راز ارادت سپیده کاشانی به حافظ /«سپیده سخن» رونمایی شد

همزمان با چهاردهم تیرماه، روزگرامیداشت قلم، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، مراسم بزرگداشت و رونمایی از کتاب «سپیده سخن» برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با چهاردهم تیرماه، روزگرامیداشت قلم، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، مراسم بزرگداشت و رونمایی از کتاب «سپیده سخن»، (گزیده مقالات سپیده کاشانی) در فضای مجازی برگزار شد.

در این برنامه حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، حمیدرضا ارباب سلیمانی مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور دینی و فرهنگی، رمضانعلی معتمدی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان و دبیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی اصفهان، فاطمه راکعی شاعر، مترجم و پژوهشگر، میثم نمکی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان و عبدالرضا مدرس‌زاده عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان سخنرانی کردند.

حسن بلخاری در ابتدای این نشست گفت: یک نکته در اشعار سپیده کاشانی به صراحت و صداقت، ظهوری تام و تمام دارد و آن زیبایی معنا و استواری کلام در متن سروده‌های اوست. از دیدگاه زیبایی‌شناسان، هر انسانی در جان خود معیارها و شاخص‌هایی برای دریافت و ادراک زیبایی دارد. این معیارها نه اکتسابی است و نه آموختنی. هر انسان از آن رو که انسان است قطعا در جان و بطن خود دارای این معیارهاست. عیارهایی که مبنای قضاوت زیبایی‌شناختی او در باب مفاهیم و پدیده‌ها را فراهم می‌آورد. وجود فطری و ذاتی این معیارها، ذوقی می‌آفریند که ارزیابی دقیق یافته‌های زیبایی‌شناسانه را با خود داشته و البته چون متکی بر فطرت است در قضاوت‌های خود لاجرم صریح است و صادق.

وی افزود: این ذوق برآمده از فطرت، حکم می‌کند چه چیزی زیبا و و دلنشین و چه چیزی نازیبا و ناپسند است. لسان‌الغیب شیراز از این رو بر جان مردمان از هر سطح و طبقه می‌نشیند که مطابق با ذوق فطری و معیارهای ذاتی زیبایی سخن می‌گوید. در باب سپیده کاشانی نیز می‌گویم برخلاف برخی شاعران که به تکلف، شعر می‌سرایند و به عبارتی، به صناعت کلمات مشغول می‌شوند (و نه سرایش از جان)، سپیده در شعرگویی خود جان و جهان امثال حافظ را محور و معیار کار خود قرار داده است.

استاد دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در مجموعه آثار این شاعره‌ی کاشانی، مثنوی «هرگز ای حافظ تو را نشناختم» به کمال، قدر و مکانت حافظ را در ذهن و زبان او نشان می‌دهد. سپیده، حافظ را در این مثنوی زیبا، کاشف ملک صفات، نغمه‌پرداز حیات، سرخیل مخموران، منزل‌نشین حرم اولیا، شبان غزالان تغزل، تاب‌دهنده‌ی زلف سخن، برگیرنده‌ی نقاب از اندیشه، مقتدا، همای قاف عرفان، پرده‌دار رندی و مستی، نقشبند منظر هستی، لسان‌الغیب، خلوت‌نشین سحر، جانی لبریز از عشق ازل، بهره‌مند از مواهب سحر، دارنده‌ی عروس همچو آفتاب شعر، رند خرابات مغان، پوینده‌ی هفت وادی کمال، باغبان گلستان ادب، دارای کلامی که بازتاب شعشعه‌ی انوار قرآن است و سینه‌ای که جایگاه گنج قرآن است و کسی که عرش، نقش جان چون آیینه‌ی اوست، می‌خواند.

اوتأکید کرد: این مثنوی بلند به کمال و زیبایی راز ارادت سپیده به حافظ را بازمی‌گوید و محتمل از طریق همین شیدایی است که در مواردی با تضمین برخی غزلیات حافظ به دنبال استحکام رشته‌ی الفت و تبعیت خود از لسان‌الغیب شیراز است.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پایان گفت: به روح بلند آن مرحومه سلام و درود فرستاده و رضوان و غفران الهی را برای او از درگاه خداوند متعال طلب می‌کنم. همچنین از تمامی عزیزان و به‌ویژه همکارانم در «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» در تهیه و تجدید چاپ کتاب «سپیده سخن» سپاسگزارم.

از راه امام خمینی (ره) الهام گرفت

درادامه حمیدرضا ارباب سلیمانی به ایراد سخن پرداخت و گفت: سپاسگزاری می‌کنم از جناب آقای دکتر بلخاری ریاست محترم انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران که میزبانی این برنامه را بر عهده دارند، همچنین تقدیر و تشکر از همه‌ی همکاران ایشان در انجمن که با تلاش خودشان آثار بسیار جالب و متنوعی را عرضه کردند و از بزرگانی یاد می کنند که سالیان سال در فراموشی و خاموشی بودند.

اوادامه داد: در مورد شخصیت مرحومه مغفوره سپیده کاشانی باید عرض کنم که ایشان در سال 1315 شمسی در کاشان در یک خانواده مذهبی و متدین به دنیا آمدند. مادر ایشان انس عجیبی با قرآن داشت و پدر ایشان با آثار شاعران و بزرگانی همچون حافظ و سعدی و مولانا مأنوس بود. سپیده کاشانی در چنین فضایی رشد کرد. معلم قرآن او مادر او بود و پدر او، او را با آثار شاعران بزرگ تاریخ آشنا کرد. با همین حال و هوا رشد کرد والبته ذوق و استعداد فوق‌العاده‌ای هم داشت که همراهی می‌کرد با این نگاهی که پدر و مادر برای تربیت او در نظر گرفته بودند.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: دوران تحصیل را در کاشان سپری کرد. بعد به خاطر تشکیل خانواده به تهران هجرت کرد. در بین نزدیکان، سپیده کاشانی بسیار مورد احترام بود. کوچک و بزرگ او را تجلیل و احترام می‌کردند و در حوزه شعر و ادب هم بحمدلله ایشان رشد قابل توجهی‌ای کرد و به نظر می‌رسد که از همان دورانی که حضرت امام را دستگیر کردند و تبعید کردند در نگاه سپیده کاشانی به شعر و شاعری تحولی ایجاد شد و از همان دوران دفاتری که از ایشان به یادگار مانده است به عنوان دفتر شعر؛ حاکی از این حقیقت است که او از امام خمینی (ره) و راه ایشان الهام گرفت.

ارباب سلیمانی تصریح کرد: به همین دلیل وقتی به اشعار ایشان از سال 42 تا 52 شمسی نگاه می‌کنید، این اشعار، بیشتر سبقه مبارزه علیه رژیم ستم‌شاهی دارد و ایشان با نوعی هوش و زیرکی در اشعار خودش نکاتی را گنجانده که بتواند آن پیام را منتقل کند و در همین راستا نام اولین دفتر شعر خود را هم «پروانه‌های شب» گذاشت. او در این اثر نفیس خیلی از نکاتی را که در دوران اختناق و خفقان وجود داشت به نحوی در قالب شعر منتقل کرد و پیام خودش را به مخاطبین رساند.

اودرپایان تأکید کرد: پیام اشعار سپیده کاشانی، بیداری و پایداری است و جالب اینکه ایشان با کسوت زنانه به این میدان آمد، اما حقیقتا مردانه پای انقلاب و ارزش‌های آن ایستاد و تا آخرین نفس از امام و رهبری و ارزش‌های ما دفاع کرد. سپیده کاشانی امروز در بین ما نیست اما اشعار او در بین ما هست و ما باید از اندیشه او الگوسازی کنیم.

آثار ارزشمند سپیده کاشانی

رمضانعلی معتمدی دیگر سخنران حاضر دراین برنامه بود. او طی سخنان کوتاهی گفت: چهاردهم تیرماه، روز قلم را تبریک عرض می کنم و به همه کسانی که در این عرصه برای شکوفایی ایران اسلامی قلم می زنند سپاس و درود می گویم.

اوادامه داد: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان اصفهان اهتمام ویژه ای به پاسداشت مفاخر دارد وهمه ساله از تعدای از این چهره ها تجلیل به عمل می آورد، دراین میان، کاشان به عنوان یکی از شهرهایی که مفاخر ارزشمندی را در خود جای داده است همواره مورد توجه ماست و دراین راستا این افتخار حاصل شد که با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی از مرحومه سپیده کاشانی تجلیل نمائیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استاد اصفهان تأکید کرد: این بانوی شعر و ادب ایرانی ویژگی های خاصی داشت و توجه به اخلاق و معنویت شخصی و هم در عرصه های اجتماعی وهم در صحنه دفاع مقدس حضور ویژه ای داشت. رونمایی از آثار ارزشمند ایشان و بازخوانی آثار آن مرحومه کار ارزشمندی است و من به سهم خودم از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور و همکارانمان در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان که به برگزاری این نشست اهتمام نمودند، صمیمانه سپاسگزارم.

مادر شعر انقلاب

فاطمه راکعی هم در این برنامه طی سخنانی گفت: به لحاظ شخصیتی خانم کاشانی زبانزد بودند. خانم کاشانی به زنان شاعر و دخترانی که به تازگی وارد عرصه شعرانقلاب می شدند، علاقه خاصی داشتند. از این رو ایشان به مادر شعر انقلاب هم معروف هستند.

او افزود: قبل از انقلاب در سال 52 کتاب یا دفتر شعری از ایشان با نام پروانه های شب منتشر شد که موضوع آن بیشتر عاطفی و عرفانی و بعضا اجتماعی است و نقد جامعه آن روز است و روحی که بر آن مستولی است بیشتر یاس و ناامیدی اجتماعی است. ایشان شعر های شاخص و ماندگار خود را بعد از انقلاب سرودند و به مجموعه شعر انقلاب اسلامی تقدیم کردند.

راکعی تصریح کرد: روحیه ایشان در این شعر ها امیدوارانه است و شور و هیجان انقلابی دارد و به آینده روشن، امید بسیار دارد. ایشان به عنوان شخصیتی با ریشه های عمیق دینی، معنوی، اعتقادی، اخلاقی و آرمانگرایانه به انقلاب اسلامی پیوست و همه امید ها و علایق فردی و اجتماعی خود را در انقلاب اسلامی ایران خلاصه کرد. به همین جهت است که در شعر های ایشان با صمیمیت و صداقتی خاص آنچه را که یک ملت در ارتباط با انقلاب اسلامی دارد و حماسه هایی که انقلابیون آفریدند - بخصوص حماسه های جنگ تحمیلی؛ شهدا و رهبر انقلاب در شعر ایشان منعکس شده است.

اودر پایان تأکید کرد: مسأله زنان در شعر سپیده کاشانی بسیار اهمیت دارد و از این رو آن مرحومه فراتر از مرزهای تاریخی و جغرافیایی سعی در ترسیم شخصیتی الگویی از زن دارد، وقتی این شخصیت اسطوره ای به زن مسلمان انقلابی ما می رسد شخصیتی است که از گذر گاه تاریخ گذشته است و او اسوه های بزرگ تاریخ اسلام را در او می بیند؛ حضرت زهرا و حضرت زینب سلام الله علیهما را در این شخصیت می بیند.

کلام «سپیده» تازه و نوبرانه بود

میثم نمکی پنجمین سخنران این برنامه بود. او درابتدای سخنان خود گفت: منظومه شخصیت شعری سپیده کاشانی را باید در شاهراه مبارزات انقلابی دید؛ ایشان در حلقه شاعران انقلابی مثل استاد حمید سبزواری و مشفق کاشانی و محمود شاهرخی قرار داشت و تاثیر و تاثرات عمیقی که برخاسته از این محافل و مجالس بود در شعر های این عزیز و دیگر عزیزان نماد تاثیر گذاری داشت.

او افزود: شعر سپیده مادرانه بود و سرشار از عاطفه و احساس و صداقت و صمیمت؛ کلام او تازه و نوبرانه بود. چون دردمند بود و درد اجتماع داشت و شاعر گوشه نشینی نبود که در خیالات خویش شعر بگوید و با تخیل سخن بگوید. حضور اجتماعی او برخاسته از مسئولیت اجتماعی او بود؛ شناخت و تشخیصی که او را وا داشت تا دوشادوش مردان روزگار سهم و نقشی در جنگ و انقلاب داشته باشد.

نمکی اضافه کرد: مرحوم لاهوتی از سپیده به عنوان یک معلم اخلاق یاد می کند، آقای گلریز که خواننده سرود های حماسی دوران انقلاب است می گفتند که سرود های حماسی ایشان جاندار بود و تاثیر بسزایی در فضای اجتماعی جامعه در دوران ویژه آن روزگار ایفا کرده بود. باور های عمیق دینی و ارزش ها و مضامین اخلاقی و مفاهیم عاطفی و احساسی که مبتنی بر بیداری و پایداری بود از اختصاصات و ویژگی های شعری و شخصیت ادبی این بانوی متعهد بود.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان تأکید کرد: به راستی می توانیم بگوییم سپیده کاشانی یکی از مظاهر توانایی های زن معاصر است و اگر زنان امروز ما می خواهند در حوزه های ادبی و فکری و اجتماعی ظهور و بروزی داشته باشند، می توانند افتخار بکنند که پیش از انقلاب و در اوایل انقلاب شخصیتی مثل سپیده کاشانی در این حوزه توانایی های ارزشمندی داشته است. وقار شعری او متاثر از وقار شخصیت ایشان بود و جوهره شعرش شور و شوق و شعور بود؛ شعری که بدون شور باشد شعر نیست و شعری که بدون شعور باشد نیز شعر نخواهد بود.

شاعری که به آنچه می گفت باور داشت

در پایان این برنامه نیز عبدالرضا مدرس‌زاده سخنرانی کرد و گفت: سپیده کاشانی و استاد مشفق کاشانی و استاد صفا لاهوتی سه شاعر برخاسته از کاشان در عصر انقلاب اسلامی هستند و کوشش های این شاعران به همراه دیگر استادان فقید و برجسته ای مثل مرحوم مهرداد اوستا و استاد محمود شاهرخی و استاد ستوده و استاد گلشن کردستانی و یاور همدانی و دیگر نامداران عصر از تالار وحدت و جلسات شورای شعر تا سنگر های رزمندگان اسلام در جبهه های نبرد در مناطق عملیاتی نمود پیدا کرد.

او افزود: این شاعران بخصوص بانو سپیده کاشانی که تنها بانو در شورای شعر وقت بودند، انصافا به پایمردی باور و اعتقادی که داشتند و به سبب علقه هایی که به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی و شعر معاصر داشتند، کوشش می کردند این پایبندی و تمسک به شعر و ادبیات را در مسیر ارزش ها به کار ببندند و این ها جزو ویژگی های مثبت و ارزشمندی است که بانویی چون سپیده کاشانی از آن برخوردار بوده است.

استاددانشگاه آزاد اسلامی کاشان ادامه داد: کسانی چون سپیده کاشانی، خلق الساعه و بلافاصله بعد از تغییر مسیر باورها و آرمان های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب، یک شبه انقلابی نشدند؛ کسانی مثل سپیده به آنچه درباره حجاب و عفاف و پارسایی و پاکدامنی شخصیت زن می گفتند، معتقد بودند و بیش از آن که بسرایند، گرویده بودند و اعتقاد داشتند.

او تأکید کرد: اگر در شعر این شاعران، انقلاب اسلامی به چشم می آید، به این برمی گردد که سپیده کاشانی، مشفق کاشانی و استاد شاهرخی و دیگر عزیزان بر اساس باور و اعتقادشان کار کرده اند و این عالی ترین شکل هنر است که شاعری در بیشترین تناسب و هم خوانی و همراهی با باور ها و آنچه که به آن عقیده دارد، کار می کند و حرکت دارد.

مدرس زاده گفت: در دوره سپیده کاشانی و در دهه های بعد از انقلاب اسلامی شاعران گوناگون و بسیاری رخ نمودند و درخشیدند که از حسن اتفاق بسیاری از آنها دست پروردگان همین نامدارانی هستند که در شورای شعر حضور داشتند و بعد ها به شکل جلسات حوزه هنری و دیگر محافل ادبی کار کرده اند و نهایتا امروز چهره های مطرح و برجسته ای در شعر معاصر اند.

او در پایان سخنان خود گفت: طبیعی است که یک شاعری مثل سپیده کاشانی روی برخی از موضوعات به اعتبار باور و تخصص و هنر و علقه و علاقه درنگ و تامل بیشتری دارد؛ در دوره دفاع مقدس سپیده کاشانی تکلیفش با خودش مشخص است و رسالت هنری بر عهده دارد که آن را قدر می نهد. پروین اعتصامی، فروغ فرخ زاد و سپیده کاشانی، همه در جوانی از دنیا رفتند، اگر این ها می ماندند در دوره های بعد از جنگ کارنامه شعری متفاوت و موثرتری می داشتند.