شرح دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان / تولی و تبری، نقطه اتکای ایمان

حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه گفت: در دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان، میخوانیم: «اللهم اجعلنی فیه محبا لأولیائک و معادیا لأعدائک مستنا بسن خاتم أنبیائک یا عاصم قلوب النبیین؛ خدایا مرا در این ماه دلبسته اولیا، و دشمن دشمنانت قرار ده و آراسته به راه و روش خاتم پیامبرانت گردان، ای نگهدارنده دلهای پیامبران». وی افزود: در فراز اول دعای روز بیست و پنجم، «اللهم اجعلنی فیه محبا لأولیائک و معادیا لأعدائک» از خداوند می‌خواهیم محبت اولیا و دشمنی دشمنانش را در دل ما قرار دهد؛ یکی از واجبات دینی و اعتقادی ما «تولی» و «تبری» است؛ یعنی دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا. این مدرس حوزه علمیه گفت: اولین مسئله‌ای که در دین مطرح است، توحید است، از همان توحید و «لا اله الا الله» نفی و اثبات شروع می‌شود، توحید اله را اثبات و آلهه را نفی می‌کند، مشرکین و منافقین آلهه دارند در حالی‌که مؤمنین اله و خدای احد و واحد دارند. وی اظهار کرد: دوستی و محبت، انگیزه‌ای است برای افکار و اعتقادات انسان‌ها و انسان تحت تأثیر دوستی‌های خویش قرار می‌گیرد؛ بنابراین خداوند در انتخاب دوست به انسان هشدار داده است و از دوستی مسلمانان با کفار و مشرکان نهی فرموده و پذیرفتن ولایت آن‌ها را دشمنی با خدا و پیامبرش دانسته است؛ در مقابل دوستی با اولیای خدا، سبب می‌شود انسان از صفات خوب آن‌ها رنگ بگیرد. عباسی خراسانی گفت: در زیارت عاشورا می‌خوانیم: سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدو لمن عاداکم؛ پیغمبر (ص) روزی پرسشی را بین اصحابش مطرح کرد و آن این بود: در میان دستگیرههای ایمان کدامیک از همه محکم‌تر است؟ گفتند: خدا و پیغمبرش بهتر می‌دانند، آنگاه یکی از ایشان گفت: نماز، و دیگری گفت: زکات، شخصی گفت: روزه، و یکی دیگر از ایشان گفت: حج و عمره، و دیگری گفت: جهاد، آنگاه پیغمبر خدا (ص) فرمود: همه اینها که نام بردید، کارهای با فضیلتی است، ولی پاسخ سؤال من نیست، (بلکه) قوی‌ترین دستگیره ایمان، دوست داشتن برای خدا و دشمن داشتن برای خداست، و دوست داشتن اولیای خدا و بیزاری جستن از دشمنان خداست. (بحارالأنوار، ج 69، ص 243). وی افزود: همچنین امام رضا (ع) می‌فرمایند: کمال دین ولایت ما و برائت از دشمنان ماست. (بحارالانوار، ج 27، ص 58)، امام سجاد (ع) درباره دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان او میفرماید: هنگامی که روز قیامت فرا رسد، خداوند، انسانهای قبل و بعد را در یک جا جمع میکند؛ سپس منادی فریاد میزند: کجایند آنان که دوستان خدا هستند؟ جمعی برمی خیزند، به آنان خطاب می‌شود: شما بدون حساب به‌سوی بهشت روانه گردید، آنان نیز رهسپار بهشت میشوند، در راه، جمعی از فرشتگان با ایشان ملاقات کرده و میپرسند: شما از کدام حزب هستید؟ در پاسخ می‌گوید: ما برای خدا و به فرمان خدا، با دوستان خدا دوست بودیم و با دشمنان او، دشمن، فرشتگان به آنان بشارت میدهند و میگویند: چه نیکوست پاداش عمل‌کنندگان، (اصول کافی، ج 2، ص 126). وی اظهار کرد: حال باید دید اولیای الهی چه کسانی هستند و چه خصوصیاتی دارند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «ألا ان أولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»، (یونس /62) اولیای خدا کسانی هستند که آرامش دارند، ترس و اندوهی در دلشان راه نمی‌یابد، نه از گذشته می‌ترسند و نه نسبت به آینده نگران هستند؛ «الذین آمنوا و کانوا یتقون» (یونس /63) اولیا خدا کسانی هستند که ایمان دارند و همیشه تقوا دارند و خود را از گناه حفظ می‌کنند. این مدرس حوزه بیان کرد: پیامبر اکرم (ص) درباره ویژگیهای اولیای خدا چنین فرمودند: سه نشانه از صفات اولیای خداست؛ اول، اطمینان و اعتماد به خداوند متعال در هر چیزی، دوم، بینیازی جستن از غیر او در هر چیزی و سوم، احساس نیاز به او در هر چیزی. وی افزود: امام علی (ع) درباره علامات و نشانههای اولیای خدا میفرماید: اولیای خدا در حقیقت کسانی هستند که توجه و گرایش خود را به باطن دنیا میکنند در حالی که مردم گرایش و توجهشان به ظاهر دنیاست و خود را مشغول به امور باقیه و ابدیه میکنند، در صورتی که مردم خود را به امور موقت و گذران دنیا مشغول میدارند؛ پس نابود میکنند و هلاک میسازند از دنیا آن چیزهایی را که می‌ترسند آنها را نابود کند و هلاک سازد و رها میسازند و ترک میکنند از چیزهای دنیا آن اموری را که میدانند آنها را رها ساخته و ترک خواهد کرد و زیاده‌طلبی و فراوان‌اندوزی دیگران را از امور دنیوی، کم و کوچک تلقی میکنند و میبینند آنچه را که دیگران بازیافتی و غنیمت میپندارند، تحصیلش برای آنان ضرر و از دست دادن است. اولیای خدا دشمناند با چیزهایی که مردم با آنها دوست و سلامتند و دوست و سلامتند با چیزهایی که مردم با آنها دشمنند؛ به‌واسطه آن‌هاست که کتاب خدا شناخته می‌شود و به واسطه کتاب خداست که آن‌ها شناخته میشوند؛ به وجود آنان است که کتاب خدا برپا میایستد و حیات میگیرد و به کتاب خداست که آنها بر پا میایستند و حیات میگیرند؛ در عالم وجود و آفرینش هیچ امیدی را ارزشمندتر از امید خود نمیدانند و در هیچ امری بالاتر از امر خود ترس و بیم نمی‌گیرند. این کارشناس حوزه ادامه داد: خداوند در قرآن اولیای الهی را در دنیا و آخرت بشارت می‌دهد: «لهم البشری فی الحیا الدنیا و فی الحیا الدنیا و فی الآخر لا تبدیل لکلمات الله ذلک هو الفوز العظیم؛ در زندگی دنیا و در آخرت، شاد (و مسرور) ند وعده‌های الهی تخلف‌ناپذیر است! این است آن رستگاری بزرگ»، (یونس /64)، به‌طور کلی می‌توان گفت طبق آیات و روایات اولیای خداوند یاران و بندگان مخلص خداوند هستند که از فرامین خدا و رسولش پیروی می‌کنند و مصداق قطعی آن‌ها انبیاء، معصومین (ع)، شهدا و عباد مخلص و صالحین و صدیقین است که از نظر رتبه با یگدیگر متفاوت هستند. نویسنده الهی‌نامه یادآور شد: خداوند در قرآن میفرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تتخذوا عدوی وعدوکم أولیاء؛ ای اهل ایمان، دشمنان مرا و دشمنان خودتان را دوستان نگیرید.» (ممتحنه /1) دشمنان خدا کسانی هستند که منکر خدا و پیام خدا هستند؛ به عبارتی هر کس علیه خدا یا پیام الهی که همان وحی و رسالت است اقدامی انجام دهد، دشمن خداست. وی گفت: یکی از مصادیق آشکار دشمن خدا و انسان شیطان لعین است: «و لا یصدنکم الشیطان انه لکم عدو مبین؛ شیطان شما را از راه باز نگرداند، زیرا او دشمن آشکار شماست»، (زخرف / 62) که خداوند تبعیت از او را نهی کرده است؛ شیطان پیوسته برای خود یارانی جمع می‌کند و به وسیله یاران و شیاطین جن و انس به گمراهی دیگر انسان‌ها می‌پردازد؛ از خداوند می‌خواهیم محبت اولیای خویش را به ما عطا کند و ما را جزو آن‌ها قرار دهد و نیز ما را دشمن دشمنان خویش بدارد. این مدرس حوزه عنوان کرد: در فراز «مستنا بسن خاتم أنبیائک» می‌خواهیم خداوند ما را تابع و پیروی سنت آخرین پیامبر (ص) قرار دهد؛ سنت در لغت به معنای راه، روش و سیره مستمر و ثابت است و در اصطلاح به راه و روش پیامبر (ص) و بایدها و نبایدهای که از ایشان به ما رسیده‌، گفته می‌شود؛ ما شیعیان اطاعت از سیره ائمه معصوم (ع) را نیز مانند سنت رسول خدا (ص) واجب می‌دانیم؛ چراکه پیامبر (ص) در حدیث ثقلین فرمودند: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا لن یفترقا حتی یردا علی الحوض»؛ پیامبر (ص) فرمودند دو چیز در میان ما گذاشتند یکی کتاب خدا و دیگری عترت و اهل بیتشان و برای رسیدن به سعادت باید به هردو تمسک جست؛ بنابراین تبعیت از سیره ائمه (ع) نیز واجب و لازم است. وی گفت: به‌طور کلی می‌توان گفت سنت، عمل، سخن و تأییدهای پیامبر (ص) و اهل بیت ایشان (ع) است، سنت الهی، تأسی به حالات رسول‌الله (ص) است؛ زیرا آیات الهی خلق رسول‌الله (ص) است و خلق پیامبر (ص) نیز آیات الهی است؛ شیعه واقعی کسی است که حقیقتا پیرو و مقتدای سنت پیامبر (ص) و ائمه (ع) باشد. این کارشناس حوزه یادآور شد: از 124 هزار پیامبر، حضرت محمد (ص) خاتم پیامبران است، خاتم به معنای نگین انگشتر است که پایان نامه‌ها را با آن مهر می‌زدند؛ پیامبر اکرم (ص) خاتم پیامبران است؛ یعنی مهر پایانی انبیا و رسولان الهی است؛ انسان می‌خواهد به سنت این پیامبر که خاتم پیامبران است اقتدا کند؛ بنابراین با پیروی از خاتم پیامبران در واقع از همه انبیای الهی تبعیت کرده است؛ زیرا پیامبر اکرم (ص) مجموع تمام فضایل انبیای قبلی است و آن فضایل را به نحو اتم و اکمل دارد. عصمت قلب، بالاترین درجه عصمت است وی گفت: در فراز پایانی دعای امروز، «یا عاصم قلوب النبیین» خدا را با نام «نگهدارنده و عصمت‌بخش پیامبران» می‌خوانیم، عصمت ویژگی است که خداوند به انبیای خویش عطا فرموده و به سبب آن ایشان از خطا و لغزش در امانند؛ پیامبران الهی هم در دریافت و هم در ابلاغ وحی معصوم بودند و عاری از هرگونه خطا و اشتباه؛ عصمت درجاتی دارد و بالاترین درجه آن عصمت قلب است؛ یعنی معصوم نه تنها در عمل گناه نمی‌کند بلکه گناه را در قلب خویش نیز وارد نمی‌کند و پیامبر اکرم (ص) به چنین مقامی رسیده بودند که عصمت کبراست. عباسی خراسانی افزود: عصمت کبری که مقام ولایت است، حقیقت پیامبر (ص) است و انسان می‌خواهد به آخرین مرحله عصمت برسد، انسان می‌خواهد محبت اولیا و دشمنی اعدا را به‌واسطه عصمت داشته باشد. وی گفت: محبت ما را محبت اولیای خود، دشمنی ما را دشمنی دشمنانت و روش و سنت ما را روش خاتم انبیا قرار بده؛ ای کسی که حفظ همه قلوب انبیاء دست تو است؛ یا عاصم قلوب النبیین و یا حافظ قلوب العارفین! انتهای پیام