دیدن پدیده‌های رمزآلود سمنان / از پخت غذا داخل زمین تا ریگ جن

سفر به استان سمنان بعد از اینکه شیوع ویروس کرونا کمتر شد گزینه خوبی است برای دیدن جاذبه‌های رمزآلود آن. در این گزارش از سیر تا پیاز گردشگری این استان شرح داده شده است.

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ؛ سفر به استان سمنان در واقع سفر به استانی است که همه نوع جاذبه را به جز دریا در خود دارد در استان به فاصله زمانی کمی می‌توان از جنگل سبز به کویر خشک سفر کرد. درست وقتی که در ارتفاعات جنگل ابر کنار اقیانوس ابرها و یا در شهر شهمیرزاد سردتان شده می‌توانید به پارک ملی کویر بروید که تا چشم کار می‌کند زمین صاف باشد و نمکزار.

در واقع هنگام سفر به این استان چه در اواخر تابستان که قرار است با دشت‌های آفتابگردان کالپوش در شهرستان میامی مواجه شوید و چه در زمستان که به کویر می‌روید، باید با خودتان هم بارانی و لباس گرم ببرید و هم کلاه آفتاب گیر و لباس خنک. مدت زمانی هم که می‌خواهید صرف آن کنید از یک روزه دیدن جنگل‌های آن می‌تواند باشد تا اقامت چند روزه برای همه تجربه‌های متفاوتی که می‌توان در این استان داشت.

به سمنان در زمان قدیم کومش، کومس یا قومس هم می‌گفتند سرزمینی که محدوده گرمسار تا بیارجمند را در برمی‌گرفته است. این استان را به دلیل داشتن کویر با آب و هوای خشکش می‌شناسند اما باید به یاد داشت این استان جزو استان‌هایی است که جنگل 40 میلیون ساله هم دارد.

شهرستان‌های این استان شامل سمنان، شاهرود، دامغان، گرمسار، مهدیشهر، سرخه، میامی و آرادان است. دامغان به عنوان یکی از شهرهای بزرگ این استان را، با باغ‌های پسته فراوانش می‌شناسند، آثار تاریخی داخل شهر از جمله مسجد تاریخانه، برج‌های سلجوقی و تپه حصار با قدمت شش هزار سال، کویر حاج علی قلی و چشمه علی می‌تواند انگیزه قوی برای سفر به این منطقه کهن باشد.

در مسیر دامغان به شاهرود، روستایی به نام «ده ملأ» وجود دارد که قلعه‌ای تاریخی آن هنوز پابرجاست، روستایی که روزگاری تمام اهلی آن ملأ بوده‌اند.

شاهرود که قبلا به آن «حنچره»، «شخره» و «شاخره» می‌گفتند بیشتر به خاطر جنگل ابر شناخته شده است، دسترسی به این جنگل از جاده‌ای ممکن است که از شهرهای «بسطام» و «خرقان» می‌گذرد و یکی از قطب‌های عرفان ایران شناخته می‌شود. از این مسیر می‌توان به روستای «کلاته خیج» دسترسی داشت، جایی که می‌توان سفر مردم شناسی را تجربه کرد.

جاده شاهرود به سبزوار (همان جاده معروف تهران مشهد) را می‌توان ادامه داد و در میانه راه بعد از میامی، جاده جنوبی را در پیش گرفت و به پارک ملی حفاظت شده توران وارد شد. اینجا زیستگاه یوزپلنگ ایران، گورخر آسیایی و زاغ بور، سه گونه جانوری کمیاب است.

جبیر، آهو، قوچ و میش، کل و بز، گربه وحشی، هوبره و کبک از دیگر گونه‌های جانوری این پناهگاه حیات وحش است. از گونه‌های گیاهی پارک ملی توران هم می‌توان به قیچ، تاغ، گز و بادام وحشی اشاره کرد.

در سمنان نخلستان هم پیدا می‌شود؛ طرود روستایی با بافت بیابانی است که جاده‌های اتصالی به آن، از شمال محور شاهرود - طرود به طول 130 کیلومتر و برای اتصال طرود به مرکز ایران جاده طرود، معلمان به جندق است، جایی که می‌توان در نیمه دوم سال خنکای نخلستان‌ها را در آن تجربه کرد. اینجا در گذشته مسیر حرکت کاروان‌ها به دشت کویر ایران بوده است. در طرود ردپای زلزله سال 1331 هنوز دیده می‌شود، ویرانه‌هایی که حالا جاذبه شده‌اند.

در سمنان مرکز استان می‌توان خیلی درنگ نکرد، بازار قاجاری، ارگ سمنان با نقاشی‌های قاجاری، مسجد جامع و منار سلجوقی، مسجد شاه، گرمابه پهنه که موزه شده است، انگیزه سفر به شهر سمنان می‌تواند باشد.

مهدی شهر (سنگسر) که در فاصله کوتاهی از شهر سمنان و در بخش کوهستانی این استان واقع شده منطقه جذاب دیگری برای سفر است، آن هم به واسطه جنگل‌های شهمیرزاد، روستاهایی با بافت کوهستانی، معماری قاجاری و خانه‌های چینه‌ای چوبی (شبیه خانه‌های قدیمی مازندران). عشایر سنگسر نیز چند سالی است زندگی خود را با گردشگران به اشتراک می‌گذارند.

برای تجربه شکل دیگری از سفر در استانی که بیشتر تصویری کویری و خشک از آن وجود دارد می‌توان به روستاهای «ده صوفیان»، «آسران»، «چاشم»، «هیکو»، «سرخده»، «ملاده»، «پرور»، «فینسک» و «رودبارک»، این روستاها در منطقه حفاظت شده پرور، در فاصله 50 کیلومتری شمال مهدی شهر واقع شده اند. رودخانه دائمی تجن از این منطقه عبور می‌کند و بخش وسیعی از پوشش گیاهی منطقه پرور را جنگل‌های هیرکانی و ارس دربرگرفته است.

چطوری بریم؟

برای رفتن به سمنان راه زیاد است. یکی از آن راه‌ها گذر از بزرگراه تهران مشهد است که شهرهای زیادی از سمنان را در بخش شمالی می‌توان با خودروی شخصی پشت سر گذاشت.

سمنان فرودگاهی هم در فاصله 12 کیلومتری از مرکز شهر دارد که البته مسیرهای پرواز آن زیاد نیست. در شهرستان شاهرود هم فرودگاهی قدیمی وجود دارد که پروازهایش به سمت شهرهای کیش تهران و مشهد فعال است.

قطار محبوب‌ترین وسیله برای رسیدن به سمنان و شهرهای مختلف آن است. از ایوانکی و گرمسار تا سمنان، دامغان و شاهرود نیز ایستگاه‌هایی دارد که همه روزهای هفته این مسیر را روزی هفت بار طی می‌کنند.

ترمینال‌های اتوبوس رانی بسیاری از شهرها نیز خطوط متعددی را به مقصد سمنان دارند گاهی می‌توان سوار بر اتوبوس‌های مشهد شد و از شهرهای این استان عبور کرد.

از شهرهای اطراف هم می‌توان با فاصله کمی خود را به استان سمنان رساند به عنوان مثال از بافت مرکزی سمنان تا شهر تهران تنها دو ساعت و نیم فاصله است که می‌توان آن را با تاکسی‌های خطی ترمینال جنوب طی کرد.

کجاها را ببینیم؟

در قومس جاذبه‌هایی مانند کویر و جنگل در کنار جاذبه‌های تاریخی و عرفانی قرار گرفته اند که با گذشتن از مهمترین جاده آن یعنی جاده‌ای که به تهران مشهد، 44 یا جاده امام رضا مشهورتر است می‌توان همه آنها را با هم دید.

این جاده از بخش ایوانکی شروع می‌شود جایی که نزدیک به آن 27 معدن و غاز نمک وجود دارد معادنی که به شورترین جاذبه گردشگری استان در فاصله 90 کیلومتری از تهران واقع شده‌اند.

در شهر سمنان غیر از قدم زدن در بافت تاریخی می‌توان به عمارت باغ امیر رفت که توسط استاد معمار باشی و به دستور و هزینه صاحب بناحاج میرزا آقا فامیلی احداث شد و به دلیل همجواری آن با باغ بزرگ امیر «حاکم ایالت قومس یا همان سمنان» به عمارت امیر شناخته شد. حالا این باغ به موزه مردم شناسی سمنان تبدیل شده است.

پارک ملی کویر را که بخش اعظم آن در شهرستان گرمسار است آفریقای ایران می‌دانند پارکی که در آن هیچ ساخت و ساز انسانی نشده و گونه‌های مختلف حیوانی و گیاهی در آن پیدا می‌شود شبه جزیره‌ای بین دریاچه نمک، کویر ریگ، کویر مرکزی و کویر گرمسار که گشت و گذار در آن آسان نیست. مگر با مجوز و همراه شدن تورهای گردشگری.

پارک ملی کویر همان جایی است که کاروانسرای قصر بهرام هم واقع شده و برای ورود به آن باید با محیط زیست هماهنگی کرد چون این تنها پارک ملی است که هیچ مجوزی برای ساخت و ساز و... به آن داده نشده است.

برای دسترسی به کویر نمک حاج علیقلی هم می‌توانید از دامغان به سمت اصفهان حرکت کرده و پس از پیمودن حدود 35 کیلومتر به روستای حسن آباد برسید و سپس مسیر روستای خورزان را در پیش بگیرید که پس از طی 6 کیلومتر به خورزان خواهید رسید. ترجیحا از این روستا آب و مواد خوراکی تهیه کرده و مسیر خود را به سمت جنوب شرق ادامه دهید. از خورزان که بگذرید کم کم جنس و رنگ خاک حال و هوای دیگری به خود می‌گیرند و املاح نمک را می‌توانید از لابه لای خاک ببینید. پس از طی مسیری حدود یک و نیم کیلومتر و گذر از جاده‌ای نمکی و رسی وارد کویر حاج علی قلی می‌شوید جایی که تا چشم کار می‌کند نمک است و کویر نمکی.

ریگ جن یا همان ماسه زار مخفی که به دلیل وسعت زیاد و نداشتن چشمه و چاه آب هیچ وقت مورد استفاده کاروان‌ها نبوده و چون ناشناخته‌های زیادی دارد همیشه مردم از ورود به آن می‌ترسیدند و آن را به جن یعنی پوشانده و مخفی می‌نامیدند. چیزی که سفر به این کویر را سخت می‌کند باتلاق‌های نمکی زیاد است که موجب تلف شدن جانداران زیادی شده است. این اتفاقات موجب شده تا محلی‌ها افسانه‌ها و نام‌های مختلفی برای آن بسازند و بگویند که اینجا مثلث برمودای ایران است یعنی جایی که دسترسی به آن محال یا غیرممکن است. البته که با پیشرفت علم خیلی‌ها توانسته‌اند با تجهیزات فراوان رمز و رازهای این کویر خشک را فاش کنند و به نقاط مختلف آن دسترسی پیدا کنند.

یکی از لایه‌های حفاظتی زمین جنگلی به نام ابر است که برای دیدن آن باید مرز استان سمنان و گلستان در شهرستان شاهرود، بخش بسطام و دهستان خرقان رفت یعنی پس از رسیدن به شهر شاهرود به سمت بسطام در 4 کیلومتری شمال شاهرود رفته و سپس در 18 کیلومتری مسیر جاده شاهرود - آزاد شهر روستای ابر و جنگل ابر بروید. جنگلی که از میلیون‌ها سال پیش هنوز استوار مانده و در خودش اقیانوسی از ابرها را دارد به همین دلیل وقتی هوا مناسب باشد و صبح زود به ارتفاعات آن رفته باشید می‌توانید با پدیده اقیانوس ابر مواجه شوید. رفتن به این جنگل آدابی دارد تا این زیست کره 40 میلیون ساله آسیبی از سمت گردشگران نبیند آدابی مانند رعایت پاکی محیط زیست آن.

اگر قصد سفر به جنگل پیر شاهرود را داشتید سراغ روستای شیرین آباد را بگیرید تا اقیانوس ابرها را آنجا بهتر ببینید. در نزدیکی آنها درست در روستای قلعه نو خرقان آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی شاعر و عارف ایرانی میزبان گردشگران است و برای اهل معرفت هم که مجموعه بایزید بسطامی دانشمند برجسته ایرانی جایگاه ویژه ای دارد.

حتی برای دیدن بسطام و خرقان تورهای گردشگری زیادی وجود دارد که این دو را در کنار هم معرفی می‌کنند.

مجن هم آبشاری نزدیک به شاهرود در بخش بسطام است که قدم زدن برای رسیدن به آن مستلزم دانستن این نکته است که این آبشار در بخش کوهستانی قرار گرفته است و در فصل بهار و تابستان بوی عطر گل‌ها هنگام رسیدن به آبشار به مشام می‌رسد. وقتی از دره مجن عبور کردید کم کم لابه لای صخره‌های عظیم ندای آبشار را می‌شنوید. رد آبی که از آبشار به بیرون درز کرده حتما شما را به منشأ آن می‌رساند. از پله‌هایی که برای آن درست کرده‌اند بالا بروید و خودتان را به بلندی آبشار برسانید.

اگر علاقه‌مند به بازدید از مکان‌های تاریخی نیز باشید، باز هم شاهرود به خوبی از شما پذیرایی می‌کند. «مسجد آقا»، «موزه آب»، «مسجد جامع شاهرود»، «خانه یغمایی‌ها» تنها خانه دارای بادگیر در شاهرود، «موزه شاهرود»، «موزه حیات وحش شاهرود»، «بازار تاریخی شاهرود»، «بازار انارکی‌ها»، «قلعه غول‌ها» واقع در روستای راهنجان، «گرمابه چهار سوق» و البته «آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی» در 25 کیلومتری شاهرود از شاخص‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر زیبای شاهرود برای گردشگران است که بازدید از هیچکدام آن‌ها خالی از لطف نیست.

وقتی به دامغان رفتید به محله‌ای خواهید رفت که آثار تاریخی آن در فاصله‌ای نزدیک به هم قرار گرفته اند. بعد از دیدن برج پیر علمدار، دیدن مسجد تاریخانه را از دست ندهید عبادتگاهی کهن که 26 ستون دایره‌ای شکل با ارتفاع 6 متر دارد که اگرچه غیر از مناسبت‌های خاص آن هم در محرم برنامه‌ای در آن برگزار نمی‌شود اما فضایی دارد که هر کسی آن را ببیند عظمت این مسجد او را خواهد گرفت. می‌گویند که بنای نخستین این مسجد آتشکده‌ای بود که با استفاده از الگوی ساختمان‌های دوره ساسانیان ساخته شده است.

فکر نکنید که برج طغرل فقط در تهران است در روستای مهماندوست شهرستان دامغان هم برج طغرل با چند قبر داخلش وجود دارد در این بنای تاریخی آجرچینی‌هایی ساخته دست هنرمندان دیده می‌شود که هزار سال قدمت دارد.

اگر علاقه مند به دیدن مناطق باستانی باشید حتما باید بدانید تپه حصار دامغان یکی از ارزشمندترین سایت‌های باستانی است که به دلیل کشف گل نوشته‌های منقوش به خطر میخی و آثاری متعلق به دو هزار سال قبل از مسیح در بین پژوهشگران بسیار جایگاه ویژه‌ای دارد.

فتحعلی شاه برای خودش در وسط چشمه علی دامغان عمارتی ساخته که دو طبقه است و از هر طرف که به آن نگاه کنی زیباست و حالا به تفرجگاه مردم تبدیل شده ولی نمی‌توان داخل آن رفت. این چشمه و آن بنای تاریخی در واقع یکی از مکان‌های تفریحی و دیدنی شهر است که بلیت ورودی هم ندارد.

دروازه سمنان هم در مرکز شهر سمنان باقی مانده از ارگ قدیمی است که دیدن آن هم چون وسط میدان قرار دارد رایگان است این دروازه هنوز نقاشی‌ها و تزئینات سالمی دارد. چه در شب و چه در روز هر ساعتی می‌توانید خودتان را به دروازه برسانید و از آنجا راهی مسجد جامع سمنان شوید و سری هم به خانه کلانتر و خانه‌های تاریخی دیگری که اکنون در بافت شهر قرار گرفته و امکان بازدید دارند بروید. مانند تدین، ترابی و کلانتر و... در آخر هم سری به گرمابه پهنه با 600 سال سن بزنید که الان موزه شده است.

کجا بمانیم؟

تعداد و پراکندگی هتل‌های سمنان زیاد نیست، کیفیت آن‌ها هم چندان مطلوب نبوده، اما تعداد بومگردی‌ها و اقامتگاه‌های روستایی در این استان قابل توجه است. تمرکز بیشتر این اقامتگاه‌ها در روستاهای شهمیرزاد و شاهرود است.

در گرمسار علاوه بر منطقه ارادان، روستای پاده که بومگردی «نورخونه» را دارد و همچنین روستای کوشک، در کاروانسرای «قصر بهرام» در پارک ملی کویر با هماهنگی اداره محیط زیست و محیط بانی سمنان می‌توان اقامت داشت، البته امکانات آن در حد اتاق خالی و سرویس بهداشتی عمومی است اقامت کردن در این کاروانسرا محدودیت دارد و کار آسانی نیست.

«کاروانسرای شاه عباسی» در ده نمک اقامتگاه دیگری در محدوده گرمسار است.

در سمنان بهترین گزینه برای اقامت، هتل است؛ هتل سه ستاره «گوت که مال» و هتل جهانگردی از این جمله‌اند. در شهر فعلا بومگردی و یا اقامتگاه سنتی وجود ندارد.

در مهدیشهر یا منطقه شهمیرزاد می‌توان برای اقامت از تنها بومگردی داخل شهر مهدیشهر و هتل 4 ستاره دربند نزدیک غار دربند و یا هتل سنگسر استفاده کرد. در روستای فینسک در منطقه حفاظت شده پرور نیز اقامتگاهی به سبک خانه‌های مازندران وجود دارد.

در منطقه شهمیرزاد اقامتگاه‌های دیگر همچون «هتل سنتی خانه گل» و «لرگا»، «خانه طبیعت البرز»، «عمارت باباجی»، «خانه رودبار»، «روزیه»، «باغ پایین»، «رمونگا»، «یورباغ» و «شوکا» برای اقامت وجود دارند.

در شهر دامغان فقط یک هتل (مهمانسرای) جهانگردی وجود دارد اما در روستاهای اطراف آن همچون کلاته رودبار و عباس آباد می‌توان در اقامتگاه‌های بومگردی اقامت داشت.

در شاهرود تعداد بیشتری از بومگردی ها متمرکز شده است و می‌توان در روستاهای قلعه نو خرقان، کلاته خیج، رضا آباد (بیارجمند)، خیج، نکارمن، قلعه بالا، خرقان، ابر، دستجرد، علی آباد، دیزج، گیور، رضا آباد، دزیان، کولیم، چاه جم، کلاته اسد، در خانیاب اقامت در این خانه‌ها را تجربه کرد.

در شهرستان میامی و روستاهای حسین آباد کالپوش و فرومند بومگردی‌هایی برای اقامت به سبک روستایی احداث شده است.

چی بخریم؟

صنایع دستی هر استان در واقع سوغات آن استان است در سمنان هم هر شهرستان را با یک هنر می‌شناسند در این استان بیشتر قالیبافی، گلیم بافی، نمدمالی، سرامیک سازی و سفال سازی تولید و صادر می‌شود.

قالی و قالیچه بیشتر مربوط به شهرستان‌های میامی، مهدیشهر، سرخه و شاهرود است. گلیم را هم می‌توان در روستاهای گرمسار، روستای کندو، خیج و رضاآباد پیدا کرد. در دامغان و ابرسج هم نمدمالان فراوانی مشغول به این کار هستند. اما دامغانی‌ها در قلمکاری شهره هستند که از آن برای سفره، رومیزی و پرده استفاده می‌کنند.

شاید بتوان در شهرستانی سفال و سرامیک پیدا کرد اما الان این هنر در سمنان کمتر مشتری دارد.

در شهرستان‌های سرخه، افتر سرخه، مهدیشهر، فولادمحله و بسطام دستباف‌های جاجیم و جاجی‌مچه جزو صنایع دستی این مناطق به حساب می‌آیند و در برخی از مناطق استان هم منبت کاری روی چوب و پارچه بافی به نام «وشینه» وجود دارد.

در شهرستان مهدیشهر و عشایر سنگسر محصولی با نام چمشک یا دوندی دوخته می‌شود که نوعی کفش با پاپوش چرمی است.

این صنایع دستی و هنرها را می‌توان یک جا در بازارچه قدیمی سمنان پیدا کرد که در مرکز استان واقع شده است بازاری قدیمی که بزرگترین مرکز خرید سمنان است و دارای قدمت تاریخی.

این بازار از سه بخش بازار شمالی با 1/5 کیلومتر طول، بازار جنوبی با 200 متر و بازار شیخ علاءالدوله که به بازار مرده‌ها نیز شناخته می‌شود، تشکیل شده است. علت شهرت بازار شیخ علاءالدوله به بازار مرده‌ها، قرارگیری آن در مسیر گورستان علمدار است. گردشگران در حین حضور در این بازار قدیمی و خرید سوغاتی، می‌توانند از جاذبه‌های گردشگری آن نیز دیدن کنند؛ چرا که بزرگ‌ترین آب‌انبار شهر سمنان نیز در این بازار کهن، قرار دارد. همچنین دو درب از مسجد جامع سمنان به همراه تکیه ناسار، تکیه پهنه، گرمابه‌ی پهنه و نیز امامزاده یحیی‌بن موسی نیز در این بازارها قرار دارد.

چی بخوریم؟

در استان سمنان از همه جا بیشتر تنوع ته چین دیده می‌شود اهالی این استان با هر خوراکی ته چین درست می‌کنند از برگ مو گرفته تا خشکبار. چلوگوشت سمنانی، سبزی پلو سمنانی، ته چین کشمش و لپه سمنانی، ته چین گرمساری و ته چین شهمیرزادی بخشی از غذاهای محلی این استان است. اما این استان غذاهای دیگری هم دارد مثل خورش هویج و پسته، قورمه، گورماست، آبدوغ (اودو)، چرتمه پلو، مانی پلو، تاک پلو، خلال پلو، خورش سیب آلو، خورش کدو و گردو و شله دلمه. اما یکی از غذاهای شاید بتوان گفت عجیب این منطقه آبگوشت خربزه یا کالک قلیه است که خربزه، پیاز، نخود، لوبیا و گوشت آبگوشتی مواد تشکیل دهنده این غذا هستند.

دیگی سنگسری هم جزو غذاهای مشهور استان است که با برنج، گوشت، روغن و نمک پخته از غذاهای سنتی سمنان محسوب می‌شود. نکته جالب اینکه برخی از عشایر این غذا را در وعده صبحانه می‌خورند چون اعتقاد دارند وعده صبحانه باید مقوی باشد.

دیگی مشهورترین غذای استان است در هر کجایی کی توان سفارش داد تا دیگی درست کنند با یک روش پخت عجیب. سمنانی‌ها دیگچه ته چین را در زمین دفن می‌کنند تا با ذغال‌هایی که اطرافش ریخته‌اند از صبح تا ظهر آرام آرام داخل زمین دم بکشد. گوشت سفت داخل برنج بعد از دم کشیدن مثل موم در دهان آب می‌شود. این دیگی زحمت زیادی دارد و شاید هر کسی نتواند آن را به خوبی اهالی این استان بپزد.

تاک پلو مخصوص شاهرودی‌هاست ویژگی مهم آن استفاده از برگ درخت تاک داخل برنج است. تنها برگی از درختان که می‌شود آن را پخت و خورد. در شاهرود انگورهای زیادی وجود دارد بنابراین طبیعی است که از برگ درخت مو در غذا استفاده شود.

یکی از غذاهای منحصر به فرد دیگر این استان خورش پسته است. از آنجا که در دامغان باغ‌های پسته فراوان وجود دارد از این محصول غذاهای متفاوتی درست می‌شود که یکی از آنها شبیه به فنسجان است با همان روغن زیاد روی خورش که از چرخ شدن پسته به دست می‌آید. رنگ خورش پسته همانطور که از رنگ این محصول پیداست در نهایت سبز رنگ می‌شود. سبز پسته‌ای!

مثل هر استان دیگری سمنان هم خوراکی‌های خاص خودش را دارد. نان شیرین، کماچ، نان شیرمال، نان خانگی، نان پیاز، گولاچ، نان چای که در برخی از مناطق هم با نام «بقسمات» می‌شناسند. در دامغان نان و شیرینی محلی با نام دادچه و در شاهرود نان فتیر و نان کاک است و البته شهرتش در پسته دامغانی است. انگور شاهرودی هم نقل زبان فروشنده‌هایی است که می‌خواهند بگویند بهترین انگور را در اختیار دارند.

شهمیرزادی‌ها در تولید آلو، گردو، لواشک، نان محلی، شیرخس و تمبلک گردویی سرشناس شده اند و شاهرودی‌ها در کنار میوه‌هایی مثل زرد آلو و فلفلی که دارند، سمی توانند حلوای سیاه و حلوای کنجدی مرغوبی هم تولید کنند. گرمسار را هم که به خربزه گرمساری و انارهایش در بازارهای کشور می‌شناسند.

جالب است بدانید که عشایر سنگسر در شهرستان مهدیشهر آبنبات محلی به نام چیکو دارند ضمن اینکه فرآورده‌های لبنی این عشایر خیلی مرغوب است. محصولی به نام وارهون (روغن زرد) دارند. فرآورده‌های شیری و لبنی این منطقه هم خیلی مرغوب است. یکی از محصولات خاص و منحصربفرد این منطقه آرشه سنگسر است که نوعی پنیر تازه سرخ شده است. آرشه را با نام‌های دیگری همچون آروشه و حلوای آرشه نیز می‌شناسند. تهیه آرشه بسیار سخت است و مشابه آن در منطقه دیگری وجود ندارد.