زنانی بی سپر در برابر نگاه غیرمنصفانه جامعه / بیشتر زنان سرپرست خانوار یزد 30 تا 40 ساله هستند

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از یزدرسا، زنان سرپرست خانوار به عنوان یکی از اقشار آسیب پذیر جامعه سال هاست که مورد بی مهری جامعه قرار گرفتند و این در حالیست که این قشر به تنهایی بار زیادی از مشکلات اجتماعی و روانی را به دوش می کشند. در ادامه گفتگو یزدرسا با اسراء فتاحی، کارشناس ارشد روانشناسی و فعال در زمینه خانواده درباره آسیب پذیری و آسیب های اجتماعی وارده بر این قشر آسیب پذیر جامعه و مشکلات پیش روی آنها می خوانیم.

***از منظر علم شما، زنان سرپرست خانوار به چه افرادی گفته میشود؟

زنان سرپرست خانوار به زنانی گفته میشود که به تنهایی مسئولیت زندگی خود را به دوش می کشند و به عنوان زنان سرپرست خانوار در جامعه معرفی می شوند.

سازمان بین المللی کار، زنان سرپرست خانوار را شامل خانواده هایی می داند که مردان بالغ در آن به دلیل طلاق، جدایی، مهاجرت، عدم ازدواج یا بیوه گی حضور ندارند و یا در صورت حضور، مانند مردان معتاد، بیکار، زندانی، متواری یا از کارافتاده و سهمی در درآمدهای خانواده ندارند.

پدیده خانوارهای زن سرپرست به دلایل مختلف در دنیا رو به افزایش است، زنان سرپرست به علت وجود مشکلاتی که در زمینه سرپرستی دارند جزء اقشار آسیب پذیر جامعه محسوب می شوند.

زنان سرپرست خانواده، بدون حضور منظم یا حمایت یک مرد بزرگسال، سرپرستی خانواده را به عهده دارند و از همان زمان که همسر خود را به هر دلیلی از دست می دهند مجبور به ایفای نقش های چند گانه ای می شوند که گاهی در تعارض با یکدیگر قرار دارند؛ از جمله این نقش ها می توان به مسئولیت اداره اقتصادی، اجتماعی و تربیتی خانواده و تصمیم گیری های عمده و حیاتی زندگی اشاره نمود.

***زنان سرپرست خانوار استان یزد چه تعداد است؟

بر اساس آمار تهیه شده از سوی اداره مدیریت و برنامه ریزی استان یزد تعداد زنان سرپرست خانوار در 10 سال اخیر که همسر آنها بدون دلیل فوت کرده 29 هزار و 130 نفر، زنان سرپرست خانوار به دلیل طلاق 6 هزار و 269 نفر و زنان سرپرست خانوار که هرگز ازدواج نکرده اند 97 هزار و 839 نفر هستند که جمع کل این تعداد 133 هزار و 238 نفر است.

از این تعداد 17 هزار و 216 نفر بی سواد و 813 نفر دارای تحصیلات عالیه هستند که بیشترین تعداد زنان سرپرست خانوار در سنین 30 تا 40 سال هستند.

***مهمترین مشکلاتی که زنان سرپرست خانوار با آن دست و پنجه نرم می کنند چیست؟

زنان سرپرست خانوار، به دلیل محرومیت‌ها و محدودیت‌های فراوانی همچون محرومیت از نیازهای اقتصادی (خوراک، پوشاک، مسکن...)، محرومیت از نیازهای فرهنگی (داشتن توانایی، مهارت یا فرصت شغلی، تحصیلات...)، محرومیت از نیازهای اجتماعی (داشتن اعتبار و نفوذ در بین دیگران، ارتباط با اطرافیان و اعتماد به آنها) و محرومیت از نیازهای سیاسی (احساس عدالت و امنیت) جزو اقشار آسیب‌پذیر جامعه‌اند و بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض آسیب‌های روانی هستند.

گروه عمده ای از این زنان با فقر، ناتوانی، بی قدرتی به ویژه در اداره امور اقتصادی خانواده روبه رو هستند به طوری که عزت نفس و سلامت روانی آنان را مختل و زمینه ابتلا به افسردگی و سایر اختلالات را فراهم می سازد.

مشکلات بی‌سرپرستی زنان نیز می‌تواند باعث ایجاد انواع اختلالات روانی و رفتاری در آن‌ها از جمله اختلالاتی مانند پرخاشگری و ناسازگاری با محیط، خانواده و فرزندان، بزهکاری، اعتیاد و افسردگی و سرانجام ناتوانی آن‌ها در اداره زندگی شود.

این امکان وجود دارد که زنان سرپرست خانوار هم از حیث مادی و هم از جهت عاطفی و روانی دارای مشکل شوند و اضطراب و استرس بیش‌تر و در نتیجه نوسانات خلقی زیادی را تجربه کنند که این امر می‌تواند باورشان را در مورد توانمندی‌های خویش تحت تأثیر قرار داده و احساس لذت از زندگی را کاهش دهد.

زنان سرپرست خانوار سطوح بالاتری از آسیب پذیری و استرس را نشان میدهند؛ شاغل بودن، کار در منزل، مراقبت از فرزندان، نگرانی های مالی و عدم برخورداری از منابع حمایتی کافی به طور روزانه سبب اضطراب و پریشانی زنان سرپرست خانوار می شوند و آنها را با مشکلاتی از قبیل بیماری های جسمی، مشکلات خواب و افسردگی مواجه می کنند که در نهایت بهزیستی خود و خانواده شان را تحت تاثیر قرار میدهند.

مجموعه عوامل اجتماعی و اقتصادی سلامت روانی این زنان را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث می شود که بیشتر آنها خلق افسرده داشته باشند؛ این خلق افسرده میل به انزوا و کناره گیری از دیگران را در این زنان ترغیب می کند و در نتیجه در یک چرخه معیوب، افسردگی آنها تشدید می شود.

مواجه زنان سرپرست خانوار با نگرش های منفی فرهنگی نسبت به خود و فرزندانشان عامل ایجاد حس حقارت در این قشر از جامعه است و افراد جامعه، فرزندان زنان سرپرست خانوار را به چشم یتیم نگاه می کنند و باعث ایجاد حس عدم رضایت از زندگی در فرزندان این خانواده ها شود چون خانواده های تک واحدی هنوز از نظر فرهنگی مورد پذیرش جامعه قرار نگرفته اند و همین امر باعث می شود که در جامعه در ارتباطات خود احساس حقارت، ترس و خجالت و درماندگی کنند.

تاب آوری، ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خویشتن است؛ تاب‌آوری یعنی اینکه فرد بتواند قوام و سلامت روانشناسی خود را در مواجهه با سختی‌ها حفظ کند.

تابآوری پایین زنان سرپرست خانوار و مقابله غیرمنطقی با مسائل باعث کاهش خودآگاهی، عزت نفس، پیوندجویی، هدفمندی، خودکارآمدی مانند حل مساله، تصمیم گیری، مسئولیت پذیری و کنترل هیجانات میشود و شیوع اختلالات روانی را در سطح جامعه به دنبال دارد.

عدم برآورده شدن نیازهای اولیه، ناکامی، استرس و مسائل اجتماعی زمینه ساز تابآوری پایین در این زنان است و زنان سرپرست به دلیل زن بودن و حمل نقشی مردانه به طور ناخواسته ای دچار تعارضی رفتاری شده و از سوی دیگر، جامعه به دلیل عدم حضور همسر همواره این قشر را نادیده گرفته و به رسمیت نمی شناسد.

آسیب های وارده به زنان سرپرست خانوار باعث بروز خسارت های جبران ناپذیری برای فرد، خانواده و جامعه می شود.

واژه طرد در بعد ذهنی مقولاتی مربوط به سلامت روانی و ذهنی، یعنی میزان احساس رضایت از زندگی، شاد بودن یا منزوی بودن فرد را بیان میکند و افسردگی و اضطراب از شایع ترین مشکلات مطرودان اجتماعی است.

این گروه از زنان به بیان بسیاری از تحقیقات با طرد و محرومیت بیشتری نسبت به سایر اقشار مواجهاند و به نظر میرسد طرد اجتماعی و هر یک از عوامل تأثیرگذار بر آن، به تنهایی یا به صورت ترکیبی از مجموعه عوامل، که نظریههای طرد اجتماعی مدعی آنند، می تواند بر احساس شادمانی این قشر از زنان تاثیرگذار باشد.

زنان سرپرست خانوار به دلیل تعدد نقش هایی که بر عهده می گیرند، نسبت به سایر زنان تنش بیشتری را تجربه می کنند و این تنش زیاد ممکن است باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و در نهایت سلامت جسمانی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.

زنان سرپرست خانواری که ارتباط مستحکمی با دیگران مانند خانواده، دوستان و بستگان ندارند، همیشه احساس تنهایی می کنند و تنهایی آنان نتیجه ناکامی و شکست است، سعی میکنند برای فراموشی شکست و ناکامی خود و رهایی از تنش و فشارهای زندگی به مواد مخدر روی می آورند.

***نقش خانواده در حمایت از این قشر چگونه است؟

در خانواده های تک سرپرست حمایت های درک شده از سوی خانواده و اجتماع مانند سپری در برابر رویدادهای استرس زا، اثر مثبت و مستقیم بر کیفیت زندگی دارد. عمده زنان سرپرست خانوار به ویژه زنان فاقد همسر، با مشکل تنهایی، انزوا، طردشدگی و عدم درک از سوی دیگران مواجه هستند.

***مهمترین عامل پیش بینی پیامدهای منفی وضعیت این قشر از زنان چیست؟

فقدان حمایت های اجتماعی مهمترین عامل پیش بینی پیامدهای منفی وضعیت این زنان است که در مطالعات متفاوتی تاثیر آن بر کاهش کیفیت زندگی، مورد تایید قرار گرفته است. فقر، فقدان حمایت های اجتماعی و نگرش منفی موجب فشار و تنش، فرسودگی و احساس ناتوانی در این گروه از زنان می شود و این امر منجر به بروز اختلالات روانشناختی و تاثیر بر سطح کیفیت زندگی آنان می شود.

زنان سرپرست خانوار با استرس های متفاوتی روبرو هستند، توانایی کنترل هیجانات منفی و مقابله صحیح در برابر عوامل استرس زا بر عملکرد روزانه و کیفیت زندگی آنان تاثیر گذار است؛ به عنوان مثال، سبک مقابله مساله مدار کیفیت زندگی را افزایش می دهد.

در این سبک از مقابله، فرد با ارزیابی موقعیت تنش زا، سعی در کنترل هیجانات منفی کرده و بر حل مساله تمرکز می کند، در حالی که سبک مقابله هیجان مدار به عنوان روش سازمان نیافته در مقابله با شرایط استرس زا سبب می شود فرد موقعیت را مصیبتبار تلقی کند و به جای تمرکز بر حل مشکل به بروز رفتارهایی برای کاهش احساسات ناخوشایند پرداخته و این مانع تصمیم گیری صحیح می شود.

***وظایف جامعه در برابر زنان سرپرست خانوار چیست؟

ارتباط مثبتی بین حمایت اجتماعی و سبک مقابله ای با کیفیت زندگی وجود دارد. نقش مداخلات آموزشی در استفاده از شیوه زندگی سالم، سبک های مقابله ای موثر و کسب مهارت های ضروری در افراد مختلف خصوصاً زنان سرپرست خانواده که بسیار آسیب پذیر هستند، نباید نادیده گرفته شود.

اگر این مداخلات به صورت علمی و برنامه ریزی شده از طریق الگوهای جامع و شناخته شده صورت گیرد، به طور یقین نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت. آموزش مهارت های مقابله ای با فشار روانی موجب افزایش کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی زنان خانه دار می شود. به عبارتی، با آموزش مهارت های مقابله ای موثر مانند بیان احساس، خود رهبری، تقویت خود، حل مساله و بازسازی شناختی می توان کیفیت زندگی زنان را افزایش داد.

انتهای پیام /