شکست سیاست 30 ساله واشنگتن در قبال کره‌شمالی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو به نقل از نشریه فارن پالیسی، هنگامی که «زیگفرید هکر» عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در سال 2004 از کره شمالی بازدید کرد، یک دانشمند ارشد هسته‌ای کره شمالی از او پرسید: دوست داری تولیدات ما را ببینی؟ و سپس اندکی بعد پلوتونیوم تولید کره شمالی را در دستانش قرار داد. هکر که حالا از تمامی مشاهدات خود در طول سفر‌های 7 ساله اش به کره شمالی کتابی با عنوان «نقاط حائل: نگاهی از درون به برنامه هسته‌ای کره شمالی» منتشر کرده، نگاهی ژرف به کلیدی‌ترین ضعف‌های سیاست واشنگتن در قبال پیونگ یانگ انداخته است. فارن پالیسی نیز با اشاره به محتویات این کتاب که به تازگی منتشر شده، آورده است: در حالیکه کره شمالی همواره سیاست واشنگتن را در قبال خود به باد انتقاد گرفته، این اتفاق نظر در آمریکا هم وجود دارد و ناظران راهبرد ایالات متحده را نسبت به کره شمالی از سال 1994 تاکنون شکست خورده اعلام کرده اند. به اذعان ناظران، پنج رئیس جمهوری جمهوری خواه و دموکرات آمریکا هرگز نتوانستد سه نسل از خانواده «کیم» را متقاعد کنند که پیشبرد برنامه هسته‌ای برایشان امنیت نمی‌آورد. کره شمالی که سرنوشت عراق و لیبی و رهبران سابق خود را فراموش نکرده، همواره استدلال کرده است که چه تضمینی وجود دارد بدون داشتن تسلیحات هسته ای، به سرنوشتی مشابه رهبران مذکور دچار نشود. در مثالی بارز، اوکراین در سال 1994 کلاهک‌های هسته‌ای و بمب‌افکن‌های استراتژیک دوران شوروی را در ازای تضمین امنیتی مسکو، واشنگتن و لندن به روسیه تسلیم کرد و به همین دلیل، کره شمالی نیز جنگ اوکراین را یکی از پیامد‌های این تسلیم می‌داند. هکر در کتاب خود تاکید کرده که «تمامی رژیم‌های کیم علاقه واقعی به دیپلماسی داشتند»، اما این روسای جمهوری آمریکا بودند که در سنجش نحوه تعامل دیپلماتیک با این کشور شکست خوردند. هکر که خود سال‌ها از اعضای ارشد آزمایشگاه تسلیحات هسته‌ای «لوس آلاموس» در منهتن نیویورک بود، در کتابش سعی کرده ابتکاراتی، به گفته خود بدیع در قبال موضوع هسته‌ای کره شمالی ارائه دهد. اما به نوشته فارن پالیسی، همین راهکار‌ها نیز تکرار همان رویکرد تاسف باری است که برای نزدیک به سه دهه کارآمد نبود؛ پرداخت پول به کره شمالی برای بستن مکرر رآکتور هسته ای. این نشریه آمریکایی در ادامه با رجوع به بخش دیگری از کتاب هکر اضافه کرده است: کره شمالی در آخرین دیدار هکر در سال 2010، زمانی که او را با تمهیداتی ویژه به یک تاسیسات هسته‌ای بردند، دریافت پیونگ یانگ در حال بهره برداری از تاسیسات غنی سازی اورانیوم جدید است. موضوعی که اساسا محور اصلی مناقشه واشنگتن و پیونگ یانگ بود و افشای این تاسیسات ضربه مهلکی به چارچوب توافق شده سال 1994 وارد کرد که توسط «بیل کلینتون» رئیس جمهوری وقت منعقد شد. در سال 1994، دولت کلینتون به آغاز جنگ با کره شمالی نزدیک شده بود تا مانع دسترسی پیونگ یانگ به تولید پلوتونیوم شود. اما دو طرف در نهایت به توافقی دست یافتند که به نوشته هکر «یکی از دستاورد‌های مهم سیاست خارجی دولت کلینتون» را رقم زد. هسته اصلی توافق این بود که کره شمالی با توقف فعالیت راکتور «یونگ بیون» به تولید پلوتونیوم برای تسلیحات هسته‌ای پایان دهد و در ازای آن، واشنگتن و متحدانش کنسرسیومی برای ساخت دو راکتور آب سبک با هدف تولید انرژی ایجاد کنند. اما چند سال بعد سازمان سیا در گزارشی در سال 2002 به کنگره، اعلام کرد که شواهد روشنی به دست آورده که نشان می‌دهد کره شمالی دستیابی به مواد و تجهیزات برای تاسیسات سانتریفیوژ را آغاز کرده است. دو طرف در نهایت به مذاکرات بازگشته و بیانیه مشترکی را در سال 2005 در پکن صادر کردند. این بیانیه به شکل قابل توجهی شبیه چارچوب توافق شده بود و بر تاسیسات تولید پلوتونیوم در یونگ بیون کره شمالی متمرکز بود. اما هکر در کتابش خاطرنشان می‌کند که دولت بوش بلافاصله پس از امضا، توافق نامه را تضعیف کرد و تنها نزدیک به یک سال بعد، کره شمالی نخستین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد. نویسنده در ادامه به روی کارآمدن دولت باراک اوباما اشاره می‌کند؛ رئیس جمهوری که اولویت سیاست خارجی وی هرگز جایی برای تهدید هسته‌ای کره شمالی نداشت، تا زمانی که در دوره دونالد ترامپ اولویت ندادن‌ها جای خود را به هشدار‌های هولناک کاخ سفید داد. از نقطه نظر هکر، سیاست صبر استراتژیک اوباما یک فاجعه بود و بذر تشدید تنش‌های کره شمالی را در سال‌های 2017 و 2018 کاشت. اوباما در سال 2012 تلاش کرد توافقی محدود با کره شمالی داشته باشد، اما به دلیل آنکه هر طرف تفسیر متفاوتی از مفاد آن داشت، به سرانجام نرسید. هکر در ادامه سیاست‌های نادرست واشنگتن، تصمیم ترامپ برای کناره گیری از نشست هانوی سال 2019 با «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی را «جدی‌ترین نقطه تقابل» می‌خواند و می‌نویسد: به نظر می‌رسید کیم به برداشتن گام‌های بزرگی برای کاهش برنامه تسلیحات هسته‌ای مایل بود. کیم معتقد بود که ترامپ به توافقی دست خواهد زد که در آن واشنگتن امتیازاتی برای مجتمع تولید پلوتونیوم یونگ بیون ارائه می‌دهد. اما ترامپ امتیازات بیشتری نسبت به روسای جمهوری پیشین خود می‌خواست. به عقیده هکر ایالات متحده هربار با سیاست‌های خود در برابر پیونگ یانگ شکست خورد. وی از همین رو خاطرنشان می‌کند که توافقات هسته‌ای محدود کارساز نیست و تنها گسترش نهایی برنامه‌های اتمی را به تاخیر می‌اندازد. به باور این مذاکره کننده پیشین آمریکا، یک رویکرد بهتر می‌تواند استفاده از همه ابزار‌های موجود از جمله دیپلماتیک، اقتصادی، اطلاعاتی و نظامی برای رسیدگی به چالش‌های اشاعه باشد. وی از همین رو در نهایت نتیجه گیری کرده است که تمامی سیاست‌های شکست خورده 30 سال اخیر واشنگتن در قبال پیونگ یانگ می‌تواند درس مهمی برای دولت بایدن باشد تا برای گام‌های بعدی خود در مورد تلاش‌های هسته‌ای ایران و تهدیدات هسته‌ای روسیه بر سر اوکراین بهتر تصمیم بگیرد.