: ایران نقش خطرناکی در منطقه خاورمیانه بازی می‌کند. بدیهی است که هم اکنون ایران به توافق هسته‌ای پایبند نیست. ما هم مانند امریکا نمی‌خواهیم که ایران زمانی به بمب اتم دست پیدا کند و یا با کمک از خارج و با ارسال سلاح منطقه را به آتش بکشد. با این حال ما از طریق رقابت با یکدیگر و یا اعلام لیستی از خطا‌های ایران با صدای بلند و یا عدم مشارکت در یافتن یک راه حل، به نتیجه نخواهیم رسید. وی در ادامه سخنان خود افزود: راهبرد فشار حداکثری امریکا، منطقه را امن‌تر نکرده است. اکنون تلاش برای بازگرداندن تمام تحریم‌های سازمان ملل با استناد به توافقی که خودتان از آن خارج شدید، نه از لحاظ سیاسی و نه از لحاظ حقوقی قانع کننده نیست. وزیرخارجه آلمان: راهبرد فشار حداکثری امریکا، منطقه را امن‌تر نکرده است. اکنون تلاش برای بازگرداندن تمام تحریم‌های سازمان ملل با استناد به توافقی که خودتان از آن خارج شدید، نه از لحاظ سیاسی و نه از لحاظ حقوقی قانع کننده نیست. وزیر خارجه آلمان در ادامه ضمن اشاره به اهمیت حفظ برجام و دلایل آن خاطرنشان کرد: ما به دیپلماسی و حفظ کانال‌های گفتگو اعتقاد داریم. در حال حاضر برجام بهترین چارچوب را برای ما مهیا می‌کند تا با ایران، روسیه و چین در ارتباط با توافق هسته‌ای و بسیاری از مسائل دیگر در ارتباط باشیم. پایان برجام مطمئنا خطرناک‌تر خواهد بود. ما همچنان تلاش خواهیم کرد تا در مقابل فشار‌های حداکثری، در شورای امنیت راه حلی میانه برای توافق بر سر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ارائه کنیم. در ادامه واکنش‌ها به فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط آمریکا "کارل بیلت" نخست‌وزیر پیشین سوئد در توییتی می‌نویسد: «آلمان، فرانسه و انگلیس با رویکرد غرب وحشی ایالات متحده علیه ایران مخالف هستند. ما از تمامی اعضای شورای امنیت سازمان ملل می‌خواهیم از اتخاذ هرگونه اقدامی که منجر به عمیق‌تر شدن ناهم‌اندیشی‌ها در شورای امنیت و یا پیامد‌های نامساعد جدی در کار این شورا ایجاد می‌کند، خودداری کنند.» "هلگا اشمیت" دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا نیز رسما به اقدام غیرقانونی آمریکا در استفاده از مکانیسم ماشه واکنش نشان می دهد و طی توئیتی می‌نویسد: امریکا رسما ماه می 2018 از برجام خارج شد و نمی‌توان آن را به عنوان یک مشارکت کننده که حق اعمال ماشه را داشته باشد، در نظر گرفت. اشمیت: امریکا رسما ماه می 2018 از برجام خارج شد و نمی‌توان آن را به عنوان یک مشارکت کننده که حق اعمال ماشه را داشته باشد، در نظر گرفت. وزیرخارجه چین نیز در حاشیه دومین گفتگوی استراتژیک چین و پاکستان در جمع خبرنگاران به خواست آمریکا درباره استفاده از "مکانیسم ماشه" عکس العمل نشان می‌دهد و می‌گوید: درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه و برقراری دوباره تحریم‌ها علیه ایران کاملا غیرمنطقی است آمریکا به جای منزوی کردن ایران خود را از نظم جهانی جدا کرده است رسانه‌های آمریکائی نیز البته از این قاعده مستثنی نیستند به عنوان مثال روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز می‌نویسد: متحدان و مخالفان آمریکا از موافقت با درخواست ترامپ در مورد تحریم ایران خودداری کرده‌اند که همین امر قدرت آمریکا را در سراسر جهان تضعیف می‌کند. بن بست دیپلماتیک درباره از سرگیری تحریم‌های بین المللی علیه ایران ممکن است بارزترین نمونه از این موضوع باشد که آمریکا به جای آن که بر اساس هدف دولت ترامپ، ایران را منزوی کند، خود را به طور گسترده از نظم جهانی جدا کرده است. ترامپ در هر گامی که برداشته سرسختانه به دنبال نابودی توافق هسته‌ای ایران بوده، اما با مخالفت از جمله مخالفت قدرتمندترین متحدان خود در اروپا مواجه شده است. نیویورک تایمز: ترامپ در هر گامی که برداشته سرسختانه به دنبال نابودی توافق هسته‌ای ایران بوده، اما با مخالفت از جمله مخالفت قدرتمندترین متحدان خود در اروپا مواجه شده است. چگونه ممکن است مکانیسم ماشه توسط آمریکا فعال شود؟  درباره شانس استفاده آمریکا از مکانیسم موسوم به ماشه "هادی خسرو شاهین" کارشناس روابط بین‌الملل معتقد است که آمریکا برای استفاده از این مکانیسم مسیر پر پیچ و خمی پیش رو دارد، اول آنکه تاکید کند قطعنامه 2231 سندی مستقل از برجام است و بدلیل عضویت آمریکا در شورای امنیت علیرغم خروج از توافق هسته‌ای این کشور می‌تواند با توسل به این قطعنامه اسنپ بک یا ماشه را فعال کند. آمریکا به دنبال آن است که تاکید کند قطعنامه 2231سندی مستقل از برجام است و بدلیل عضویت آمریکا در شورای امنیت علی رغم خروج از توافق هسته‌ای این کشور می‌تواند با توسل به این قطعنامه اسنپ بک یا ماشه را فعال کند. دوم آنکه در قطعنامه 2231 از لفظ (participant states) دولت‌های مشارکت کننده یا شرکت کننده در برجام به جای (members of JCPOA)اعضای برجام استفاده شده است و آمریکا هم یکی از دولت‌های مشارکت کننده در برجام بوده است. با در نظر گرفتن این مفروضات واشنگتن با تکیه بر بند‌های 9 تا 12 قطعنامه 2231 که ذیل بند 41 منشور ملل متحد تعریف شده است، وارد فاز فعال سازی بند اسنپ بک می‌شود. اما چگونه؟ آمریکا بر اساس بند 11 قعطنامه به عنوان دولت مشارکت کننده در برجام اخطار و گزارش هشدار آمیز (notification) خود در مورد عدم اجرای قابل توجه تعهدات برجامی را به شورای امنیت ارایه می‌دهد. اعضای شورای امنیت از زمان دریافت این گزارش 10 روز فرصت خواهند داشت در مورد رای به پیش نویس یک قطعنامه تصمیم گیری کنند. در این بازه زمانی ممکن است روسیه، چین و اروپا نوتیفیکیشنی در مقابل ارایه دهند که آمریکا بدلیل خروج از برجام نمی‌تواند مدعایی در این زمینه داشته باشد و خود پیش از ایران ناقض برجام بوده است. آمریکا در اینجا می‌خواهد دست به یک اقدام جدید حقوقی بزند تا نوتیفیکیشن این کشور‌ها را خنثی کند. با توجه به اینکه این شکایت روسیه، چین و اروپا نوعی تفسیر جدید از قطعنامه 2231 است و بر عدم مشارکت آمریکا نه عضویت تاکید دارد، در قالب نوتیفیکیشن قابل پیگیری نیست و باید بصورت پیش نویس قطعنامه ارایه شود. برداشت آمریکا این است که اگر این روند را محقق سازد، قادر خواهد بود قطعنامه مشترک این سه قدرت جهانی را وتو کند. براین اساس اگر اعضا پس از 10 روز در ارتباط با رای گیری در مورد پیش نویس قطعنامه تنظیم شده بر اساس نوتیفیکیشن آمریکا به تفاهم نرسند، آن هنگام رییس شورای امنیت موظف به ارائه یک پیش نویس قطعنامه جهت رای گیری است. اعضا تا 30 روز فرصت خواهند داشت این پیش نویس را به رای بگذارند. با این حساب بر اساس بند 12 قطعنامه 2231 در صورت عدم موفقیت در زمینه رای به قطعنامه پیشنهادی در اجرای بند‌های 7 و 11 قطعنامه در شامگاه سی امین روز به وقت گرینویچ از زمان دریافت نوتیفیکیشن آمریکا به شورای امنیت، تمام قطعنامه‌های تحریمی قبل از قطعنامه 2231 دوباره بازخواهد گشت. ا البته سازوکارعملکرد کشورهای عضو شورای امنیت هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و کشورهای عضو قطعا بازیگران تعیین‌کننده تری نسبت به کشورهای پیرامونی مثل ایران دارند که بازیگر رسمی حساب نمی‌شوند وهمین موضوع رایزنی را با سختی مواجه می‌کند اما در همین راستا روز گذشته رویترز خبر داد: 13 عضو شورای امنیت از 15 عضو با نگارش نامه‌هایی مخالفت خودشان را با تلاش آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده‌اند؛ البته دو عضو غایب نیز خود آمریکا و جمهوری دومینیکن بوده است. البته در مورد امکان فعال شدن مکانیسم ماشه توسط آمریکا "مصطفی خوش چشم" کارشناس مسائل بین الملل معتقد است امکان استفاده آمریکا از این سازو کار تقریبا صفر است، او میگوید: اروپا نیز به شدت نگران خروج ایران از برجام است زیرا در صورت خروج ایران از برجام منافع ژئوپلتیک اروپا در حوزه‌های امنیت و اقتصاد را با مخاطره روبه رو خواهد کرد و از بین رفتن معاهده برجام در حقیقت باعث بی ثباتی و تنش در منطقه و جهان خواهد شد لذا اروپا برای اینکه گرفتار این عواقب نشود سعی می‌کند مانع از فروپاشی برجام شود. بیشتر بخوانید: خوش‌چشم: امکان استفاده آمریکا از مکانیزم ماشه تقریبا صفر است / خروج ایران از برجام منافع اروپا را به خطر می‌اندازد به هرحال به نظر می‌رسد روز‌های پیش رو، روز‌های سرنوشت ساز، نفس گیر و پرچالشی در کارنامه شورای امنیت سازمان ملل از حیث کارزار دیپلماتیک و سیاسی بین قدرت‌های بزرگ جهان باشد، انشقاق بی سابقه در این نهاد بین المللی بر سراستفاده از سازوکار مکانیسم ماشه علیه ایران به حدی است که حتی اگر شورای امنیت بنا به خواست آمریکا ایران را ذیل بند هفت منشور سازمان ملل تشخیص دهد اما قدرت‌های بزرگ مثل چین و روسیه هنوز پایبند به قطعنامه 2231 باشند، با این حساب باید منتظر ماند و دید دوئل تاریخی قدرت‌های بزرگ جهانی در زمین شورای امنیت تا چه اندازه آبرو و پرستیژ این نهاد بین المللی را زیرسوال خواهد برد یا حفظ خواهد کرد و تا چه اندازه کشور‌ها حاضر به رجوع و اطمینان مجدد به این نهاد خواهند بود؟