زمینه‌سازی کشت گسترده شلتوک برنج برای یک تنش آبی جدید

با توجه به اینکه کارشناسان یکی از دلایل تنش آبی خوزستان را کشت گسترده شلتوک می‌دانستند، لازم است مسئولین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی از هم‌اکنون برای جلوگیری از یک تنش آبی دیگر اقدام کنند.

به گزارش خبرنگار مهر، تابستان امسال انتشار گسترده تصاویری از خشک شدن بی‌سابقه هورالعظیم، به گل نشستن و تشنگی گاومیش‌ها و از بین رفتن زحمات کشاورزان در رسانه‌ها قلب هموطنان را به درد آورد و تا مدت‌ها تیتر یک اخبار بود. هرچند تنش آبی تابستان 1400 که یکی از جدی‌ترین تنش‌های آبی سال‌های اخیر بود و 1500 روستا را درگیر کرد با راهکارهای موقتی مثل آبرسانی با تانکر و آزادسازی رود کرخه به پایان رسید، ولی بدون شک تا مدت‌ها خسارات مالی و روحی آن گریبان‌گیر ساکنین استانی خواهد بود.

برای تنش آبی مذکور عوامل مختلفی از جمله کاهش بی‌سابقه بارندگی نسبت به 50 سال اخیر، رهاسازی آب به منظور تولید نیروی برق‌آبی در زمستان گذشته و پروژه‌های انتقال آب ذکر می‌شد اما بدون شک کارشناسان اصلی‌ترین عامل را کشت گسترده شلتوک برنج می‌دانستند.

با وجود اینکه طبق مصوبه هیأت دولت کشت برنج به جز در استان‌های شمالی ممنوع شده بود، ولی طبق آمار و گفته‌های مسئولین بین 70 تا 95 هزار هکتار شلتوک برنج در بالادست رود کرخه کشت شده بود.

قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو، گفته بود که محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا مثل شلتوک در خوزستان 3.5 میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد که حدوداً دو و نیم برابر مصرف صنعتی کشور است.

اگرچه وزارت جهاد کشاورزی «کنجد» را به عنوان کشت جایگزین به کشاورزان معرفی کرده اما برای ترویج این الگوی کشت اقدام مؤثری صورت نگرفته است و بیشتر کشاورزان ترجیح می‌دهند به کشت برنج که سود بالایی دارد ادامه دهند.

در همین رابطه جمال محمد ولی سامانی، مدیر گروه آب مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: بزرگترین مصرف کننده آب در کشور ما بخش کشاورزی است؛ حدود 90 درصد از کل مصرف آب کشور در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد. یعنی به طور قطعی 70 میلیارد مترمکعب آب برای این بخش برداشت می‌شود.

وی افزود: به اعتقاد بنده، بحران آبی خوزستان جز با اصلاح الگوی کشت درست نمی‌شود. بعضی از کشت‌ها را باید نصف کرد و کشت بعضی محصولات هم مثل برنج را باید کاملاً متوقف کرد، نظارت سفت و سختی هم باید انجام بشود. در حال حاضر حتی اگر لازم است که خسارت به کشاورزان پرداخت شود، باید الگوی کشت اصلاح شود تا بتوانیم فصل تابستان را پشت سر بگذاریم.

در حال حاضر نیز به گواه آمار و ارقام وضعیت سد کرخه مناسب نیست و 1.2 میلیارد مترمکعب از سال گذشته نیز کمتر است.

ماه گذشته محمدرضا یزدانی پور، مدیرعامل سر کرخه اندیمشک در این باره گفت: شروع خشکسالی در حوزه آبریز سد کرخه و کاهش و پراکندگی بارندگی‌ها در 2 سال آبی پیاپی منجر به خالی شدن 76 درصد ازحجم مخزن این سد شده است.

وی افزود: در سال آبی 1397و 1398، میزان آورد آب به سد تقریباً 15 میلیارد متر مکعب و در سال آبی 1398 و 1399، این آورد به 6 میلیارد مترمکعب و در سال آبی 1399 و 1400 به 1/8 میلیارد متر مکعب کاهش یافته که این سیر نزولی روند آورد آب به مخزن، نشان از تداوم پدیده خشکسالی در حوزه آبریز سد کرخه است.

همچنین رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: در حوضه‌هایی مانند کرخه و تا حدودی دز، در بحث کشت پاییزه مشکل وجود دارد و در حوزه رودخانه کرخه وضعیت تأمین آب کشت واقعاً بحرانی است.

با این وجود اخباری مبنی بر اجاره زمین‌های کشاورزی استان توسط افراد عمدتاً غیر بومی برای کاشت تابستانه شلتوک برنج، به دلیل سود بالای کشت آن نسبت به سایر کشت‌ها به گوش می‌رسد؛ تا جایی که حتی گفته می‌شود قراردادهای شالی‌کوبی آن‌ها نیز بسته شده‌است.

این اخبار نگرانی‌ها را برای رقم زدن یک بحران جدید و جدی‌تر در تابستان 1401 تشدید کرده است. از همین رو از مسئولین وزارت جهاد کشاورزی، به عنوان متولی الگوی کشت و وزارت نیرو، به عنوان متولی تخصیص بهینه آب، انتظار می‌رود از تنش آبی سال گذشته عبرت گیرند و از هم‌اکنون اقدام کنند.