سوئیس؛ ساعت پارلمان به وقت کانتون‌ها
تهران - ایرنا - کنفدراسیون 26 کانتونی سوئیس بر پایه آرای مردمی استوار است و مجالس «شورای ملی» و «شورای کانتون‌ها» به عنوان دو مجلس هم‌عرض، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد امور در این کشور اروپایی دارند.
سوئیس بیش از هر کشوری در جهان برای سیاست‌گذاری در زمینه‌های مختلف به آرای شهروندان خود رجوع می‌کند به طوری که آن را «کشور رفراندوم‌ها» می‌نامند. قوه مقننه این کشور از دو مجلس شورای ملی و شورای کانتون‌ها (تقسیمات کشوری سوئیس معادل ایالت) تشکیل شده که شورای ملی مظهر وحدت همه سوئیس محسوب می‌شود و کانتون‌ها به تناسب جمعیت خود در آن نماینده دارند. در مقابل، شورای کانتون‌ها نماد برابری حقوقی کانتون‌هاست؛ از این رو کانتون‌ها فارغ از جمعیت و وسعت‌شان به طور مساوی دو نماینده به این شورا می‌فرستند. لازم به ذکر است که نمایندگان هر دو مجلس به وسیله مردم انتخاب شده و این نمایندگان به نوبه خود اعضای هیأت هفت نفره شورای فدرال (هیأت مدیره اجرایی کشور) را تعیین می‌کنند.
شورای ملی
نخستین شورا در ساختار قوه مقننه فدرال سوئیس، شورای ملی به عنوان نماد وحدت ملی است که کانتون‌ها به نسبت جمعیت خود در آن نماینده دارند و از این حیث مشابه مجالس نمایندگان در سایر نظام‌های فدرال است. این امر موجب شده است که برگزاری انتخابات شورای ملی پیچیده‌تر و طولانی‌تر باشد.
مطابق تقسیم‌بندی کلی نظام‌های انتخاباتی به اکثریتی و تناسبی، نظام انتخاباتی شورای ملی سوئیس تناسبی است. نظام انتخاباتی این شورا تا سال 1918 اکثریتی بود (دور اول: اکثریت مطلق و دور دوم: اکثریت نسبی) اما در این سال با اصلاح قانون اساسی، نظام تناسبی برای تعیین نمایندگان هر کانتون برگزیده شد تا حضور واقعی احزاب متعدد در جامعه و لزوم بازتاب نظریات مختلف محقق شود. گرچه نظام انتخابات شورای ملی تناسبی است اما در کانتون‌های کوچک که تنها یک کرسی در شورای ملی دارند، عملا نظام اکثریتی حاکم است.
قانون انتخابات شورای ملی یک قانون ملی و سراسری است و قواعد یکسانی برای برگزاری انتخابات شورای ملی در همه کانتون‌ها به اجرا درمی‌آید. شرایط شرکت در انتخابات شورای ملی رسیدن به سن 18 سال، شهروندی سوئیس و نداشتن بیماری روانی است.
در ارتباط با شرایط انتخاب‌شوندگان نیز لازم به ذکر است که هر شهروند دارای حق رای می‌تواند نامزد انتخابات شورای ملی شود و تنها اعضای شورای فدرال، قضات فدرال، کارمندان وزارتخانه‌های فدرال و نظامیان عالیرتبه به اقتضای اصل تفکیک قوا از این حق محروم‌اند. همچنین بر مبنای اصل لائیسیته، روحانیون اعم از مسیحی و یهودی، مگر در صورت ترک عنوان روحانیت، نمی‌توانند نامزد نمایندگی شوند.
همچنین برگزاری انتخابات شورای ملی دارای قواعدی است که توزیع تعداد کرسی‌ها بین کانتون‌ها از جمله آن قواعد به شمار می‌رود. شورای ملی برابر قانون اساسی 200 کرسی دارد که تقسیم کرسی‌ها میان کانتون‌ها به نسبت جمعیت هر حوزه انتخابیه یعنی جمعیت هر کانتون انجام می‌شود.
در پیوند با زمان و نحوه رأی‌گیری نیز باید گفت که انتخابات شورای ملی هر چهار سال یک بار در آخرین یکشنبه ماه اکتبر به طور سراسری در سوئیس برگزار می‌شود. نظام سیاسی سوئیس به صورت حزبی است، بنابراین احزاب مختلف فهرستی از نامزدهای مورد حمایت خود را در اختیار رای‌دهندگان قرار می‌دهند. میان انواع نظام‌های تناسبی، نظام انتخاباتی سوئیس از نظام فهرست باز استفاده می‌کند. از آنجا که فهرست ارائه‌شده احزاب باز است، احزاب هیچ ترجیحی در ترتیب نام نامزدها اعمال نمی‌کنند و در اغلب موارد نام آنها را بر اساس ترتیب الفبا می‌آورند.
رای‌دهنده آزادی عمل دارد که به سه نحوه رای بدهد. وی می‌تواند فهرست ارائه‌شده حزب خاصی را دست‌نخورده به صندوق بیندازد؛ در عین حال می‌تواند یک یا چند اسم را از آن حذف کند و نام کاندیدای مورد نظر را دو بار یا بیشتر تکرار نماید. البته در هر حال تعداد آرا نباید از تعداد کرسی‌های موضوع رای‌گیری بیشتر شود. رای‌دهنده علاوه بر این می‌تواند با وارد کردن اسم نامزدهایی از فهرست سایر احزاب در فهرست یک حزب، کار شمارش را سخت‌تر کند. همچنین برای رأی‌دهنده امکان دارد که برگه سفیدی بردارد و آن را با نام نامزدهای مورد نظر خود از همه احزاب پر کند.
پس از رأی‌گیری، تعداد آراء احزاب و سپس تعداد آراء هر نامزد شمرده می‌شود. آنگاه احزابی که بیشترین رأی را آورده باشند، به نسبت آراء خود کرسی به دست می‌آورند تا کرسی‌ها پر شود. از میان کاندیداهای یک حزب نیز افرادی که بیشترین آراء را آورده باشند به ترتیب وارد شورای ملی می‌شوند.
شورای کانتون‌ها
دومین رکن مجمع فدرال و نماد برابری کانتون‌ها بدون توجه به وسعت و جمعیت آنها، شورای کانتون‌هاست. نظام انتخاباتی این شورا تجلی همین امر است؛ از این رو برابر بند دوم اصل 151 قانون اساسی، همه کانتون‌ها دو نماینده (و نیمه کانتون‌های سابق، یک نماینده) در این شورا دارند. تعداد کم نمایندگان و سادگی انتخاب آن موجب شده‌است فرایند انتخابات شورای کانتون‌ها سهل‌تر و سریع‌تر باشد. در این بخش خصایص نظام انتخاباتی شورای کانتون‌ها و قواعد رأی‌گیری این شورا مورد بررسی قرار گرفته‌است.
برخلاف انتخابات شورای ملی که قانون انتخابات، قانونی سراسری و حاکم بر همه کانتون‌ها است، قوانین مربوط به انتخابات شورای کانتون‌ها را جداگانه هر کانتون تعیین می‌کند. براین اساس تا پیش از این، بر اساس قوانین اکثر کانتون‌ها، پارلمان‌های کانتونی بودند که نمایندگان کانتون را در شورای دولتی برمی‌گزیدند اما از سال 1977 همه قوانین کانتونی برای اعطای حق انتخاب نمایندگان شورای دولتی به مردم کانتون‌ها تغییر یافته‌اند. به همین ترتیب، زمان برگزاری انتخابات شورای کانتون‌ها نیز از هر کانتون به کانتون دیگر متفاوت است.
شرایط رأی‌دادن در انتخابات شورای کانتون‌ها مطابق قوانین کانتونی تعیین می‌شود. برای نمونه، در کانتون «گلاریس» افراد از 16 سالگی حق انتخاب کردن دارند اما قبل از 18 سالگی نمی‌توانند برای ورود به شورای کانتون‌ها نامزد شوند. همچنین در کانتون «نوشاتل» اتباع بیگانه‌ای که در کانتون اقامت دارند، می‌توانند در انتخابات شورای کانتون‌ها شرکت کنند اما نمی‌توانند برای عضویت در این شورا نامزد شوند.
در ارتباط با شرایط انتخاب‌شوندگان نیز لازم به ذکر است که شرایط نامزدی در شورای کانتون‌ها مشابه شورای ملی است، بنابراین همه شهروندان واجد حق رأی می‌توانند نماینده شورای کانتون‌ها شوند، بجز اعضای شورای فدرال، قضات فدرال، کارمندان وزارتخانه‌های فدرال و اعضای فرماندهی ارتش.
با وجود اینکه قواعد حاکم بر انتخابات شورای کانتون‌ها جداگانه تعیین می‌شود، از آنجا که هر کانتون تنها دو نماینده در شورای کانتون‌ها دارد، اکثریت کانتون‌ها (24 کانتون از میان 26 کانتون) نظام اکثریتی را برای انتخابات این شورا برگزیده‌اند. تنها در دو کانتون «ژورا» و «نوشاتل» انتخابات شورای کانتون‌ها از نوع نظام تناسبی است. در کانتون «آپنزل - رود داخلی» مردم هر چهار سال یک بار در «مجمع کانتونی» جمع می‌شوند و با بلندکردن دست نمایندگان این کانتون را در شورای کانتون‌ها انتخاب می‌کنند اما در کانتون «گلاریس»، کانتون دیگری که در آن مردم در قالب مجمع کانتونی و به طور مستقیم قانونگذاری می‌کنند، انتخاب نمایندگان شورای کانتون‌ها در قالب مجمع کانتونی انجام نمی‌شود و مردم باید برای انتخاب نمایندگان خود در این شورا به پای صندوق‌های رأی بروند.
در پیوند با نحوه تخصیص کرسی‌ها نیز باید گفت که احزاب نامزدهای مورد نظر خود را معرفی می‌کنند؛ لیکن این امر مانع از نامزد شدن افراد مستقل نیست. در دور اول، احراز اکثریت مطلق لازم است ولی اگر انتخابات به دور دوم کشیده‌شود، آوردن اکثریت ساده برای احراز مقام نمایندگی در شورای کانتون‌ها کفایت می‌کند. بنابراین دو نامزدی که در سطح کانتون بیشترین آراء را کسب کرده‌اند (در نیمه کانتون‌های سابق، نفر اول) وارد شورای کانتون‌ها می‌شوند.
نگاهی به آخرین انتخابات پارلمانی
آخرین انتخابات پارلمانی سوئیس به اواخر سال گذشته میلادی (2019) برمی‌گردد و در آن دوره، رای‌دهندگان 200 نماینده جدید را در پارلمان تعیین کردند. حدود 5.4 میلیون شهروند واجد شرایط سوئیسی پای صندوق‌های رای حاضر شدند که این مشارکت کمتر از 50 درصد بود.
انتخابات پارلمانی در سوئیس با درخشش بی سابقه «سبزها» همراه بود و حزب مذکور و حامیان محیط زیست سوئیسی موفق شدند برای اولین بار در صدسال گذشته با پیروزی چشمگیر (12.7 درصد آرا) نفوذ چهار حزب سنتی در قدرت این کشور را کاهش داده و در دولت سهیم شوند. سبزها با کسب 16 کرسی بیشتر در پارلمان توانستند به یکی از چهار حزب اصلی تبدیل شوند.
پیش از این، حزب سبزها تنها 11 کرسی را در اختیار داشت و به دنبال انتخابات اخیر 27 کرسی پارلمان را بدست آورد. حزب «دموکرات مسیحی» (CVP) مقام چهارم خود را در پارلمان به سبزها داد و با از دست دادن دو کرسی، تعداد کرسی‌های این حزب در پارلمان این کشور به 26 کاهش یافت.
دیگر حزب پیروز در انتخابات، «لیبرال سبزها» بودند. این حزب میانه‌رو سوئیسی توانست هفت کرسی بیشتر در پارلمان به‌دست آورد و در مهم‌ترین کانون تصمیمگیری کشور سوئیس، شمار کرسی‌هایش به 15 رسید. هر چند حزب «محافظه کار راستگرا» (SVP) همچنان اولین قدرت سیاسی سوئیس محسوب می‌شود، این حزب پوپولیست 11 کرسی در انتخابات پارلمانی از دست داد. این حزب پیش از این 65 کرسی را در اختیار داشت با از دست یازده کرسی به 54 رسید. با این حال حزب مذکور همچنان با 26 درصد کرسی‌ها، قدرتمندترین حزب سیاسی سوئیس لقب گرفته‌است.
*س_برچسب‌ها_س*