روزشمار «موشکباران تهران» رونمایی شد

جلد دوم کتاب پنجاه و سوم از مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ایران و عراق با عنوان «موشکباران تهران؛ تدارک عملیات در حلبچه (والفجر 10)» توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر و وارد بازار نشر شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، جلد دوم کتاب پنجاه و سوم از مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ایران و عراق با عنوان «موشکباران تهران؛ تدارک عملیات در حلبچه (والفجر 10)» توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر و وارد بازار نشر شد.

علی‌محمد نائینی رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در دومین مراسم «نام‌ها و یادها» خبر رونمایی کتاب‌های این مرکز را به‌صورت هفتگی داده بود. اما به علت تشدید کرونا در کشور و بالأخص تهران به‌صورت معرفی کتاب از سوی حجت‌الله کریمی مدیر گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، یدالله ایزدی نویسنده کتاب و علیرضا لطف‌الله زادگان ناظر علمی و محتوایی آن برگزار شد.

«موشکباران تهران» سی‌وهشتمین روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

حجت‌الله کریمی مدیر گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با بیان اینکه کتاب «موشکباران تهران» جلد دوم کتاب پنجاه و سوم روزشمار جنگ ایران و عراق است، گفت: مجموعه روزشمار یک مجموعه پنجاه‌وهفت جلدی است که البته بعضی از مجلدات آن مثل همین کتاب در دو جلد منتشرشده است. کتاب اول با عنوان «آخرین نبرد زمستانی در جبهه شمالی» و کتاب دوم با عنوان «موشکباران تهران» است.

وی در خصوص علت نام‌گذاری این کتاب توضیح داد: این مقطع از کتاب با توجه به اینکه یکی از دوره‌های جنگ شهرها است و یکی از مشخصات آن‌هم موشکباران تهران است، ما این نام را برگزیدیم.

مدیریت گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در خصوص نگارش روزشمار کتاب پنجاه و سوم روزشمار جنگ ایران و عراق اظهار کرد: کار تدوین اولیه این کتاب از حدود پانزده سال پیش توسط مرحوم اردستانی شروع شده اما به علت مشغله ایشان در دوره ریاست مرکز ناتمام مانده بود. این اثر احتیاج به یک کار نهایی داشت. با فوت نابهنگام ایشان در فروردین 1396، مجبور شدیم این کتاب را که شامل یکی از دوره‌های مهم روزشمار است به یکی از محققین برجسته‌مان یدالله ایزدی محول کنیم.

وی با اظهار به اینکه روزشمار «موشکباران تهران» سی و هشتمین روزشماری است که تاکنون روانه بازار نشر شده است، در خصوص محتوای کتاب‌های روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس تأکید کرد: کتاب‌های روزشمار فقط حاوی مسائل مربوط به جنگ نیستند چه‌بسا در برخی از دوره‌ها مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشند و در روزشمارها بیشتر به آن‌ها پرداخته‌شده است.

ناظر علمی و محتوایی روزشمار یک مشاور مطلع نویسنده در تمامی مسیر نوشتار کتاب است

علیرضا لطف‌الله‌زادگان در ابتدا در خصوص وظایف یک ناظر روزشمار توضیحاتی داد و گفت: روزشمار یک فرق اساسی با کتاب‌های تحقیقاتی و پژوهشی دیگر دارد و آن‌هم مربوط به موضوع و روش کارش می‌شود. روزشمارهای مرکز یک کتاب تحقیقی تاریخی در یک بررسی همه‌جانبه از اوضاع سیاسی، نظامی، اجتماعی با نگاه ویژه به جنگ ایران و عراق است، عملیات‌هایی که صورت می‌گیرد داده‌هایش تنظیم می‌شود و محقق با یک چارچوب تحلیلی از تمامی حوادث مرتبط با جنگ سراغ منابع می‌رود و اگر این چارچوب نباشد محقق اسیر اطلاعات بی‌شماری می‌شود که در مواردی او را از مسیر رسیدن به حقایق و واقعیت‌ها دور کرده و دچار تحلیل‌های غیرواقعی از رخدادهای جنگ می‌نماید.

وی افزود: این چارچوب تحلیلی است که نویسنده را قادر می‌کند تا بتواند از بین خیل داده‌های موضوع و منابع وسیعی که وجود دارد، داده‌هایش را انتخاب، تنظیم، باهم مرتبط و اولویت‌بندی کند و سپس این‌ها را تدوین کند و به‌صورت گزارش‌های مستقل روزشماری دربیاورد.

این‌پژوهشگر فعال در حوزه جنگ متذکر شد: چون داده‌های مرتبط با روزشمارهای جنگ زیاد است، در کتابی که یک مقطع 30 الی 60 روزه را شامل می‌شود منابع و داده‌های زیادی وجود خواهد داشت.

وی با اظهار به اینکه معمولا ناظر کتاب‌های دیگر نگاهی به کتاب و نوشته می‌کنند و تذکراتی می‌دهند ولی ناظر کتاب‌های روزشمار جنگ، کاری بیش از این دارند، گفت: چون منابع پراکنده و متعدد برای گزارش‌های روزشمار وجود دارد بنابراین احتمال فراموشی و یا از پیش تعیین کردن موضوعات و حتی خستگی ذهنی برای نویسنده وجود دارد. به همین علت مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس تمهیدی اندیشیده تا به محقق کمک شود. بنابراین یک ناظر که همانند نویسنده به موضوع مطلع است و حساسیت‌های دوره و مسائل عمده را می‌داند به‌عنوان مشاور، نویسنده و محقق را همراهی می‌کند.

لطف‌الله زادگان به کتاب روزشمار پنجاه و سوم جنگ ایران و عراق اشاره کرد و گفت: به نظر من آقای ایزدی با توجه به نگاه وسیعی که به کار دارد و دامنه تحقیقاتشان خیلی زیاد است. لذا داده‌های زیادی را انتخاب می‌کند به آقای ایزدی یادآوری می‌کردم که حجم موضوعات و کتاب زیاد نشود. و از ورود به بعضی از مسائل چشم‌پوشی کنیم.

ماجرای تلاش 15 ساله و ناتمامی روزشمار 53

در ادامه یدالله ایزدی نویسنده روزشمار پنجاه و سوم جنگ ایران و عراق با اشاره به اینکه محقق و نویسنده این کتاب در ابتدا مرحوم دکتر حسین اردستانی بوده است، گفت: این روزشمار، کتاب ناتمامی بود، که مرحوم اردستانی به‌عنوان مسئول مرکز به دلیل کارهای اجرایی فراوان فرصت نکرد آن را تمام کند. و نهایتا بعد از فوت ایشان مدیریت روزشمار جنگ ایران و عراق مسئولیت نگارش این کتاب را به چند دلیل به بنده داد؛ چون بنده این دوره راوی مرکز در جبهه‌های غرب بودم و از طرفی روزشمار جلد 54 را انجام داده بودم که موضوع عملیات حلبچه بود و چون موضوعات کتاب 53 و 54 پیوستگی داشت کار به من سپرده شد.

وی افزود: بخش نظامی کتاب دوباره‌نویسی و بخش غیرنظامی‌اش هم بازبینی و بازنویسی شد. چراکه منابع بیشتری در اختیار ما نسبت به 15 سال قبل قرارگرفته بود و نهایتا این کتاب که مربوط به وقایع 25 دی‌ماه سال 1366 تا 22 اسفند 1366 است را نوشتم.

نویسنده روزشمار 53 جنگ ایران و عراق با بیان اینکه روزشمار پنجاه و سوم در دو جلد منتشرشده است، اظهار کرد: چون حجم مطالب زیاد بود در غالب یک کتاب نمی‌گنجید، با تدبیر مسئولین مرکز و مدیریت مربوطه کتاب در دو جلد منتشر شد و این کتابی که ما الآن راجع به آن بحث می‌کنیم یعنی کتاب 53 جلد دوم «موشکباران تهران و تدارکات عملیات در حلبچه» نام گرفت.

موشکباران تهران از مهمترین وقایع پایان بهمن سال 66

وی در رابطه با عنوان کتاب بیان کرد: معمولا در تیتر گذاری مهم‌ترین و برجسته‌ترین موضوع کتاب انتخاب می‌شود، در عنوان گذاری این کتاب باید بگویم، چهارمین و آخرین دوره جنگ شهرها در این مقطع زمانی آغاز شد و برخلاف دوره‌های قبلی جنگ شهرها برای اولین بار برد موشک‌های عراق به پایتخت کشور یعنی به تهران رسید که این حادثه غیرمنتظره بود و حتی مسئولین در روزهای اول فکر می‌کردند که حمله هوایی صورت گرفته است.

این‌پژوهشگر دفاع مقدس در پاسخ به این پرسش که این موشک‌ها برای چه کشوری بوده است، گفت: آثاری که از موشک‌ها باقی‌مانده بود نشان می‌داد که منشأ آن‌ها شوروی است. این ماجرا حتی یک بازتاب‌هایی داشت، حرکت‌های مختلفی در داخل کشور صورت گرفت، راهپیمایی‌های اعتراض‌آمیزی به سمت سفارت شوروی انجام شد، سفیر شوروی احضار و اعتراضات ایران بیان شد، آن‌ها هم بحث‌های دیگری کردند که مشروح آن در کتاب آمده است. بعضی هم ادعاها کردند عراق با تغییر در موشک‌ها، برد آن‌ها را افزایش داده است. در این دوره علاوه بر تهران شهرهای دیگر مثل کرج، قم، اصفهان، شیراز، برای اولین بار در برد موشک قرار گرفتند فشار روانی زیادی را به جمهوری اسلامی ایران وارد کرد.

ایزدی با اشاره به مهم‌ترین وقایعی که در جلد دوم روزشمار پنجاه و سوم جنگ ایران و عراق رخ‌داده، عنوان کرد: از مهم‌ترین وقایع قابل‌تأمل در این دوره، آغاز موشکباران تهران از روز 10 اسفند 66 است که تا اواخر فروردین سال 67 ادامه یافت عراق در بعضی از روزها تعداد زیادی موشک را بدون هدف به مناطق مختلف تهران روانه کرده است که تلفات زیاد و خسارات سنگینی را وارد کرد.

وی افزود: مهاجرت مردم به حاشیه شهرها و نقاط امن، تأمین نیازهای اولیه مردم، بحرانی شدن اوضاع شهرها، حفظ امنیت و اموال مردم در جاهایی که موشک اصابت کرده است موضوعاتی هستند که در این کتاب به تفضیل مطرح‌شده است.

جنگ با طبیعت علاوه بر حضور دشمن در جبهه‌های شمال‌غرب

نویسنده روزشمار 53 جنگ ایران و عراق به دیگر وقایع مهم پرداخت و گفت: دومین موضوعی هم که در این کتاب نماد برجسته‌ای دارد تدارک عملیات حلبچه در زمستان است، نیروهای سپاه باید از ارتفاعات بلند و بسیار مرتفع مرزی زاگرس به سمت منطقه حلبچه حرکت کنند. نیروها باید از این برف‌ها عبور کنند که در بعضی از مناطق برفگیر ارتفاع برف به چند متر می‌رسد. کار مهندسی، جاده‌سازی‌ها، آماده‌سازی‌ها، انتقال تجهیزات بسیار کار پیچیده‌ای است. از طرفی بعضی از این یگان‌ها هم یگان‌های سرزمینی جنوب هستند و خیلی با این آب‌وهوا آشنایی ندارند که خود این صحنه‌هایی را آفریده است که در کتاب توضیح داده‌شده است.

وی سومین واقعه مهم را فراخوانی، آموزش و سازمان‌دهی نیروهای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در این دوره زمانی مطرح کرد و توضیح داد: این دوره، منافقین با یک استراتژی جدید اقدام به فراخوانی هواداران و نیروهای خودشان از بیرون از عراق کردند و این افراد را به درون عراق منتقل کردند. و آموزش دادند. و تیپ‌هایی تشکیل می‌دهند که بعدا در دوره پایان جنگ، عملیات‌هایی را انجام می‌دهند.

ایزدی با اشاره به ویژگی این کتاب عنوان کرد: جنگ در غرب در دو عرصه انجام‌شده است؛ یک جنگ آن به‌طور طبیعی با دشمن است و دوم جنگ با طبیعت است. در این کتاب به‌دقت به تمام حوادث و سختی‌ها برای آماده‌سازی والفجر 10 عملیات اشاره‌شده است. طبیعت خشن و سختی که سرما در آن هر طاقتی را طاق می‌کند، نقل‌وانتقال امکانات و این حجم نیرویی که از جنوب به آنجا رفته است، با دمای تا حدود 20 درجه زیر صفر در طول شب که نه امکان خوابیدن وجود دارد نه وسایل گرمایشی برای گرم کردن داخل چادرهای محل استقرار نیروها وجود دارد، اینجا باید یک جنگ بسیار بزرگ و جدی صورت بگیرد.

پاسخ غیرمستقیم به شبهات در تمامی روزشمارهای جنگ ایران و عراق

وی با بیان اینکه با مطالعه جلد دوم از روزشمار پنجاه و سوم جنگ ایران و عراق به برخی از شبهات پاسخ داده می‌شود، تصریح کرد: هرچند کتاب‌های روزشمار مستقیما رسالت پاسخگویی به شبهات را برای خودش تعریف نکرده است اما با تبیین رخدادهای جنگ به‌نوعی به این ابهامات و سوالات و شبهات جواب می‌دهد معتقدم باید از شبهه هم استقبال کرد چون برای بسیاری از سؤال‌ها برای پاسخ وجود دارد، ولو آن‌که برای عده‌ای بخشی از پاسخ‌ها قانع‌کننده نباشد اما به‌هرحال پاسخ وجود دارد. اعتقادم این است که اگر کار ایجابی انجام دهیم به این معنا واقعیت‌ها را بیان کنیم خیلی از آن ابهامات و سوالات و شبهات برایش پاسخ پیدا خواهد شد یعنی روزشمار درصدد این نیست که بگوید فلان شبهه وجود دارد این جوابش است. ولی همین نوع روایتی که در روزشمارها می‌شود خیلی از این شبهات را جواب می‌دهد.