زیر و بم قرارداد تولید مشترک تا خرید اسپوتنیک - وی بین ایران و روسیه

به گزارش روز یکشنبه ایرنا از مسکو، مذاکرات و تلاش های زیادی از سوی نهادهای ذیربط جمهوری اسلامی ایران برای به نتیجه رسیدن قرارداد تولید مشترک و خرید واکسن اسپوتنیک وی از روسیه در حالی انجام شد که معتبرترین موسسات و نشریات علمی و پزشکی جهان از جمله موسسه تحقیقاتی لنست اثربخشی 91.6 درصدی این واکسن را تایید کردند و بعد از ایران، تعداد زیادی از کشورها از جمله اروپایی ها مشتری واکسن روسی شدند.

واکسن روسی اسپوتنیک وی در 60 کشور جهان ثبت شده است که جمعیت کلی آنها سه میلیارد نفر برآورد می شود. بیش از 30 کشور در حال حاضر واکسیناسیون گسترده را با این واکسن آغاز کرده اند. محققان موسسه سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه و مؤسسه تحقیقات همه‌گیرشناسی و میکروبیولوژی گامالیا، 30 فروردین اعلام کردند یافته‌های جدید از مطالعه واکسن روسی «اسپوتنیک وی» بر روی سه میلیون و 800 هزار نفر نفر نشان می‌دهد که اثربخشی این واکسن کرونا 97.6 درصد است.

در باره واقعیت ها و زیر و بم های توافقات ایران و روسیه برای تولید مشترک واکسن و عقد قرارداد های خرید از ابتدا تاکنون، کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه توضیحاتی را مطرح کرده است.

چه زمانی سفارت ایران موضوعات تولید مشترک واکسن با روسیه و خرید واکسن را با مسئولین ذیربط در مسکو کلید زد؟

جلالی می گوید: به لحاظ زمانی این موضوع در سه مقطع شکل گرفت مقطع اول زمانی بود که کرونا به تازگی در چین شیوع پیدا کرده اما هنوز در جهان فراگیر نشده بود و در ظاهر کرونا به روسیه منتقل نشده بود.

در آن زمان همت ما این بود که هر چه سریعتر کمک هایی را به کشور ارسال کنیم و در همین راستا در اسفند 98 و فروردین 99 چندین محموله از کیت های تشخیص ویروس کووید - 19 و برخی از دستگاههای تنفسی را از روس ها تحویل گرفته و به ایران ارسال کردیم ضمن اینکه مقداری کمک های نقدی هم برای نهادهای حمایتی کشورمان به منظور کمک به خانواده های بی بضاعت در شرایط کرونایی تقدیم شد.

وی تصریح کرد مقطع دوم زمانی بعد از آن بود که کرونا به روسیه نیز رسوخ پیدا کرد و روسها ها هم در گردونه شیوع ویروس کرونا قرار گرفتند و شروع به ساخت واکسن کرونا کردند و از آن موقع بود که از سفارت با وزارت بهداشت روسیه ارتباط گرفتم با این هدف که چه کمکی را می توانیم به کشورمان از طریق روسها ارایه دهیم و بر همین اساس در اردیبهشت 99 شرایطی فراهم شد تا دو وزارت بهداشت ایران و روسیه با هم تماس داشته باشند. جلالی اظهار داشت: در این مقطع روس ها مشغول ساختن واکسن بودند زمانی که بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران هم اعلام کرده بودند که در تلاش برای ساخت واکسن علیه ویروس کووید - 19 هستند. در همین زمان بود که مدیریت تولید مشترک واکسن اسپوتنیک و فروش واکسن در روسیه بصورت متمرکز به صندوق سرمایه گذاری مستقیم این کشور با مدیریت «کریل دیمیتریف» واگذار شد.

بر این اساس از مرداد ماه سال 1399 تصمیم گرفتیم که بطور مستقیم و متمرکز با آقای دیمیتریف و معاونین ایشان برای همکاری مشترک روسیه و ایران پیگیری کنیم بنابراین با ایشان تماس گرفتم که با موافقت وی مواجه شد. در همان زمان بود که با طرف روسی به نتیجه رسیدیم که روی تولید مشترک واکسن همکاری کنیم و روسها هم اعلام آمادگی کردند که این کار به سرعت انجام شود.

چرا اخبار مربوط به مذاکرات سفارت با طرف روسی برای تولید واکسن مشترک در ابتدا رسانه ای نشد؟

جلالی خاطرنشان کرد که اولین گفت و گو ی من با کریل دیمیتریف» رئیس صندوق سرمایه گذاری های مستقیم روسیه در باره تولید واکسن مشترک در همان نیمه تابستان 1399 بر روی سایت خبری سفارت قرار گرفت که بلافاصله دیمیتریف تماس گرفت که به هیچ وجه در حال حاضر فعالیت ها و گفت و گو ها در این مورد رسانه ای نشود.

وی گفت: مردم از کانال های مختلف به صورت تلفنی، یا در فضای مجازی و رسانه ها مرتبا در باره تولید مشترک ما با روسیه می پرسیدند اما به خاطر تعهد به طرف روسیه برای رسانه ای نشدن امکان اطلاع رسانی در آن برهه زمانی نبود چون نمی خواستیم به اصل کار و هدف ما لطمه ای وارد شود.

پیگیری قرارداد برای تولید مشترک واکسن اسپوتنیک روسیه در ایران

جلالی گفت به دنبال اعلام آمادگی روسیه برای برای تولید مشترک، سریعا این موضع به وزارت بهداشت ایران منتقل شد که روسیه نه تنها با تولید مشترک واکسن روسیه در ایران برای تامین داخلی اعلام آمادگی کرده است، بلکه از اینکه ایران به عنوان هاب منطقه ای تولید واکسن اسپوتینک نیز تبدیل شود.، استقبال می کند.

جلالی تصریح کرد: عملا ما از اولین کشورهایی بودیم که برای تولید مشترک واکسن اسپوتنیک با طرف روسی مذاکره کردیم و و تلاش ما از همان اول بر این بود که کار را سریع شروع کنیم تا واکسیناسیون در کشورمان هم زودتر از دیگر کشورها آغاز شود و مردم ما منتظر نمانند.

از همان مرداد ماه 1399 طرف روسی اعلام کرد برای آنکه وارد فرآیند تولید مشترک شویم لازم است هرچه سریعتر بین طرفین دو قرارداد امضا شود و بر همین اساس پیش نویش پیشنهادی قرارداد با عنوان یادداشت تفاهم «عدم افشای اطلاعات» مربوط به تولید مشترک معروف به قرارداد «محرمانگی» و یک قرارداد هم با عنوان «یادداشت تفاهم توسعه همکاری ها در زمینه تحقیقات و آموزش واکسن» به سفارت تحویل دادند و بلافاصله برای وزارت بهداشت ایران ارسال شد.

جلالی تصریح کرد در آن زمان تبلیغات منفی علیه واکسن روسها از سوی برخی افراد مطرح می شد و همین موضوع هم گلایه و انتقاد طرف روسی را در پی داشت که "خرید واکسن با اختیار خود کشورها است و نه با اجبار روسیه." بر همین اساس ارتباط های ویدئو کنفرانسی به منظور رفع تردیدها برگزار شد. از شهریور تا دی ماه 99 در مجموع پنج دوره ویدئو کنفرانس برگزار شد اولین آن 27 شهریور در مورد تولید مشترک بود.

تولید مشترک از چه زمانی کلید خورد؟

سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه گفت: قرارداد را برای وزارت بهداشت فرستادیم و بعد از 14 روز امضا شد. بعد از آن به پیشنهاد وزارت بهداشت کشورمان چند ویدیو کنفرانس با مسوولان روسی به به منظور آشنایی کامل با این نوع واکسن و رفع تردیدها برقرار شد.

وی خاطر نشان کرد در سفری که در تهران در دی 1399 داشتم در جلسه ای توضیح دادم که فرآیند کار بررسی قرارداد که از روسیه به تهران ارسال شده به درازا کشیده شده و به همین خاطر تولید مشترک در تهران به تاخیر افتاده است و سپس وزیر دستور داد که سریعا کار انجام شود.

وی تصریح کرد: البته یاداشت تفاهم 900 صفحه ای را که روس ها ارسال کرده بودند بررسی آن در تهران به درازا کشید و با تاکید وزیر مقرر شد هر چه زودتر انجام و بعد از امضا به مسکو برگردانده شود و این کار در دی ماه 1399 انجام شد.

چه زمانی ایران سفارش خرید واکسن را به روسیه داد؟

سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه اظهار داشت در همان سفر دی ماه 99 به ایران در وزارت بهداشت با وزیر دیدار کردم و همان موقع بود که دکتر نمکی اعلام کرد که کار تهیه واکسن داخلی در مراحل اولیه قرار دارد، بنابراین ما می خواهیم واکسیناسیون را در کشور شروع کنیم و از سفارت خواستند که مقداری واکسن از روسیه تهیه شود از این رو موضوع خرید واکسن از دی ماه 99 کلید خورد.

سفیر کشورمان تصریح کرد: برای شروع روند کار در همان جلسه ملاقات با وزیر بهداشت کشورمان در تهران با آقای دیمیتری رئیس صندق سرمایه گذاری روسیه در مسکو تماس برقرار کردم و طرف روسی بلافاصله برای فروش واکسن «اسپوتنیک وی» اعلام آمادگی و خاطر نشان کرد که برای سفارش خرید واکسن باید ابتدا واکسن را در ایران ثبت و سپس قرارداد خرید منعقد شود.

واکسن روسی چه زمانی در ایران به ثبت رسید؟

جلالی اظهار داشت: درآن زمان تبلیغات منفی علیه واکسن روسیه می شد مبنی بر اینکه «اسپوتینک وی» واکسن خوبی نیست و پس از آنکه اثربخشی بالای این واکسن طبق تحقیقات مجله علمی لنست ثابت شد و نشان می داد که اثربخشی واکسن روسی 91.6 درصد است و به کشورهای غربی و به همه ثابت شد که واکسن «اسپوتینک وی» روسیه اثربخشی بالایی دارد، صداهای مخالف نیز خاموش شد. در هر صورت با تلاش وزیر بهداشت در آن فضای تبلیغات منفی که علیه واکسن روسی کرونا در داخل کشور وجود داشت این واکسن در 5 بهمن 99 در کشور ثبت شد و دو روز بعد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر به مسکو خبر آن را اعلام کرد.

اولین قرارداد خرید واکسن از روسیه چه زمانی امضا شد؟

جلالی گفت: در راستای فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره تولید واکسن و دسترسی مردم به واکسنی با درجه کیفی بالا و استانداردهای بین المللی، تلاش ها برای تولید مشترک و نیز خرید واکسن روسیه با جدیت پیگیری و دنبال شد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه تصریح کرد: به دنبال ثبت واکسن روسی «اسپوتنیک وی» در ایران که محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در مسکو روز 7 بهمن خبر آن را اعلام کرد، قرارداد خرید دو میلیون دوز بین ایران و روسیه روز جمعه 10 بهمن به امضا رسید و براساس توافق صورت گرفته با رییس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه (RDIF) اولین محموله واکسن 16 بهمن و در ایام پیروزی انقلاب اسلامی به ایران ارسال شد.

قراردادی شفاف بدون حضور هر گونه واسطه 

کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: چه در قرارداد یک میلیونی و چه قرارداد 60 میلیون دوز با طرف روس که اخیرا امضا شده است هیچ واسطه ای وجود ندارد و این قرارداد ازشفافترین قراردادهایی هست که به امضا رسید. طرف های قرارداد خرید از دو کشور چه نهادهایی بودند؟ وی تصریح کرد: طرف قرارداد از طرف روسیه «صندوق سرمایه گذاری مستقیم» این کشور بود و طرف ایران «هیات امنای ارزی وزارت بهداشت و درمان» بود. این قرارداد بدون حضور هر گونه واسطه و هر گونه فرد یا گروه ثالثی بر اساس خیر و مصلحت کشور به سرانجام رسید.

وی توضیح داد: البته روال کار این بود که پیش قرارداد به وزارت بهداشت ارسال شود و بعد از چند بار رفت و آمد و رفع اصلاخات با واسطه سفارت این قرارداد به امضای هیات امنای وزارت بهداشت و درمان و بهداشت و صندوق سرمایه گذاری روسیه رسید.

بر اساس این قرار داد، بهای هر دوز زیر 10 دلار و هر واکسن (دو دوز) زیر 20 دلار است.

آیا روند قرارداد خرید 60 میلیون دوزی طولانی شد؟

سفیر ایران در روسیه گفت: تهران تلاش زیادی برای تعجیل در خرید واکسن داشت اما کمی دیر این واکسن به ثبت رسید.

جلالی توضیح داد: بعد از قرارداد خرید دو میلیون دوز که با تلاش سفارت انجام شد برای خرید تعداد بیشتر در صحبت هایی که رئیس سرمایه گذاری مستقیم روسیه انجام شد دیمیتریف تاکید داشت اگر سفارش جدید می خواهید در فوریه قرارداد منعقد شود به دلیل اینکه مشتری های خارجی در حال افزایش است و با وجود رابطه خوبی با ایران داریم ولی نمی توانیم خلاف تعهدات عمل کنیم بنابراین پیشنهاد ما این است که هر چه سریعتر برای سفارش بیشتر اقدام کنید.

وی گفت: بر همین اساس سریع با تهران تماس گرفتم و پیشنهاد دادیم که قرارداد 20 میلیون دوز با را با طرف روس منعقد کنیم.

جلالی ادامه داد: در نتیجه در سفارت برای انعقاد قرارداد 20 میلیون نامه ای به دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران نوشته شد و ایشان با این پیشنهاد موافقت کرد.

وی با بیان اینکه فرایند قرارداد جدید طولانی شد، افزود: افرادی که قرارداد عقد می کنند به خاطر دقت لازم و همچنین موضوع نهادهای نظارتی که جلوی هر گونه شائبه گرفته شود و برای اینکه قرارداد به خوبی و ظرافت انجام شود و بعد از چند بار رفت و برگشت طولانی شد و نهایتا بعد از مذاکراتی فشرده قراردادی برای خرید 60 میلیون دوز امضا و نهایی شد.

چه شرکت هایی برای تولید مشترک معرفی شدند؟

سفیر ایران در مسکو می گوید برای حضور شرکت های خصوصی در بحث واکسن سازی یک پیشنهاد و یک فراخوان مطرح شد.

وی تصریح کرد ابتدا به وزارت بهداشت پیشنهاد شد که نشستی با حضور شرکت هایی که علاقه مندی و توانمندی لازم را برای تولید مشترک دارند برگزار شود و شرکت های واجد شرایط انتخاب شوند.

جلالی اظهار داشت: با توجه به اینکه از وزارت بهداشت درخواست کردیم که شرکت های واجد شرایط را برای تولید مشترک واکسن با روسیه معرفی کنند اما شرکتی اعلام نشد ما قبلا در مصاحبه هایی که داشتیم برای معرفی شرکت های توانمند واکسن سازی فراخوان دادیم و البته فقط دو شرکت با تلاش و پیگیری های شخصی که از خودنشان دادند برای واکسن سازی مشترک با طرف روس اعلام آمادگی و به طرف روس معرفی شدند. وی گفت: ابتدا انستیتو پاستور مطرح شد اما وزیر بهداشت با توجه با اینکه این شرکت دارویی باید واکسن های عمومی و مورد نیاز کشور را تولید کند با حضور این شرکت موافقت نکرد و بقیه شرکتها هم بررسی شد و فقط دو شرکت که خود آنها هم پیگیر بودند و هم تلاش کردند، تایید و کار آنها شروع شده است. جلالی گفت: این دو شرکت ایرانی اعلام کرده اند که در هر ماه ظرفیت تولید چهار میلیون دوز واکسن را دارند.

سفیرکشورمان با بیان اینکه شرکت های خصوصی برای تولید مشترک البته نیاز به معرفی ندارند و خود مستقیم هم می توانند با شرکت سرمایه گذاری مستقیم روسیه ارتباط برقرار کنند، افزود: در صورت نیاز ما ارتباط آنها را برقرار و کارشان را تسریع می کنیم.

 تولید مشترک در ایران چه اهمیتی برای ما دارد؟

جلالی اظهار داشت: یکی از دلایلی که تاکید داشتیم قرارداد تولید مشترک هر چه زودتر نهایی شود این بود که چون تولید مشترک تحت لیسانس روسیه انجام می گیرد، اگر ما قرارداد نداشته باشیم تولیدات می تواند از ایران خارج شود بنابراین نیاز به قرارداد داشتیم تا بتوانیم از تولید مشترک در داخل خود کشورمان بهره ببریم.

وی گفت: می توانیم نتیجه بگیریم که خرید واکسن بین دو دولت بدون هیچونه واسطه ای و تولید مشترک هم بین روسیه و بخش خصوصی و البته با حمایت و پشتیانی دولت انجام می شود.

چرا روسها کل قرارداد را یکجا تحویل نمی دهند؟

سفیر کشورمان در روسیه همچنین در خصوص امکان خرید واکسن روسی از طریق بخش خصوصی به محدود بودن توان تولید روسیه اشاره و تصریح کرد: این تلقی وجود دارد که واکسن در روسیه تولید شده و از مجاری مختلف فروخته می‌شود و کسی نیست که آن را بخرد. اما حقیقت این است که در روسیه تنها یک متصدی و جایگاه دولتی برای فروش واکسن وجود دارد که صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه است و ما نیز با این صندوق ارتباط داریم و در حال انجام خرید دولتی هستیم.

جلالی تصریح کرد: روس ها علاوه بر اینکه باید واکسن مورد نیاز برای واکسیناسیون کشور خود را تهیه کنند باید تعهدات فروش واکسن به کشورهای دیگر که رقمی بین یک و نیم تا دو میلیارد دوز مطرح شده است عمل نمایند.

وی با بیان اینکه از جمعیت 146 میلیون نفری روسیه تاکنون جمعیت کمی واکسینه شده اند، اظهار داشت ظرفیت تولید واکسن در روسیه کم هست و آنها به تولید مشترک در دیگر کشورها امید بسته اند که بتوانند از عهده تعهدات خود برآیند.

سفیر ایران در مسکو با توصیه به اینکه برخی کار خرید واکسن کرونا از روسیه را با روابط خوب ما با روسیه گره نزنند، تصریح کرد: کار جدی ما در بحث خرید از دی ماه آغاز شده است و قرارداد نیز مشخص هست و با توجه به ظرفیت تولید و تولید مشترک در دیگر کشورها به تعهدات خود عمل می کنند که طبیعتا زمان بر هست.

آیا بخش خصوصی می تواند وارد خرید واکسن شود؟

سفیر ایران با اشاره به تصمیم دولت، در زمینه ورود بخش خصوصی برای خرید واکسن گفت: تنها کانال رسمی فروش و صادرات واکسن از روسیه به ایران و سایر کشورها، نهادی دولتی بنام «صندوق سرمایه گذاری مستقیم روسیه» زیر نظر مستقیم رئیس جمهوری روسیه است، و این سازمان براساس قراردادهایی که با کشورهای مختلف، از جمله ایران امضاء کرده است، عمل می کند و خارج از آن هیچ فروش یا صادراتی به هیچکدام از کشورهای جهان ندارد.

جلالی گفت: از زمانی که تصمیم دولت برای ورود بخش خصوصی اعلام شده است، برخی دلالان و واسطه‌ها در هر دو کشور دست به کار شده‌اند تا از آب گل‌آلود ماهی صید کنند.

سفیر جمهوری اسلامی ایران به تولید محدود واکسن در روسیه و تعهدات سنگین قراردادی با دیگر کشورها اشاره کرد و افزود: روسیه براساس قراردادهای قطعی با سایر کشورها متعهد به صادرات حدود بین یک و نیم تا دو میلیارد دوز واکسن شده و باتوجه به تولید محدود و مشخص واکسن، تحت هیچ شرایطی تعهدات جدید و خارج از این قراردادها را انجام نخواهد داد.

وی گفت: حتی در خود روسیه به خاطر محدودیت واکسن تاکنون جمعیت کمی واکسن زده اند، تصریح کرد: ظرفیت تولید واکسن در این کشور تعریف شده است و بنابراین آنقدر واکسن نیست که روسیه بتواند به بیش از تعهدات خود عمل کند. واکسن روسی اسپوتنیک وی در 60 کشور جهان ثبت شده است که جمعیت کلی آنها سه میلیارد نفر برآورد می شود. بیش از 30 کشور در حال حاضر واکسیناسیون گسترده را با این واکسن آغاز کرده اند. محققان موسسه سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه و مؤسسه تحقیقات همه‌گیرشناسی و میکروبیولوژی گامالیا، 30 فروردین اعلام کردند یافته‌های جدید از مطالعه واکسن روسی «اسپوتنیک وی» بر روی سه میلیون و 800 هزار نفر نفر نشان می‌دهد که اثربخشی این واکسن کرونا 97.6 درصد است.

• کاظم جلالی
• روسیه
• اسپوتنیک وی
• واکسن کرونا
• وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی