رویکرد واحد دینی و پزشکی در مبارزه با کرونا
«وقتی بیماری واگیردار در جامعه‌ای منتشر می‌شود در وحله اول باید نظر پزشکان را نصب‌العین قرار داد و نکاتی را که آنها درباره رعایت بهداشت عنوان میکنند فصل الخطاب بوده و باید مراعات کرد در این بین وقتی یک جامعه‌ای دچار مشکل و بیماری شد در کنار فعالیت‌های پزشکی و رعایت تمامی موارد بهداشتی از درگاه خداوند با توسل به ائمه اطهار دعا و تضرع کرد چون در تمامی مشکلات یاد خدا باعث آرامش بود و...
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم معصومی - استاد دانشگاه و عضو هیات مدیره انجمن علمی مهدویت حوزه - در یاداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار ایسنا قرار داده است درباره شرایط روز جامعه شیوع ویروس کرونا و با توجه به اینکه این روزها در فشار روانی کرونا یک دوگانگی پذیرش تخصص پزشکی وعمل به آنچه پزشکان می‌گویند در یک طرف و درمقابل زیر پا گذاشتن تخصص پزشکان و دمیدن بر امتیازات طب اسلامی و سنتی و عده‌ای هم با تاکید بر دعا و توسل و در انتظار نیروی الهی نشستن قرار گرفته‌ایم آورده است:
در دسامبر 2019 در ووهان چین خبری چینیان را شوکه کرد، خبر ظهور ویروس جدید از خانواده کرونا با نام کوید 19 یا همان کرونا ویروس که باعث قرنطینه شهر حدود 10 میلیونی ووهان شد و هر روز افراد زیادی به آن مبتلا شدند و تا کنون حدود 80 هزار نفر در خود چین با این بیماری درگیر هستند البته بیش از نیمی از مبتلایان نیز مداوا شدند این ویروس ناخوانده در بیش از 60 کشور جهان فعلا در حال تاخت و تاز است و متأسفانه اواخر بهمن ماه امسال (1398) قدم های نامیمون خود را به سرزمین ایران نیز گذاشت، با ورود این ویروس تکاپویی بین مردم ایران اتفاق افتاد و همه در تلاش هستند تا با این ویروس جنگیده و آن را شکست دهند به دلیل سرایت بالای این ویروس لاجرم فعالیت خیلی از اماکن مذهبی و غیر مذهبی و مراسماتی که همراه با تجمع هستند با توصیه متخصصین و متولیات امر محدود شد و مراجع عظام نیز توصیه‌های مهمی درباره رعایت بهداشت و توجه به نظرات پزشکان در این عرصه فرمودند در این بین عده ای سودجو یا منحرف که آبشخور مطالبشان از کانون‌های منحرفین و معاندین تشیع است دنبال تخریب اماکن مذهبی افتادند و با انجام دادن کارهایی سعی بر برهم زدن و بدبین کردن مردم نسبت به امور مذهبی و اماکن مذهبی کردند که توسط دستگاه ذی ربط توقیف و دستگیر شدند.
در این مجال سعی داریم نظرات مراجع عظام و بزرگان دین را درباره رعایت بهداشت و توجه به نظرات پزشکان درباره رعایت بهداشت فردی برای دوری از بیماری واگیردار کرونا ارائه می‌کنیم.
آیت‌الله جوادی آملی درباره علوم تجربی می‌گوید:«علم تجربی هم علم دینی است. چرا که علم دینی علمی است که؛ یا از قول خدا و یا از فعل خدا تحقیق و بررسی می‌نماید. علوم تجربی به فعل الهی که انسان و طبیعت است می‌پردازد و لذا علم دینی محسوب می‌شود و علم تفسیر و فقه از آن جهت که از قول الهی بحث و گفتگو می‌نماید علم دینی به شمار می‌آید. پس هر دو علم دینی‌اند و دستورات علوم طبیعی بمانند دستورات فقهی در مدیریت زندگی مورد توجه و حجیت عقلانیت اسلامی است. همچنین ایشان در پیامی، ازجامعه پزشکی، وزیر بهداشت و همه افرادی که تلاش خود را در درمان بیماری‌ها و تامین بهداشت مردم در مقابل ویروس کرونا دارند، تشکر و قدردانی کرد.»
آیت‌الله شبیری زنجانی در پاسخ به پرسشی درباره حکم شرعی شرکت در تجمعات مذهبی تاکید کرد: «اگر مسؤولین امور بهداشتی و پزشکی در این زمینه رعایت امری را لازم می‌دانند، رعایت آن برای جلوگیری از انتشار بیماری لازم است. در کل نباید کارهایی انجام داد که هرگونه احتمال عقلایی مبتلا کردن یا مبتلا شدن به این بیماری در آن وجود داشته باشد، هرچند احتمال ضعیف باشد.»
آیت‌الله نوری همدانی هم در این زمینه می‌گوید: «بی شک رعایت نکات بهداشتی وآن چراکه متخصصین مربوط به امرپزشکی بیان می‌دارند برهمگان لازم است و با رعایت این امور و توسل به حضرات معصومین علیهم السلام وقرائت قرآن کریم وادعیه انشاءالله همگان از این امتحان و ابتلاء سربلند بیرون بیایم.»
آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به اینکه چنانچه بر اثر سهل انگاری افراد مبتلا به بیماری‌های واگیردار و عدم توجه به رعایت بهداشت، این بیماری به دیگران سرایت کند و موجب بروز خسارت گردد، آیا ضامن هستند؟ تاکید کرد: «در صورتی که این کار سبب ابتلای به بیماری خطرناک منتهی به مرگ می‌شود دیه تعلق می‌گیرد و آن کس که باعث شده باید دیه را بپردازد و اگر فقط هزینه درمانی سنگینی دارد آن را باید بپردازد.»
آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز چنین دیدگاهی دارند: «از ملت بزرگ و شریف ایران درخواست دارم که با رعایت اصول بهداشتی، به توصیه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توجه کامل داشته باشند.»
آیت‌الله سبحانی هم با تاکید ضرورت توجه به هشدارها و توصیه‌های پزشکی برای مقابله با ویروس کرونا گفته است: «توصیه پزشکان و مسئولان بهداشتی و درمانی کشور برای مقابله با کرونا از جمله عدم حضور در اجتماعات برای ما حجت است.»
روزی حضرت موسی (ع) مبتلا به قولنج گردید و هنگامی که برای مناجات با خدا به کوه طور رفت، عرض کرد: خداوندا مریض شده‌ام، مرا شفا عنایت فرما.
خطاب شد: یا موسی به طبیب مراجعه نما.
موسی گفت: خداوندا! پاسخ مردم را چه بگویم؟ در حالی که خواهند گفت که تو کلیم اللهی و مرده را زنده می‌کنی و کور را شفا می‌دهی، آنگاه برای بیماری خود به طبیب مراجعه می‌کنی؟
خطاب شد: ای موسی! ما این گیاهان را بیهوده نیافریدیم، و علم طب را عبث به انسان ها الهام نکردیم، حال آیا چون تو موسی هستی انتطار داری که این همه را عبث بگذاریم و بی‌سبب بیماری تورا شفا دهیم، در حال که درمان تو نزد طبیب است؟
علاوه بر این روایت، امام صادق (ع) در حدیثی در باب لزوم استفاده از داروهای گوناگون برای بهبود بیماری‌ها و امراض می‌فرمایند: خداوند درد را می دهد و درمان آن را نیز قرار می‌دهد و بیماری را خلق نمی‌کند، مگر اینکه برای آن دوایی قرار داده است، پس داروها را بخورید و نام خداوند را ببرید.
منابع:
1- مقدادی اصفهانی، علی. نشان از بی نشانه ها: 26.
2- شبر، سید عبدالله. طب الائمه:51.
3- بستان، محمد. توصیه های پزشکی عارفان، ج 1: 15.
نمونه‌ها بسیار زیاد هستند و در بخش‌های مختلف ابواب حدیثی و فقهی می‌توان آنها را نشان داد. به عنوان مثال در باب بیستم کتاب الاحتضار در مجموعه گران‌قدر وسائل الشیعه با عنوان «باب جواز الفرار من مکان الوباء و الطاعون الا مع وجوب الاقام فیه کالمجاهد و المرابط» (فصل مربوط به مجاز بودن گریختن از جاهایی که وبا و طاعون در آن رواج دارد، جز در مواردی که ماندن در آنجا برای کسانی مانند رزمندگان و مرزداران واجب است) پنج روایت آمده است که مضمون همه آنها بسیار به هم نزدیک و نشان‌گر ضرورت اتخاذ روشهای عقلایی و عقلانی در برابر بیماری‌ها واگیر است. به روایت نخست این بخش توجه کنید:
محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن حماد بن عثمان عن الحلبی عن أبی عبد الله ع قال: سألت أبا عبد الله ع عن الوباء یکون فی ناحی المصر - فیتحول الرجل الی ناحی أخری - أو یکون فی مصر فیخرج منه الی غیره فقال لا بأس، انما نهی رسول الله ص عن ذلک لمکان ربی کانت بحیال العدو فوقع فیهم الوباء فهربوا منه فقال رسول الله ص الفار منه کالفار من الزحف - کراهی أن تخلو مراکزهم. (وسائل الشیعه، ج 2، صص 429 430)
راوی حدیث می‌گوید از امام صادق علیه السلام در باره شیوع وبا در یک منطقه معین (شاید هم سرزمین مصر) یا در هر سرزمینی پرسیدم که کسی که در آنجا ساکن است (از ترس وبا) منطقه را ترک می‌کند، حضرت فرمودند اشکالی ندارد، پیامبر (ص) از این امر برای ساکنان منطقه‌ای که در برابر دشمن بود و وبا در آنجا افتاد و مردمان آن شهر گریختند نهی کردند و فرمودند کسی که از وبا بگریزد همچون کسی است که از مقابل دشمن گریخته باشد، این را پیامبر از آن روی گفتند که منطقه آنها (در برابر دشمن) خالی نشود. (و لذا گریختن مردم در شرایط عادی از مناطقی که در آن وبا هست، منعی ندارد) وبا را برخی لغت‌دانان همچون صاحب بن عباد (385 ق.) در المحیط فی اللغه، ج 10، ص 451 و زبیدی (1205 ق.) در تاج العروس، ج 1، ص 271 و ابن منظور (711 ق.) در لسان العرب، ج 1، ص 189 به مفهوم هر بیماری فراگیر دانسته‌اند. بنابراین، می‌توان از این نوع روایات جواز مقابله با بیماری‌های واگیردار را برداشت کرد. گرچه این امر عقلی است و اگر هیچ روایتی هم در این باره نداشتیم، عقل و منش خردمندان همین حکم را صادر می‌کرد.
خلاصه اینکه وقتی بیماری واگیردار در جامعه‌ای منتشر می‌شود در وحله اول نظر پزشکان را نصب العین قرار داد و نکاتی را که آنها درباره رعایت بهداشت عنوان میکنند فصل الخطاب بوده و باید مراعات کرد در این بین وقتی یک جامعه ای دچار مشکل و بیماری شد در کنار فعالیت‌های پزشکی و رعایت تمامی موارد بهداشتی از درگاه خداوند با توسل به ائمه اطهار دعا و تضرع کرد، چون در تمامی مشکلات یاد خدا باعث آرامش بود و از استرس‌ها و التهاب‌ها کاسته می‌شود، همچنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» و همچنین با تضرع در درگاه خداوند از درگاهش بخواهیم به بندگان خود رحم کرده و بلایا را از بین ببرد.
انتهای پیام