سازوکارهای مقننه در آلمان
تهران - ایرنا - آلمان از مهم‌ترین کشورهای اروپایی است که نظام سیاسی آن بر مبنای دموکراسی پارلمانی شکل‌گرفته‌است؛ پارلمانی متشکل از دو مجلس «بوندستاگ» و «بوندسرات» که به‌ترتیب در قالب مجالس ملی و فدرال عمل می‌کنند.
قوه مقننه در جمهوری فدرال آلمان از دو مجلس با کارکرد متفاوت تشکیل یافته‌است. در ارتباط با مجلس اعیان یا همان بوندسرات لازم به توضیح است که خصلت فدرالی کشور در مرکز توسط بوندسرات یعنی شورای اتحادیه نمایندگی می‌شود. طبق اصل 50 قانون اساسی، ایالت‌ها و به بیان مشخص‌تر حکومت‌های ایالتی از طریق بوندسرات در امور سیاسی سطح فدرال و نیز در رابطه با اتحادیه اروپا مشارکت می‌کنند. بنابراین بوندسرات نماینده مجلس‌های ایالتی است. از هر یک از ایالت‌ها بسته به جمعیت بین سه تا شش نماینده در بوندسرات حضور دارند. مجلس بوندسرات دوره زمانی مشخصی ندارد و مدت زمان خدمت اعضای این مجلس بستگی به نظر حکومت ایالت‌هایی دارد که این افراد نمایندگی آن را به عهده دارند.
اما مجلس مرکزی در آلمان بوندستاگ نام دارد. انتخاب نمایندگان آن از سوی مردم همزمان در سطح کل اتحادیه صورت می‌گیرد. تعداد نمایندگان آن 598 نفر است که برای یک دوره چهار ساله انتخاب می‌شوند. بوندستاگ، قوه مقننه در سطح کل اتحادیه است و وظیفه‌ی تصویب قراردادهای بین‌المللی و بودجه عمومی کشور را نیز بر عهده دارد. نمایندگان مجلس در فراکسیون‌های حزبی و در صورت ضعیف بودن حزبشان به لحاظ کمی در گروه‌های حزبی گرد آمده و خط سیاسی خود را پیش می‌برند. بوندستاگ یک پارلمان کاری است و در مقایسه با برخی کشورها کمتر خصلت نمایشی دارد. در مورد بسیاری از امور نه در سطح اجلاس بزرگ علنی، بلکه در کمیته‌های تخصصی تصمیم‌گیری می‌شود.
در آلمان انتخاب صدراعظم از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است. برخلاف نظام‌های ریاستی چون فرانسه و آمریکا، شرکت‌کنندگان در انتخابات آلمان مستقیما صدراعظم را برنمی‌گزینند. مجلس باید پس از پایان انتخابات و حداکثر یک ماه پس از آن برای انتخاب صدراعظم تشکیل جلسه دهد. نامزد اصلی آن حزبی که بیش از سایر احزاب رای به دست آورده‌باشد به عنوان صدراعظم انتخاب می‌شود. صدراعظم لزوما عضو مجلس است و وزیران معمولا از دل مجلس برمی‌آیند اما حتما لازم نیست چنین باشد.
«آنگلا مرکل» رهبر حزب دموکرات مسیحی (CDU) از سال 2005 تاکنون بر کرسی صدارت آلمان تکیه زده (چهار دوره متوالی) و رکورد دوران صدراعظمی این کشور را شکسته است. وی اما مدتی پیش اعلام کرد که در سال 2021 همزمان با پایان دوره فعلی صدراعظمی خود از دنیای سیاست کناره‌گیری می‌کند.
جدا از سازوکارهای داخلی پارلمان، آلمان نیز همانند کشورهای دیگر جهان شرایطی را برای رای دادن و نامزد انتخابات شدن در نظر گرفته‌است. در ارتباط با واجدین شرایط برای رای دادن لازم به توضیح است که در این زمینه دو شرط کلیدی وجود دارد: تابعیت آلمان و سن قانونی.
سن قانونی برای شرکت در انتخابات پارلمانی آلمان 18 سال تعیین‌شده‌است. بدون داشتن تابعیت آلمانی یا تابعیت یکی از کشورهای اتحادیه اروپا، فرد قادر به رای دادن در آلمان نیست. مطابق ماده 12 قانون انتخابات اگر فردی به عنوان یک شهروند اتحادیه اروپا بیش از سه ماه در آلمان زندگی کرده باشد، می‌تواند در انتخابات شهرداری و شورای شهر آلمان شرکت کند. طبق ماده 13 افراد دارای حکم قضایی، زندانی و روانی از رای دادن محروم‌اند.
هر رای‌دهنده حق دو رای دارد؛ رای اول (erste Stimme) و رای دوم (zweite Stimme). با رای اول، رای‌دهندگان یک نامزد را از حوزه انتخابیه خود (انتخابات مستقیم) انتخاب می‌کنند و رای دوم به یکی از احزاب تعلق می‌گیرد. رای دوم در مواردی مهم‌تر از رای اول است و باعث می‌شود که حزب کرسی‌های بیشتری در میان سایر احزاب در پارلمان از آن خود کند. در مجلس نمایندگان 598 کرسی وجود دارد که نیمی از آنها از سوی نامزدهایی که از طرف احزاب معرفی شده‌اند و نیم دیگر به طور مستقیم با رای اول در انتخابات برگزیده می‌شوند. با این حال، همیشه این تعداد در نظرگرفته‌شده ثابت نیست.
اما در پیوند با شرایط نامزدهای انتخاباتی، واجدان شرایط برای نامزدی در مجلس شامل کلیه افرادی است که تبعه آلمان برای حداقل یک‌سال بوده و دست‌کم 18 سال تمام سن داشته و بر اساس مقررات و قوانین خاص مصوب در این کشور سلب صلاحیت نشده‌باشند. حداقل سن برای داوطلبان نمایندگی مجلس چندین مرتبه از سال 1949 کاهش‌یافته‌است. در انتخابات فدرال سال 1969 هر فردی که 25 سال یا بیشتر سن داشت واجد شرایط بود اما در انتخابات سال 1972 سن مورد نظر به 21 سال کاهش یافت. از زمان انتخابات سال 1979 حداقل سن 18 سال در نظرگرفته شده و این امر مطابق قانون اساسی است که 31 ژولای بر مبنای ماده 38، پاراگراف (2) قانون بنیادین به تصویب‌رسیده‌است.
نامزدها ممکن است به وسیله احزاب سیاسی و افرادی که حق شرکت در انتخابات را دارند معرفی شوند. افرادی که عضو حزب نیستند می‌توانند تنها برای انتخابات در یک حوزه انتخابیه نامزد شوند؛ به عبارت دیگر آنها نمی‌توانند در فهرست Landها (ناحیه‌ها یا سرزمین‌ها) قرار بگیرند. تنها احزاب از چنین حقی برخوردارند. در عمل تنها احزاب هستند که نامزدها را در انتخابات فدرال و ایالتی معرفی می‌کنند.
بنابراین نامزدهایی از حوزه انتخابیه که عضو حزب نیستند باید از حمایت حداقل 200 نفر که حق شرکت در انتخابات در آن حوزه انتخابیه را دارند، برخوردار باشند و این افراد باید نامزدی داوطلبان را امضاء‌کنند. این امر در خصوص احزابی که در پارلمان نماینده ندارند نیز صدق می‌کند. به منظور پذیرش فهرستLand ها این احزاب باید از سوی بیش از 2 هزار نفر واجد شرایط شرکت در انتخابات در ایالت متبوع تاییدشوند.
بررسی صلاحیت‌ها یکی از مراحل مهم و تاثیرگذار بر سلامت برگزاری انتخابات‌است. نظام سیاسی آلمان در زمینه بررسی صلاحیت‌ها، مکانیسم‌های توسعه‌یافته‌ای از تدابیر و ساختارهای نظارتی را برای برگزاری انتخابات مختلف تعبیه‌کرده‌است. بر اساس قوانین آلمان، مرکز رسمی ثبت و دریافت تقاضای کاندیداتوری نامزدهای انتخاباتی، کمیته انتخاباتی حوزه های انتخابیه هستند که می‌بایست فهرست کاندیداهای ایالتی را 66 روز قبل از برگزاری انتخابات به ستاد انتخاباتی ایالت‌ها ارسال کنند.
از این مرحله تا زمان آغاز رسمی تبلیغات انتخاباتی اما کمیته‌های انتخاباتی حوزه‌های انتخابیه، 58 روز فرصت دارند تا ضمن بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی نسبت به پذیرش و یا عدم پذیرش کاندیداتوری متقاضیان نمایندگی در پارلمان این کشور تصمیم‌گیری‌کنند. البته مبنای تصمیم این کمیته‌ها باید حدود مطروحه در قانون باشد و اعضای چنین کمیته‌هایی نمی‌توانند بر اساس تمایلات فردی یا گروهی خود صلاحیت‌ها را بررسی کنند. این موضوع را به وضوح می توان در شرایط احراز صلاحیت نمایندگی پارلمان جمهوری فدرال آلمان ملاحظه‌کرد.
بر اساس قوانین آلمان تنها افرادی از صلاحیت برعهده‌گیری مسئولیت نمایندگی مردم در پارلمان برخوردارند که از جمیع شرایط ایجابی و الزامات کاندیداتوری بهره‌مند باشند و در کارنامه زندگی حرفه‌ای آنان مسائل سلبی برای تصدی‌گری پست نمایندگی پارلمان وجود نداشته باشد. چنانکه این موضوع به اثبات نرسد درخواست نامزدی فرد از سوی هیئت‌های نظارت لغو خواهد شد.
در ارتباط با شمار رای‌دهندگان نیز بیان این نکته ضروری‌است که درصد شهروندان واجد شرایطی که در انتخابات شرکت می‌کنند در آلمان به طور سنتی بالا است، به نحوی که این میزان در دهه هفتاد بیش از 90 درصد بود. از زمان اتحاد مجدد آلمان شرقی و غربی در سال 1990، این میزان به 80 درصد رسید. در انتخابات پارلمانی سال 2017 حدود 76.2 درصد از واجدین شرایط رای‌گیری در انتخابات شرکت کردند.
آخرین انتخابات آلمان در روز 24 سپتامبر 2017 (2 مهر 1396) برای انتخاب اعضای نوزدهمین مجلس فدرال (بوندستاگ) برگزار شد. در جریان آن، ائتلاف احزاب «دموکرات مسیحی» به رهبری مرکل و «اتحادیه سوسیال مسیحی بایرن» (CDU/CSU) 33 درصد آرا را کسب‌کردند. البته این کمترین میزان رای بود که حزب دموکرات مسیحی آلمان از سال 1949 به‌دست‌می‌آورد. حزب مرکل در مقایسه با انتخابات سال 2013 میلادی حدود 10 درصد کاهش رای داشت.
همچنین در جریان آن انتخابات، حزب «سوسیال دموکرات» با کاهش 5.2 درصدی آرا نسبت به انتخابات قبلی توانست 20.5 درصد آرا را کسب کند. حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» (AfD) برای نخستین بار با کسب 12.6 درصد آرا توانست به پارلمان این کشور راه‌یابد. این حزب در انتخابات سال 2013 با کسب 4.7 درصد از آرا موفق نشده بود به حد نصاب انتخاباتی 5 درصد دست یابد. حزب «دموکرات آزاد» آلمان نیز با کسب 10.7 درصد آرا در رتبه چهارم قرار گرفت. حزب «چپ» آلمان با کسب 9.2 درصد آرا در جایگاه پنجم ایستاد و حزب چپ‌گرای «سبز» نیز موفق به کسب 8.9 درصد آرا شده و به پارلمان آلمان راه یافت.
*س_برچسب‌ها_س*