سرنوشت برجام چه شد؟ | پیشنهاد اروپا کار ساز است؟

درحالی که چشم‌انداز احیای برجام ناامیدکننده‌تر از همیشه به نظر می‌رسد و مقامات غربی درباره پیشرفت‌های هسته‌ای ایران بطور فزاینده ابراز نگرانی می‌کنند، علی هاشم و الیزابت هاگدورن خبرنگاران المانیتور در گزارشی با عنوان «در حالی که اتحادیه اروپا تلاش نهایی را می‌کند، سرنوشت توافق هسته ای ایران مبهم است»، نوشته‌اند: نه واشنگتن و نه تهران خواستار خروج از دیپلماسی نیستند، اما کارشناسان تردید دارند که پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای بتواند بن بست را بشکند.

پیشنهاد در دست بررسی

در این گزارش آمده است: متن پیشنهادی برای احیای توافق هسته ای تاریخی ایران که اتحادیه اروپا می گوید بهترین پیشنهاد ممکن برای هر دو طرف است، توسط تصمیم گیرندگان در واشنگتن و تهران در حال بررسی است.

بیش از یک سال دیپلماسی ظریف با هدف احیای توافق از هم پاشیده 2015، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به پیش نویس متنی رسیده است که اخیرا توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارائه شده است.

اتحادیه اروپا به عنوان یک واسطه در مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران عمل کرده است. بورل در مقاله ای در فایننشال تایمز، این پیشنهاد را که شامل امتیازاتی که به سختی در دورهای قبلی مذاکرات به دست آمده است را به عنوان "بهترین توافق ممکن که من به عنوان تسهیل کننده مذاکرات، امکان پذیر می بینم" توصیف کرد. او گفت که پنجره سازش‌های مهم جدید بسته شده است.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت که واشنگتن در حال بررسی پیش نویس تفاهم است و واکنش های خود را مستقیماً با اتحادیه اروپا در میان خواهد گذاشت.

پرایس گفت: «ما به طور خصوصی با متحدان اروپایی خود تعامل خواهیم داشت، اما باز هم، ما حاضر به پذیرش توافقی بوده‌ایم که مدتی است روی میز بوده و ایران قبول نکرده است.»

مذاکرات با میانجی گری اروپا در وین برای احیای توافق اولیه، که محدودیت های سختی را برای برنامه هسته ای ایران در ازای لغو تحریم های آمریکا و بین المللی ایجاد می کرد، در اواسط مارس متوقف شد. مذاکرات دو روزه که در اواخر ژوئن در دوحه برگزار شد، بدون پیشرفت یا تعیین تاریخی برای دور دیگری از گفتگوها پایان یافت. مقامات آمریکایی مدعی‌اند که ایران با آمدن به میز مذاکره با مجموعه‌ای از مطالبات جدید باعث تشدید بن‌بست شد.

شرایط دشوار تهران برای دستیابی به توافق داخلی

یک منبع اتحادیه اروپا که برای انتساب صحبت نمی کند، گفت: هیچ ضرب‌الأجلی برای دو طرف برای پاسخگویی به پیشنهاد بورل وجود ندارد، اما "اکنون فضا برای مذاکره تمام شده است."

این منبع گفت: «آنچه طرف‌ها می‌توانند روی آن توافق کنند در متن است. خواهیم دید. به نظر می رسد شرایط در تهران برای دستیابی به توافق داخلی دشوارتر است.

عمده ترین اشکالات توافق شامل اصرار ایران بر خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه تروریست های آمریکا بوده است. دولت بایدن این درخواست را رد کرد و رویترز گزارش می‌دهد که مذاکره‌کنندگان ایران از آن زمان خواستار لغو تحریم‌های مربوط به سپاه پاسداران شده‌اند.

ایرانی‌ها همچنین خواهان تضمین‌هایی هستند که دولت بعدی آمریکا از توافق خارج نخواهد شد، همانطور که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال 2018 انجام داد. دولت بایدن گفته است که تضمین حقوقی بقای توافق در سال 2024 ممکن نیست.

ایران همچنین ممکن است نظاره گر نتیجه انتخابات کنگره در ماه نوامبر باشد تا روندهای سیاسی در ایالات متحده را درک کند.

پیشنهاد اروپا کمتر از انتظارات ایران است

علی واعظ که به‌عنوان مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند، گفت که پیشنهاد اتحادیه اروپا کمتر از انتظارات ایران است و بعید است شکاف‌های باقی‌مانده بین دو طرف را پر کند.

واعظ گفت: «تصور این که بتوان هر نوع فرمول قابل قبولی را در این مرحله یافت، واقعاً سخت است.

او گفت: «اگرچه طرفین حاضر نیستند بپذیرند که مذاکرات شکست خورده است، اما عملاً فکر نمی‌کنم راهی به جلو وجود داشته باشد. تقریباً مطمئن هستم که ایران پیشنهاد تجدیدنظر شده را نخواهد پذیرفت.»

به طور علنی، رهبران در تهران لحن خوش‌بینانه‌تری از خود نشان داده‌اند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه به بورل گفت که ایران از ادامه دیپلماسی وی استقبال می کند.

اما یک منبع دیپلماتیک ایرانی با احتیاط به المانیتور گفت که تهران به روی ایده‌های جدید تا زمانی که به حداکثر سود از توافق کمک کند، باز است. در غیر این صورت، توافق بیهوده خواهد بود.»

بدون هیچ پیشرفتی در چشم انداز توافق، ایران در حال پیشروی های نگران کننده در برنامه هسته ای خود است. ایالات متحده اکنون تخمین می زند که دوره به اصطلاح گریز هسته‌ای تهران - زمان لازم برای جمع آوری مواد شکافت پذیر کافی برای یک بمب هسته ای، در صورت تمایل - از یک سال به "هفته ها یا کمتر" رسیده است.

کمال خرازی، یکی از مشاوران ارشد سیاست خارجی رهبر عالی ایران، گفت که ایران "توانایی فنی" برای ساخت سلاح دارد اما تصمیمی برای این کار وجود ندارد. ایران مدت هاست که گفته است برنامه هسته ای اش فقط برای اهداف صلح آمیز استفاده می شود.

برنامه هسته ای ایران در صدر دستور کار جو بایدن، رئیس جمهور جو بایدن در اسرائیل قرار گرفت، که طی آن او متعهد شد که ایالات متحده برای پیوستن مجدد ایران به برجام «برای همیشه منتظر نخواهد ماند». او گفت که مایل است از زور (نیروی نظامی) به عنوان "آخرین راه حل" برای متوقف کردن مسیر [ادعایی] تهران به سمت سلاح هسته ای استفاده کند.

فرض موساد توافق است

یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت که رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران اخیراً اعتقاد خود را مبنی بر اینکه ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را نمی‌پذیرند، به اسرائیل منتقل کرده است.

ارزیابی گزارش شده مالی منعکس کننده ارزیابی برت مک گورک، مشاور بایدن در خاورمیانه است که هفته گذشته به گروهی از کارشناسان اتاق فکرها گفت که احیای توافق هسته ای "بسیار بعید" است.

المانیتور دریافته است که آژانس جاسوسی موساد، در عین حال، بر بین فرض که توافقی حاصل خواهد شد، کار می کند.

از آنجایی که مقامات آمریکایی انتظارات مبنی بر دستیابی به توافق را کمرنگ می‌کنند، نگرانی‌ها در مورد سرنوشت چندین شهروند آمریکایی - ایرانی که در تهران بازداشت شده‌اند، افزایش می‌یابد. روز چهارشنبه، ایران مراد طاهباز، فعال محیط زیست با ملیت ایرانی، بریتانیایی و آمریکایی را با مرخصی آزاد کرد.

به نظر می‌رسد آزادی او با توافق عمان در ماه مارس که دو شهروند ایرانی - انگلیسی دیگر را به خانه آورده بود، مرتبط است. یک مقام عمانی به المانیتور گفت که مسقط تهران را برای آزادی کامل او ترغیب می‌کند. طاهباز هم اکنون با یک مچبند پا در حصر خانگی در پایتخت ایران به سر می برد.

مالی روز چهارشنبه پس از تماس تلفنی با بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، در توییتی مدعی شد: «زمان رسیده است که [طاهباز] و سه شهروند آمریکایی دیگر که به ناحق بازداشت شده اند به خانه بازگردند».