سال 98 بر موسیقی کشور چه گذشت؟
سال 98 با تاثر از حوادث طبیعی و انسانی در کشور، اتفاق‌های متفاوتی را برای تمامی حوزه‌های فرهنگی هنری و به تبع آن موسیقی رقم زد؛ سالی که با لغو خودخواسته و اجباری کنسرت‌های متعدد، جریان موسیقی را تا حدودی به فضای مجازی کشاند. سالی که مصادف بود با سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجری که به تاثر از همین شرایط، چندان پررونق برگزار نشد. 98 همچنین مصادف شد با درگذشت هنرمندانی که بسیاری را در همین...
بخش موسیقی ایسنا در این گزارش نگاهی اجمالی دارد به اتفاق‌هایی که در سال 98 در حوزه موسیقی گذشت.
** قانون 10 درصدی کنسرت‌ها و آمد و رفت‌های دفتر موسیقی
اردیبهشت ماه 98 بود که اعلام شد مجلس طرحی را به تصویب رسانده است که بر اساس آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید 10 درصد از بهای بلیت کنسرت‌ها را در تهران و کلان‌شهرها به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند؛ البته این مصوبه صدای اعتراض اهالی موسیقی را درآورد.
در همان زمان خانه موسیقی متنی را در اعتراض به این قانون منتشر کرد و آن را غیرکارشناسی خواند و از وزیر ارشاد خواست که به هر شکل ممکن برای جلوگیری از اجحاف به حقوق هنرمندان و فعالان موسیقی اقدامات لازم صورت بگیرد.
پس از آن علی ترابی، مدیر وقت دفتر موسیقی، هم به ایسنا گفت که در این قانون ابعاد کارشناسی به خوبی در نظر گرفته نشده است و شاید بهتر بود که این قانون به سراغ ژانرها و بخش‌های خاصی از موسیقی می‌رفت؛ البته ترابی در 30 اردیبهشت ماه از سمت خود استعفا کرد و برخی هم این استعفا را در راستای همین قانون دانستند. بلافاصله محمد الله‌یاری فومنی که پیشتر مدیر کل دفتر آموزش و توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری معاونت هنری بود، با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سمت مدیرکل دفتر موسیقی این وزارتخانه منصوب شد.
با رفتن ترابی از دفتر موسیقی، شهرام صارمی، هنرمند موسیقی و نوازنده کمانچه که پیشتر به‌عنوان مدیر اجرایی سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر منصوب شده بود، طی نامه‌ای سرگشاده از سمت خود استعفا کرد.
در راستای تصویب قانون 10 درصد موسیقی، برخی از هنرمندان یا مسؤولان اینگونه عنوان کردند که اگر بنا بر تصویب چنین قانونی بود، باید آن را تنها برای موسیقی پاپ در نظر می‌گرفتند؛ چراکه آنها درآمد بیشتری از برگزاری کنسرت به دست می‌آورند ولی هنرمندان موسیقی نواحی یا ایرانی آن‌قدر جامعه آماری بالایی در تعداد تماشاچیان ندارند که بخواهند 10 درصد از درآمد خود را نیز به دولت بدهند.
عده دیگری هم معتقد بودند که این قانون نباید برای هیچ ژانری از موسیقی در نظر گرفته شود؛ زیرا در نهایت به ضرر فرهنگ و هنر کشور خواهد بود و هنرمندان در چنین شرایطی تنها هزینه کنسرت‌های خود را بالا می‌برند و افراد کمتری می‌توانند برای تماشای اجرای هنرمند مورد علاقه خود به سالن‌های کنسرت بروند.
اما با وجود کلیه اعتراض های و نامه نگاری‌هایی که اهالی موسیقی، خانه موسیقی و انجمن صنفی هنرمندان موسیقی در اعتراض به این قانون خواستار لغو آن شدند و قول‌های مختلفی که درباره آن داده شد، هنوز تکلیف این قانون به صورت کامل مشخص نشده است.
استعفای شهبازیان و حضور رهبران مهمان در ارکستر ملی
در اردیبهشت سال 98 علی‌اکبر صفی‌پور، مدیرعامل بنیاد رودکی، از خداحافظی فریدون شهبازیان به عنوان مدیر هنری و رهبر دائم ارکستر ملی ایران خبر داد. با این حال در آن زمان صفی‌پور بر این نکته تاکید داشت که شهبازیان همچنان به عنوان مشاور هنری با بنیاد رودکی همکاری می‌کند.
پس از چند روز در 31 اردیبهشت فریدون شهبازیان از سمت مشاور هنری بنیاد رودکی هم استعفا داد. به این ترتیب شهبازیان همکاری‌اش با ارکستر ملی و بنیاد رودکی را پایان داد. البته در همان زمان مسئولان بنیاد رودکی اعلام کردند که به زودی مدیرهنری و رهبر دائم ارکستر ملی را معرفی می‌کنند ولی تا کنون رهبری برای این ارکستر معرفی نشده و تا امروز کلیه اجراهای آن با رهبران مهمان به روی صحنه رفته است.
ایسنا در مصاحبه‌های متعدد تلاش کرد تا نظرات افراد مختلف فعال در حوزه موسیقی کلاسیک را درباره رهبر دائم نداشتن این ارکستر جویا شود که خیلی از آنها با رهبر مهمان داشتن این ارکستر مخالفتی نداشتند و اتفاقا روی این امر تأکید هم می‌کردند ولی با این حال اظهار داشتند که رهبر مهمان بهتر است در کنار داشتن یک رهبر ثابت حضور پیدا کند.
فریدون شهبازیان** جشنواره‌های موسیقی در سال 98
نخستین جشنواره در پنجم مرداد ماه با عنوان سیزدهمین دوره از جشنواره موسیقی جوان به دبیری هومان اسعدی آغاز شد و تا پنج شهریور هم ادامه داشت. این جشنواره که نگاه متمرکزی بر استعدادیابی چهره‌های جوان موسیقی دارد، هر سال با حضور شرکت کنندگان بیشتری برگزار می‌شود. این جشنواره در حوزه و رده‌های سنی مختلف به صورت رقابتی با داوری اساتید موسیقی برگزار می‌شود.
در نشست خبری این جشنواره حسین علیزاده - آهنگساز و نوازنده - عملکرد صدا و سیما را در جهت فعالیت موسیقایی نقد کرد و از والدینی که فرزندان آنها در برنامه‌های استعدادیابی تلویزیون مقام می‌آورند خواست که فرزندان خود را درگیر هدف‌های تبلغاتی نکنند چراکه این کار ممکن است با رها و بی‌توجهی شدن به فرزند آنها در آینده باعث سرخوردگی‌شان شود.
پس از جشنواره موسیقی جوان، نوبت به دوازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران رسید که با موضوع منظومه‌های تغزلی و عاشقانه به دبیری احمد صدری 16 تا 19 آبان در کرمان برگزار شد.
در نهایت سومین و آخرین جشنواره موسیقی، جشنواره موسیقی فجر بود که زیر سایه حوادث مختلفی که در کشور اتفاق افتاد، آن‌طور که باید و شاید با استقبال مردم و هنرمندان همراه نبود تا آنجا که برخی از اجراها تقریبا با صندلی‌های خالی برگزار شد.
در جشنواره سال 98 بخش بانوان بازگشت و برخی اجراهای کودک هم در سالن‌ها برگزار شد. همچنین برگزاری این جشنواره که با زمزمه‌هایی مبنی بر شیوع ویروس کرونا در جهان همراه بود، یکی از شرکت‌کنندگان بخش بین‌الملل را به انصراف واداشت.
افزایش قیمت بلیط‌ها نکته دیگری بود که از عوامل استقبال کمتر از جشنواره عنوان شد.
** نقدهایی به آلبوم مشترک شجریان و قربانی
یکی دیگر از اتفاقات موسیقی در سال 98 که حاشیه‌هایی را به دنبال داشت به انتشار آلبوم مشترک همایون شجریان و علیرضا قربانی مربوط می‌شد. 29 مهر ماه بود که همایون شجریان خبر انتشار آلبوم «افسانه چشم‌هایت» را به آهنگسازی مهیار علیزاده پس از تاخیری پنج سالت اعلام کرد. این آلبوم در 19 آبان رونمایی و منتشر شد ولی از همان ابتدا با حواشی متعددی رو به رو شد. انتشار عکس‌های غیرمتعارف از این دو خواننده در یکی از مجتمع‌های تجاری پایتخت نقدهای زیادی را به همراه داشت تا جایی که شجریان و قربانی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام توضیحاتی را در پاسخ به این نقدها عنوان کردند.
پس از آن هم اعلام شد که مهیار علیزاده به اشتباه شعری جعلی را به نام هوشنگ ابتهاج (سایه) در این آلبوم به ثبت رسانده که این امر هم پاسخی را از طرف خانواده ابتهاج و عذرخواهی علیزاده به همراه داشت. در نهایت به نشست خبری این آلبوم رسیدیم که با زرق و برق‌های فراوان خود شباهت چندان به یک نشست خبری نداشت که این امر هم با اعتراض اهالی رسانه همراه شد.
حاشیه‌های ارکستر سمفونیک تهران
ارکستر سمفونیک تهران سوم بهمن ماه به رهبری منوچهر صهبایی در حالی به روی صحنه رفت که قرار بود این اجرا به رهبری شهرداد روحانی برگزار شود ولی بنیاد رودکی ذر روزهای قبل از برگزاری این کنسرت با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با توجه به مشکلات پزشکی و به درخواست شهرداد روحانی، این کنسرت به رهبری منوچهر صهبایی اجرا خواهد شد.
در این کنسرت منوچهر صهبایی علیه شهرداد روحانی اظهاراتی بیان کرد و گفت: «به هیچ عنوان قرار نبود در این کنسرت ارکستر سمفونیک تهران، به عنوان رهبر حضور داشته باشم اما گویا رهبر ارکستر سمفونیک تهران به دلیل مشکلاتی که به وجود آمده بود، دو هفته پیش بدون اینکه با مسئولان بنیاد رودکی صحبتی کرده باشد از ایران فرار کرده است! بنابراین اگر چیز دیگری همچون دلایل پزشکی و از این دست مسائل نوشته‌اند من قبول ندارم.»
بعد از این جملات صهبایی، یکی از تماشاگران سالن با صدایی بلند اعلام کرد: «درست نیست شما پشت سر همکار خود چنین حرفی بزنید که فرار کرده است!»
صهبایی نیز در واکنش به این صحبت‌ها در اظهارنظری عجیب گفت: «مطرب باید بره دنبال جایی که مطربی‌اش رو بکنه!». این دیالوگ موجب شد برخی از مخاطبان دیگر در سالن نیز نسبت به اظهارات این تماشاگر واکنش نشان دهند.
در سئانس دوم این اجرا ارکستر اعلام کرد که قرار است قطعات را بدون حضور رهبر اجرا کند که در این راستا تعدادی از تماشاچیان سالن را ترک کردند.
** تعطیلی و لغو پی در پی کنسرت‌ها
در سال 98 اجرای کنسرت‌های موسیقی در مقاطعی به دلایل مختلف با تعطیل مواجه شد. به طور معمول که هر ساله کنسرت‌ها در ایام نوروز و مناسبت‌های رمضان، محرم و صفر تعطیل است اما در کنار این‌ها حوادث آبان ماه، شهادت سردار سلیمانی و بعد از آن سقوط هواپیمای اوکرانی تعطیلی کنسرت‌ها را رقم زدند و این اواخر هم اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در کشور و دستور ارشاد بر تعطیلی کلیه فعلیت‌های فرهنگی هنری کشور، به لغو کنسرت‌ها انجامید؛ این در حالی است که هر سال در اسفند ماه شاهد برگزاری تعداد زیادی کنسرت در سراسر ایران بودیم.
البته کنسل شدن کنسرت‌ها نیز حواشی را به همراه داشت؛ چرا که تا دو هفته پس از لغو کنسرت‌ها همچنان پول بلیط‌ها به طور کامل به حساب تماشاچیان واریز نشده بود. در همین راستا هم محمدحسین توتونچیان مدیر سامانه فروش بلیت ایران کنسرت به ایسنا توضیح داد که آنها پول این مردم را با دو شعب بانکی که با آنها کار می‌کنند واریز کرده ولی کوتاهی از درگاه پرداخت بانک ملت بوده است.
اجرای موسیقی نواحی در فضای عمومی
اما در شرایطی که بخش موسیقی نواحی جشنواره فجر در سال 98 با رونق چندانی روبه رو نبود و حتی سالن سوره حوزه هنری به عنوان محل برگزاری این بخش، نتوانست تمام سانس‌های خود را با نوازندگان موسیقی نواحی پر کند، می‌توان از برگزاری دوازدهمین جشنواره موسیقی نواحی در کرمان به عنوان دیگر اتفاقات این حوزه یاد کرد؛ این جشنواره آبان ماه و به صورت غیررقابتی با تکیه بر اجرای آثار با کلام مبتنی بر منظومه‌های تغزلی از شاعران کهن ایران زمین، همچنین شاعران بومی برگزار شد.
از طرفی تابستان بود که ویدیوهایی از اجرای موسیقی نواحی در ایستگاه‌های مترو در فضای مجازی منتشر شد که اتفاقا این اجراها از سوی مردم مورد استقبال هم قرار می‌گرفت. در همان زمان ایسنا با چند کارشناس موسیقی درباره آوردن این نوع موسیقی به خیابان‌ها صحبت کرد که نظرات متفاوتی هم در این زمینه مطرح شد.
به عنوان نمونه علی مغازه‌ای، پژوهشگر موسیقی در نقدی در این زمینخ بیان کرد: «اگر می‌خواهیم موسیقی نواحی و اقوام را به مردم معرفی کنیم باید با روش درست این کار را انجام دهیم. اینگونه نباشد که هنرمند حرفه‌ای را که یک جا نشین است، در مترو یا گوشه کنار خیابان بیاوریم و از او بخواهیم برای مردم اجرا کند و از طرفی از کار نوازنده دوره‌گرد جلوگیری کنیم و به او اجازه ندهیم کارش را انجام دهد. اگر بخواهیم همه چیز را دستکاری نکنیم و خرده فرهنگ‌ها را از بین نبریم، موسیقی نواحی و اقوام خود به خود در بین مردم جا خواهد افتاد و مسیر گذشته را دنبال خواهد کرد.»
شهرام صارمی، نوازنده هم در این زمینه عنوان کرد که دولت باید اجرای موسیقی نواحی را در خیابان با مشورت کارشناسان پیش ببرد و خودش به صورت مستقیم وارد عمل نشود و بیشتر نقش حمایتی داشته باشد.
** وضعیت جسمی محمدرضا شجریان
هفتم بهمن ماه بود که انتشار خبرهایی درباره وضعیت سلامت محمدرضا شجریان در فضای مجازی علاقه‌مندان به هنرمند را نگران کرد که متعاقبا پزشک او اعلام کرد، استاد شجریان هر چند وقت یک بار در بیمارستان برای بررسی وضعیت جسمی‌اش بستری می‌شود.
انتشار این دست خبرها تا دوم اسفند ماه ادامه یافت تا آنکه متاسفانه برخی رسانه‌ها به اشتباه از درگذشت خسروی آواز ایران خبر دادند که موجب شد جمعی از علاقمندان این هنرمند شبانه در مقابل بیمارستان محل بستری شجریان تجمع کنند، آهنگ مرغ سحر از این هنرمند را بخوانند و تا زمانی که از زبان همایون شجریان خبر سلامت پدرش را نگرفتند محل را ترک نکردند.
پس از آن اطلاعیه‌های مداوم بیمارستان جم و همکاری مناسب پزشک معالج محمدرضا شجریان با رسانته‌ها سبب شد که راه شایعه‌ها بسته شود و در نهایت هم اعلام شد که با بهبود شرایط جسمی استاد شجریان و جلوگیری از احتمال ابتلا به ویروس کرونا او به منزل منتقل می‌شود.
در این حین، وحید تاج، از هنرآموختگان محضر شجریان، قطعه «بخوان بهنام عاشقی» را به استادش محمدرضا شجریان تقدیم و منتشر کرد.
صداهایی که خاموش شدند
سال 98 متاسفانه با از دست دادن جمعی از هنرمندان موسیقی همراه شد که برخی از آنها در همین اسفند ماه از دنیا رفتند.
درگذشت بهنام صفوی، خواننده جوان موسیقی پاپ کشور که دوشنبه 23 اردیبهشت سال 98، در سن 36 سالگی اتفاق افتاد، از مرگ‌های دردناک حوزه موسیقی بود. او بعد از چند سال مبارزه با بیماری سرطان، در بیمارستان میلاد اصفهان چشم از جهان فروبست.
عاشیق حیدر محمودی از نوازندگان و هنرمندان شناخته شده موسیقی عاشیقی منطقه همدان در سن 75 سالگی در سوم تیر دار فانی را وداع گفت. این هنرمند یکی از تأثیرگذارترین و برجسته‌ترین هنرمندان عرصه هنر عاشیقی در سراسر ایران بود.
آی محمد یوسفی از هنرمندان پیشکسوت موسیقی ترکمن‌های منطقه درگز و استادان برجسته موسیقی بخشی‌های خراسان در سن 96 سالگی در 14 شهریور دار فانی را وداع گفت.
برات اصلاحی نوازنده چیره‌دست سرنا و اهل تربت جام که مدتی از بیماری شدید ریوی رنج می‌برد، صبح روز دوشنبه اول مهر در بیمارستانی در مشهد درگذشت. اصلاحی در جشنواره‌های مختلفی شرکت و مقام کسب کرده بود. او آثاری را نیز با گروه فردای جام منتشر کرد.
حسین دهلوی از هنرمندان پیشکسوت عرصه موسیقی صبح سه‌شنبه 23 مهرماه در سن 92 سالگی دارفانی را وداع گفت. دهلوی بعد از مدت‌ها مبارزه با بیماری در بیمارستان شریعتی تهران درگذشت.
تورج شعبانخانی از خوانندگان و آهنگسازان پیشکسوت موسیقی پاپ روز 18 آذر ماه دار فانی را وداع گفت.
فرود گرگین‌پور، موسیقی‌دان و نوازنده کمانچه و ویولن، شامگاه سه شنبه دهم دی ماه بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت.
عشق‌علی شکارچیان نوازنده دوتار مازندران و از گودارهای این منطقه 17 دی ماه در سن 70 سالگی به علت بیماری درگذشت.
علی اصغر بیانی، عضو گروه موسیقی و معاون هنری اسبق فرهنگستان هنر روز دهم بهمن‌ماه دار فانی را وداع گفت.
ابوالحسن خوشرو خنیاگر موسیقی نواحی و پیشکسوت موسیقی بومی مازندران پس از تحمل یک دوره بیماری زمستان سال 98 دار فانی را وداع کرد.
مرتضی دلشب از مدرسان پیشکسوت و شناخته شده «تئوری موسیقی و سلفژ» پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری 10 اسفندماه درگذشت.
اما هوشنگ ظریف از هنرمندان شناخته شده و تاثیرگذار موسیقی ایرانی شنبه شب هفدهم اسفند ماه بر اثر ایست قلبی به دیار باقی شتافت.
و در نهایت عباس تهرانی هنرمند پیشکسوت ساز قره‌نی و مؤلف کتاب «آهنگ‌های فولکلور» که سال‌های زیادی را صرف فعالیت‌های متعدد پژوهشی و اجرایی موسیقی کرد، روز 25 اسفند دار فانی را وداع گفت.
** جایزه‌های جهانی کیهان کلهر
اما در سال 98 کسب جوایز جهانی توسط کیهان کلهر، آهنگساز و نوازنده سه‌تار و کمانچه، از اتفاق‌های امیدوارکننده در حوزه موسیقی ایرانی محسوب می‌شد.
این هنرمند ایرانی در آبان ماه 98 جایزه هنرمند سال 2019 را از فستیوال جهانی موسیقی در کشور فنلاند دریافت کرد. او در ادامه توانست در سال 2020 برنده جایزه گلوبال فست در بخش هنرمند سال شود. کلهر پیشتر در سال 2017 به همراه گروه راه ابریشم برنده جایزه گرمی شده بود.
انتهای پیام
