زندگی بر لب طاقچه عادت
شیراز - ایرنا - مریم این روزها مواظب است مبادا دریچه‌ها و درهای خانه بسته باشند؛ این همان کسی بود که از ترس سرما به نسیم سحری هم بد می‌گفت؛ حتی اندک روزنه‌ای از دیوارهای خانه را می پوشاند تا مبادا باد وزنده در وسط تابستان، رهاوردش قطب جنوب باشد.
آیا حمید، فکرش را هم می‌کرد روزی برسد برای یافتن کالایی که در بایگانی " اسمشو نبر" سپرده شده و به پستو رفته بود، 40 کیلومتر رانندگی کند؟
نام مجید و کنجید (کنجد) مانند جن و بسم الله بود و هرکس نام کنجد برزبان می آورد با پیچ و تاب مجید مواجه می‌شد که وانمود می‌کرد دنبال کلوخ و سنگ و هرچیز پرتاب شونده لابه لای کابینت و مبل ها و میوه ها برای زدن به کنجدگو می گردد؛ اما وقتی گفتیم مدتی است مجید دگرگون شده، پرسیدند این همان مجید کنجید است؟
کشف دو خاصیت متفاوت برای یک چیز بخشی از داستان زندگی حمید و فاطمه با کشف دو خاصیت متفاوت در مورد دنبه درهم تنیده شده بود. یکی از آنان گفته بود دنبه برای چرب کردن غذا مخصوصا کباب و آبگوشت خوب است؛ یکی دیگراز این دو گفته بود پیف پیف اسم دنبه را جلو من نیاور که بدجوری بو می دهد. هوادار افزودن دنبه به برخی خوراک ها حمید و بویناک دانستن این چربی متصل به گوشت برخی دام ها، فاطمه بود. سه هفته مانده به پایان آبان و آغازین روزهای آذر 99، روغن سایه اش سنگین شد و رفته رفته شمار غیبت هایش در دفتر خانواده‌ها از جمله خانواده فاطمه و حمید فزونی گرفت و روغن در این مرحله اخراجی تلقی شد. این غیبت و اخراج که دچار روغن شد، نان دنبه را در روغن انداخت. فاطمه هم کشف کرد که دنبه می تواند جای خالی روغن را در پخت و پز بگیرد؛ کشفی که دیگر خانواده ها هم به آن رسیدند و نتیجه آن کمیاب شدن و سفارشی شدن دنبه در قصابی هاشد. به پیشنهاد فرمان گونه فاطمه و پذیرش حمید، راه شهر زرقان که 20 کیلومتر با شیراز فاصله دارد در پیش گرفته شد تا دنبه به سبد و قابلمه غذایی این خانواده افزوده شود. البته با هماهنگی قبلی با علی آقای قصاب مستقر در زرقان. علی آقا چون حمید را می‌شناخت و مشتری بود، پذیرفت هر دو سه روز یکبار دنبه را برای این خریدار محترم کنار بگذارد. به این ترتیب عادت مهم بسیاری از خانواده ها از جمله خانواده فاطمه و حمید که انگشت اتهام بدبویی و چربی را به سوی دنبه گرفته بودند در غیاب روغن معمولی و گرانی روغن ذرت و کنجد و خارجی، تغییر کرد.
دکانی که تخته شد مجید که از مراد سوپری کلمه کنجد را شنید، این بارهم پیچ و تاب خورد اما نه برای یافتن سنگ و کلوخ بلکه برای پاییدن اطراف که کسی برق شادی را در چشمانش نبیند. وقتی سفارش سه بطری روغن کنجد داد، به مراد سوپری گفت این روغن ها را در نایلون سیاه بگذار تا ببرم. مراد سوپری گفت انگار دکان حساسیتت به کلمه کنجید را تخته کردی؟ مجید گفت: از روی عادت بود شاید هم جلب توجه؛ این را از معلم دبیرستانمان در ذهن دارم: در زندگی عادت کنید که عادت نکنید مگر یک عادت و آن هم عادت نکردن است.
سیاست درهای باز در زمهریر مریم چون شنیده بود در این شرایط حتی درهای زمهریر را هم باید برای تبادل هوا بازگذاشت، عادت دیرینه خود یعنی سرمایی بودن را فراموش کرده بود. او عادت خود را به استناد حرف فرزندان، نوه و خویشاوندان تغییر نداد. چون به قول خودش غریبه ها دلسوزترند بنابراین سیاست درهای باز را درشرایط کرونایی از خانم همسایه طبقه 19 پذیرفت.
دست‌ها را باید بست و شست چقدر دست افشانی کرد که دست دادن به نشانه سلام برچیده شده و در عوض، چسباندن کف دو دست و با دست بسته سلام کردن جای آن را گرفته است؛ چون اسفندیار این روش را غیربهداشتی می دانست و مشهور شده بود وسواسی است. اسفندیار همان کسی بود که چندین بار دست شستن را در یک ساعت دوست داشت و دوستانش صفت وسواسی را به دلیل این رفتار و عادت، بیش از پیش نثارش کرده بودند. اسفندیار اینک بر قله ایستاده بود و همین دوستان را که در شرایط کرونایی چندین بار در روز دست می شستند و از عادت قبلی سرزنش وی دست شسته بودند، با خوشحالی نظاره می کرد.
دهان و دماغ بپوشان «اگر ماسک بزنم، عینکم بخار می گیرد، نفسم بند می آید، صدایم را نمی شنوند، صدای او هم از پشت ماسک خوب شنیده نمی شود... چون شما می فرمایید ماسک می زنم، البته برای خودم و جامعه برای شکشت کرونا مفید است. عادت ندارم ولی اطاعت». سیمین این را در پاسخ به دوستش در شبکه مجازی نوشت.
زنده به عادت تغییر دادن یا ازیادبردن برخی عادت ها گاهی سخت و حتی ناممکن است ولی افرادی هستند ناچار می شوند بنا به مقتضیات زمان، مکان و زور روزگار از خوگرفتگی و عقاید سنگ شده خود دست بردارند. با این حال چه بسا افرادی یافت می شوند که حاضرند بمیرند اما عادتشان زنده بماند. کرونا، فشار اقتصادی، دگرگونی های زمانه و عوامل دیگر باعث تغییر، از بین بردن و ایجاد عادت می شوند. عادت های جدید ناشی از کرونا مانند دورکاری، توجه بیشتر به توصیه های پزشکی، افزایش خرید اینترنتی، سلام و علیک مجازی، ترک دست دادن، ماسک زدن، شستن دست ها، تحصیل و کسب وکار آنلاین منجر به ایجاد سبک جدید زندگی نیز شده است. اینکه گروهی از مردم یا مسئولان همچنان در برابر فشار کرونا بر رویه و رفتار پیشین خود پافشاری می کنند و می کوشند جام پیروزی دور زدن محدودیت هایی کرونایی را بالا ببرند و از عقایدشان پایین نیایند، نشانگر لجبازی اگر نباشد بیانگر پوشیدن کفش تنگ عادت و داشتن این عقیده است که مرغشان یک پا دارد وبس. آقا یا خانم مسئول که به قیچی کردن روبان سرخ بهره برداری از فلان طرح قشنگ و کاربردی عادت دارد، کرونا با چهره پر از زگیل خود فریاد می زند و به سمت افراد سهل انگار غلتان می آید تا به مراسم قیچی کردن روبان سبز زندگی اقدام کند.
ایستادگی در برابر تغییر، ایستادگی در برابر جامعه ساناز چراغی روانشناس و مدرس دانشگاه معتقد است: مقاومت در برابر تغییر وجود دارد و اگر جنبه شخصی داشته باشد تبعاتش متوجه خود شخص می شود و کمتر در جامعه نمود دارد؛ ولی زمانی که با یک موضوع و مشکل اجتماعی مواجه می شویم و افرادی در برابر تغییر مقاومت کنند باعث می شود آسیب به اطرافیان، خانواده، همکاران و کل جامعه وارد شود. وی که با خبرنگار ایرنا مصاحبه می کرد افزود: تغییر به معنای خروج از یک حالت و مستقر شدن در یک حالت دیگر است که برخی افراد بنا به دلایل گوناگون در برابر تغییر مقاومت می کنند و به طور خلاصه باید گفت تغییر معمولا خوشایند نیست و سخت است. چراغی به بروز و شیوع ویروس کرونا در جامعه اشاره و بیان کرد: یک سری تغییر در رفتارها و عادت هایمان، روزمرگی هایمان و تغییر بزرگی در سبک زندگی ماایجاد شد با این حال با گذشت چندین ماه از شیوع این ویروس افرادی هستند که در برابر تغییرات مقاومت می کنند. چرا برخی افراد مقاومت می کنند؟ پاسخ این پرسش را این روانشناس اینگونه داد: پذیرش تغییر و ترک عادت زمانی که این دگرگونی خارج از اراده فرد باشد و خود او چنین تغییری را اعمال نکرده باشد، به مراتب سخت تر است و موجب مقاومت بیشتر نزد افراد می‌شود. چراغی بیان کرد: افراد واکنش‌های مختلفی در برابر تغییر نشان می دهند که انکار و مقاومت یکی از این کارکردهاست زیرا ما انسان ها مجموعه ای از عادت هایمان هستیم، روزمرگی داریم و به رویاهایمان خو گرفته ایم. این روانشناس همچنین گفت: تغییر موجب ترس می شود و دلهره از آینده برای فرد ایجاد می کند و چون تغییر نوعی ریسک است، افراد ریسک ناپذیر تحمل شرایط برایشان سخت تر است.
مقاومت به دلایل اقتصادی و ابهام تاثیرعوامل اقتصادی برای مقاومت در برابر تغییرات نیز از مواردی است که این مدرس دانشگاه آن را مهم می داند. چراغی اظهارداشت: باید در نظر داشت ماسک زدن برای فردی که از نظر اقتصادی ضعیف است و هر هفته باید حداقل 70 هزار تومان هزینه کند، سخت است. وی این نکته را نیز گفت که مردم باید به کسانی که تغییرات را ایجاد می کنند، اعتماد داشته باشند؛ اگر تغییرات ثبات داشته و نتیجه بخش باشد، مردم تغییرات را می پذیرند و به سبک جدید زندگی روی خوش نشان می دهند. چراغی ادامه داد: از زمان بروز و شیوع ویروس کرونا تصمیمات گوناگونی گرفته شد و مردم را به تغییرات ترغیب کردند اما کرونا مهار نشد که ترس از ابهام و مشخص نبودن نتایج بعدی، موجب مقاومت در برابر تغییر می شود. این روانشناس معتقد است: باید روند اطلاع رسانی کنونی تغییر کند و به مردم آنچه لازم است گفته شود و بر آگاه سازی بیشتر جامعه تمرکز بیشتری اعمال شود؛ به مردم بگوییم تغییر با توجه به شرایط کنونی، اجتناب ناپذیر است و مجبوریم تغییر ایجاد کنیم و اگر این دگرگونی رخ ندهد دچار زیان های بیشتری خواهیم شد.
مقاومت کنندگان را مشارکت دهیم از راهکارهایی که این روانشناس و مدرس دانشگاه برای کاستن از مقاومت افراد در برابر تغییرات پیشنهاد می کند، بحث مدیریت تغییر است. چراغی در این زمینه گفت: جامعه را باید سازمان در نظر بگیریم و افراد را اعضای این سازمان بدانیم و آنان را مدیریت کنیم که آموزش و ارتباطات با استفاده از رسانه نقش پررنگی برای اجرای این مدیریت دارد. وی ادامه داد: مشارکت و مداخله افراد مقاوم در برابر تغییر از روش های مدیریت چنین افرادی است یعنی آنان را مشارکت دهیم و از آنان بپرسیم شما که از ماسک برای مبارزه با انتقال ویروس کرونا استقاده نمی کنید چه راه حل جایگزینی پیشنهاد می کنید؟ همچنین حمایت و پشتیبانی مالی از نظر دهندگان و پاداش دادن به کسانی که در مورد مهار کرونا و ایجاد تغییرات مشارکت می کنند از دیگر راهکارهای پیشنهادی این روانشناس است. چراغی بحث اجبار افراد به پذیرش شیوه نامه های بهداشتی را رد نمی کند و می گوید: مسئولان موفق شدند برخی افراد قانون گریز را به رعایت قانون ملزم کنند و این نشان می دهد اجبار هم می تواند مفید باشد. وی همچنین گفت: باید مواظب افرادی باشیم که الگویی غلط را در جامعه رواج می دهند تا هم خود و هم دیگران در برابر تغییرات بایستند؛ یک نفر که ماسک نمی زند و ادعا می کند کسی مبتلا نمی شود می تواند بنیانگذارالگوی منفی برای دیگران باشد.
پشتوانه علمی استاد جمعیت شناسی دانشگاه شیراز و متخصص حوزه جمعیت و سلامت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: اعمال محدودیت‌ها اگر اصولی و مبتنی بر برنامه و پشتوانه علمی باشد می‌تواند در این شرایط در پیشگیری و کنترل بیماری کرونا موثر باشد. علی یاراحمدی در پاسخ به این پرسش که آیا محدودیت‌های جدید می توانند در کنترل بیماری کرونا اثرگذار باشند یا خیر؟ افزود: گمان کنم ستاد ملی مبارزه و پیشگیری از کرونا با بررسی همه جوانب اقدام به وضع چنین محدودیت‌هایی کرده است و در این شرایط مردم باید حتما به توصیه‌ها و محدودیت‌ها توجه داشته باشند و آن ها را جدی بگیرند. وی ادامه داد: طی 9 ماهه گذشته فراز و فرودهای بسیاری در مورد مواجهه با بیماری کرونا در جامعه رخ داد و بسیاری اقدامات انجام شد و بعضی موارد نیز مورد توجه قرار نگرفته است؛ اعمال محدودیت‌ها اگر اصولی و مبتنی بر دانش علمی باشد قطعا جامعه نیز با آن همراهی خواهد کرد و افکار عمومی می تواند در مواجهه با آن اقناع شود، منتها یکی از شرایط مهم در این زمینه این است که کل افراد دخیل در این موضوع به صورت یکدست عمل کنند تا به افزایش اعتماد مردم کمک کند. یاراحمدی به روزهای نخست شیوع بیماری کرونا اشاره کرد و گفت: در یکماه اول همه گیری بیماری کرونا جامعه ما نشان داد که می تواند با شرایط تطبیق پذیر شود به نحوی که در آن دوران جامعه حتی جلوتر از سیستم نیز حرکت کرد. این استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه شیوع این ویروس موضوعی است که نه تنها ایران بلکه همه جهان را غافلگیر کرده، افزود: فراگیری این بیماری در حالی بود که تجربه ملموسی برای مواجهه با آن نه در کشور ما بلکه در بین همه کشورهای دنیا وجود نداشت، اما بعد از گذشت 9 ماه از گسترش ویروس، در صورتی که تجربه‌های به دست آمده در کشور و دنیا مورد استفاده قرار گیرد می توان به مهار بیماری امیدوار بود.
باید قانع شوند استاد دانشگاه شیراز با تاکید بر لزوم اقناع افکار عمومی و دادن هشدارهای لازم مرتبط با لغو مراسم و به ویژه دورهمی های خانوادگی گفت: این موضوع به مراتب می‌تواند حتی از اعمال محدودیت‌های تردد بین شهری و استانی که انرژی زیادی از دستگاه‌های مربوط خواهد گرفت مهمتر و تاثیرگذارتر باشد. یاراحمدی اظهار داشت: بازگشایی مدارس علاوه بر تاثیر مستقیم بر شیوع بیماری باعث سردرگمی مردم و همچنین کاهش حساسیت مردم نسبت به بیماری بوده است. ویروس کرونا هست و زندگی ما را تغییر داده و در آینده ای نامعلوم هم حضور خواهد داشت؛ عادت هایمان را تغییر داده و می دهد و باید این سخن را پذیرفت که زندگی چیزی نیست که لب طاقچه عادت از یاد من و تو برود.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*